Thanh niên Mỹ rẽ hướng học nghề: Lối đi mới thực tế và kinh tế
Ngày càng có nhiều bạn trẻ Mỹ từ bỏ đại học, chọn các chương trình giáo dục nghề nghiệp để sớm bước vào thị trường lao động. Hành trình vượt rào cản định kiến này đang làm thay đổi cách nhìn của xã hội về thành công và tương lai nghề nghiệp.
Trong bối cảnh chi phí học đại học ngày càng leo thang và thị trường lao động cần nguồn nhân lực lành nghề, một bộ phận giới trẻ tại Mỹ đang lựa chọn con đường học nghề thay vì theo học các trường đại học truyền thống.
Dù còn vấp phải hoài nghi từ phụ huynh - những người vẫn đặt niềm tin vào tấm bằng cử nhân như một bảo chứng cho thành công, lựa chọn này đang cho thấy hiệu quả thực tế và mở ra một hướng đi mới cho giáo dục sau phổ thông.
Khi ước mơ nghề nghiệp đối lập kỳ vọng gia đình
Em Nush Ahmed, 22 tuổi, là một trong những minh chứng rõ nét cho sự chuyển hướng này. Cô gái trẻ người Mỹ gốc Bangladesh đã quyết định từ bỏ cơ hội học đại học gần nhà để theo học một chương trình đào tạo nghề kỹ thuật tại một trường cách New York - nơi gia đình cô sinh sống - hơn 1.200 km.
Ahmed cho biết: “Em khá cứng đầu khi từ chối nguyện vọng của bố mẹ để chọn con đường riêng”. Trong cộng đồng người nhập cư Nam Á nơi em sinh ra và lớn lên, việc phụ nữ theo học đại học các ngành y hoặc kỹ thuật gần nhà được coi là truyền thống và chuẩn mực.
Ông Shuhel Ahmed, cha của Nush bày tỏ: “Tôi từng hy vọng con bé sẽ vào trường y hoặc học kỹ thuật để trở thành bác sĩ hoặc kỹ sư. Nhưng con bé thực sự muốn theo nghề này, nên cuối cùng tôi đã để con đi theo ý mình”.
Hiện tại, Nush Ahmed đang làm việc tại một công ty chuyên sản xuất chính xác, ứng dụng công nghệ in 3D kim loại và polymer. Sau khi tốt nghiệp từ Viện Kỹ thuật Toàn cầu (Universal Technical Institute) tại Bắc Carolina, em đang có mức thu nhập khoảng 60.000 USD mỗi năm (khoảng 1 tỷ 560 triệu đồng) – một mức lương đáng kể đối với sinh viên mới ra trường. Ngoài ra, Ahmed còn điều hành một podcast truyền cảm hứng cho những bạn trẻ chọn con đường học nghề sau trung học.
Học nghề – lựa chọn kinh tế và thực tế
Không riêng gì Ahmed, ngày càng nhiều thanh thiếu niên tại Mỹ đang hướng tới các chương trình giáo dục nghề nghiệp thay vì đại học. Một khảo sát gần đây của tổ chức phi lợi nhuận American Student Assistance cho thấy, 45% học sinh trung học không có hứng thú theo học đại học. Trong số đó, 14% cho biết sẽ tham gia các chương trình đào tạo nghề, học việc, và 38% đang cân nhắc các lựa chọn này.
Tuy nhiên, khảo sát cũng cho thấy một sự phân hóa trong quan điểm giữa thế hệ trẻ và phụ huynh. Có đến 70% học sinh cho biết cha mẹ họ ủng hộ việc nghỉ học sau trung học hơn là theo học các chương trình nghề không cấp bằng đại học. Trong khi đó, chỉ 66% phụ huynh sẵn sàng ủng hộ con theo con đường giáo dục nghề, so với 82% phụ huynh khuyến khích con học đại học.
Nguyên nhân chính của xu hướng này không chỉ đến từ áp lực tài chính, mà còn từ mong muốn được sớm tiếp cận thị trường lao động. Em Andrew Townsend, một học sinh vừa tốt nghiệp trung học tại bang Colorado, chia sẻ: “Gia đình em không khá giả gì. Có thể sau này em sẽ vào đại học, nhưng giờ em muốn tập trung vào bản thân và cải thiện cuộc sống của mình”.
