Báo chí làm giàu và lan tỏa văn hóa dân tộc
Trải qua chặng đường 100 năm, Báo chí Cách mạng Việt Nam không chỉ là công cụ thông tin, tuyên truyền sắc bén mà còn đóng vai trò then chốt, đồng hành, làm giàu và lan tỏa các giá trị văn hóa dân tộc.
Từ vũ khí chính trị đến bồi đắp tâm hồn
Nhìn lại lịch sử, ngay từ những trang báo đầu tiên, vai trò của Báo chí Cách mạng Việt Nam được xác lập không chỉ như một phương tiện tuyên truyền cách mạng mà còn là công cụ tinh thần, góp phần xây dựng tâm hồn, vun đắp các giá trị, làm phong phú thêm bản sắc văn hóa dân tộc
Từ thực tiễn nghề nghiệp, nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Hồ Quang Lợi cho rằng, “nhà báo” là danh xưng nghề nghiệp đáng trân trọng, là sự trao truyền thiêng liêng và quý giá. Chúng ta tự hào khi có một nền báo chí cách mạng, nhân văn, được xây đắp bởi những người làm nghề chính trực, đầy trách nhiệm và tinh thần cống hiến. Họ hằng ngày, hằng giờ âm thầm dấn thân với nghề, vì đất nước, vì Nhân dân, vì lẽ phải, góp phần xây dựng một nền báo chí vì con người và tôn trọng con người.
“Đa số người làm báo Việt Nam luôn nêu cao bản lĩnh chính trị, thể hiện sáng ngời tinh thần cống hiến, hy sinh vì lợi ích tối cao của đất nước và Nhân dân. Sản phẩm báo chí của họ là vũ khí chính trị sắc bén của Đảng trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, trong đấu tranh giành độc lập dân tộc trước đây cũng như trong công cuộc xây dựng, phát triển và bảo vệ đất nước hiện nay”, nhà báo Hồ Quang Lợi nhận định.
Theo Phó Giám đốc, Phó Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, TS. Võ Văn Bé, có thể khẳng định báo chí cách mạng vừa là sản phẩm của bối cảnh lịch sử, vừa là động lực quan trọng góp phần làm nên lịch sử. Báo chí không chỉ phản ánh mà còn góp phần định hình tiến trình phát triển văn hóa dân tộc, từ thời kỳ đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng đất nước đến hội nhập và phát triển.
Như trong cuộc kháng chiến trường kỳ, những tác phẩm phóng sự, bút ký, thơ ca đăng tải trên báo chí như lời hiệu triệu, cộng hưởng sức mạnh ý chí và niềm tin chiến thắng. Đất nước chuyển mình mạnh mẽ về kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế, báo chí tiếp tục phát huy vai trò là lực lượng đồng hành, mở rộng không gian dân chủ, thúc đẩy đối thoại xã hội và kiến tạo môi trường chính trị - văn hóa cởi mở, lành mạnh.
Gìn giữ tinh hoa, bài trừ biểu hiện phản văn hóa
Trong quá trình bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam, báo chí là chủ thể tích cực tham gia kiến tạo, lan tỏa và điều tiết các giá trị văn hóa. Báo chí trở thành một thiết chế văn hóa có tầm ảnh hưởng rộng lớn, tham gia sâu vào đời sống văn hóa.
TS. Võ Văn Bé chỉ ra, bản sắc văn hóa không phải tập hợp giá trị bất biến mà là quá trình vận động liên tục, trong đó báo chí đóng vai trò như cầu nối truyền thống và hiện đại, dân tộc và thế giới. Ở đây, báo chí góp phần kiến tạo bản sắc văn hóa dân tộc thông qua ba chức năng cơ bản: phản ánh, phổ biến và định hướng.
Hàng ngày, hàng giờ, những giá trị văn hóa truyền thống được báo chí phản ánh đa chiều. Thông qua giới thiệu các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, phong tục tập quán, nghệ thuật dân gian, lễ hội truyền thống... báo chí giúp người dân, nhất là thế hệ trẻ, hiểu biết sâu sắc hơn về cội nguồn văn hóa dân tộc. Những chủ đề, câu chuyện văn hóa đó không chỉ là tư liệu quý mà còn là một phần của quá trình gìn giữ tinh hoa, làm giàu thêm cho bản sắc văn hóa Việt. Song song với đó, báo chí cũng là phương tiện phổ biến các giá trị văn hóa mới, giúp truyền thống hòa nhập với hiện đại một cách hài hòa.
“Trong thời đại số, khi những khái niệm như văn hóa số, công dân số trở nên phổ biến, báo chí giữ vai trò then chốt trong việc dẫn dắt xã hội tiếp cận những chuẩn mực văn hóa mới phù hợp với thời đại; đồng thời biết chọn lọc, bảo vệ những giá trị cốt lõi không thể thay thế. Chính báo chí là nơi nêu lên những vấn đề thời sự về ứng xử văn hóa, đạo đức xã hội, từ đó hình thành những chuẩn mực văn hóa mới, có khả năng gạn đục khơi trong, gìn giữ tinh hoa và bài trừ những biểu hiện phản văn hóa”, TS. Võ Văn Bé nhìn nhận.
Bối cảnh truyền thông số bùng nổ đặt báo chí cách mạng trước một sứ mệnh mới: không chỉ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng mà còn giữ gìn và lan tỏa bản sắc văn hóa dân tộc trong môi trường truyền thông toàn cầu
TS. Võ Văn Bé cho rằng, “phát triển báo chí cách mạng trong dòng chảy văn hóa dân tộc không chỉ là yêu cầu mang tính lý luận, mà còn là nhiệm vụ chiến lược trong công cuộc xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và truyền thông số, báo chí cần tái cấu trúc về định hướng nội dung, công nghệ và tổ chức nhân sự để tiếp tục giữ vững vai trò nòng cốt trong sự nghiệp phát triển văn hóa dân tộc”.