Andrew đã từ bỏ kế hoạch học đại học ngành sinh học hoặc quản lý thể thao, sau khi được mời tham gia chương trình học việc tại hãng sản xuất máy in Lexmark. Chương trình học việc kéo dài 18 tháng này không chỉ mang đến cho em kiến thức chuyên môn, mà còn cho phép em sớm gia nhập thị trường lao động.
Bài toán chi phí giáo dục
Theo báo cáo của Sáng kiến Dữ liệu Giáo dục (Education Data Initiative), chi phí trung bình mỗi năm tại một trường công lập ở Mỹ là 9.750 USD (khoảng 254 triệu đồng) đối với sinh viên trong bang, và lên tới 28.400 USD (khoảng 740 triệu đồng) đối với sinh viên ngoài bang. Tại các trường tư thục, mức học phí còn cao hơn - trung bình khoảng 38.400 USD/năm (khoảng 1 tỷ đồng). Đáng chú ý, học phí đại học đã tăng gấp đôi kể từ đầu thế kỷ 21.
Trong khi đó, theo Trung tâm Thống kê Giáo dục Quốc gia Mỹ, học phí trung bình của một chương trình đào tạo nghề hoàn chỉnh trong năm học 2022–2023 chỉ ở mức 15.070 USD (khoảng 392 triệu đồng). Chênh lệch lớn này càng khiến các chương trình nghề trở thành lựa chọn hấp dẫn đối với các gia đình có thu nhập trung bình hoặc thấp.
Thêm động lực từ chính quyền
Trong bối cảnh nhu cầu lao động kỹ thuật ngày càng tăng, chính quyền của Tổng thống Donald Trump cũng đặc biệt chú trọng vào phát triển giáo dục nghề nghiệp. Ngày 3/2 vừa qua, ông Trump đã tuyên bố: “Dưới sự lãnh đạo của tôi, nước Mỹ một lần nữa sẽ xây dựng một văn hóa nơi công sức được đền đáp xứng đáng, đồng thời trang bị kỹ năng thực tế cho người dân để phục vụ nền kinh tế thế kỷ 21”.
Trong nhiệm kỳ đầu, ông đã ký ban hành Đạo luật “Tăng cường Giáo dục Nghề nghiệp và Kỹ thuật cho Thế kỷ 21”, cho phép chính phủ liên bang cấp ngân sách cho các bang và địa phương nhằm phát triển hệ thống giáo dục nghề.
Gần đây, chính quyền của Tổng thống Trump cũng tuyên bố đảo ngược hai quy định thời Tổng thống Joe Biden, nhằm nới lỏng các yêu cầu báo cáo tiến độ học sinh để các chương trình nghề cấp trung học và cao đẳng cộng đồng dễ dàng tiếp cận nguồn tài trợ liên bang hơn.
Định hình lại tư duy về con đường thành công
Những câu chuyện như của em Ahmed hay Townsend cho thấy một thực tế đang thay đổi trong tư duy của giới trẻ Mỹ về thành công và sự nghiệp. Trong khi đại học vẫn là lựa chọn phổ biến, thì các chương trình đào tạo nghề đang dần chứng minh hiệu quả và tính thực tế, đặc biệt đối với những người mong muốn sớm lập nghiệp hoặc có hoàn cảnh tài chính hạn chế.
Sự chuyển biến này đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với hệ thống giáo dục - không chỉ tại Mỹ mà còn tại nhiều quốc gia khác - trong việc đa dạng hóa con đường học tập sau trung học và nâng cao nhận thức của phụ huynh về giá trị của giáo dục nghề nghiệp.
Như ông Shuhel Ahmed đã chia sẻ về trải nghiệm của con gái: “Với những gì con bé đã trải qua và thành quả hôm nay, tôi muốn nói với các bậc cha mẹ rằng nếu con muốn thử học một chương trình ngắn hạn, hãy để chúng thử và xem kết quả ra sao. Nếu tốt, thì quá tuyệt. Nếu không, vẫn còn thời gian để thay đổi. Nhưng quan trọng là hãy để chúng theo đuổi ước mơ của mình”.