Châu Âu cần định hình vai trò mới trong cuộc xung đột Ukraine

Những lựa chọn này không chỉ định hình tương lai của Ukraine mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh và ổn định của cả châu lục.

Mỹ dần rút lui khỏi vai trò dẫn dắt

Từng là đồng minh quan trọng nhất của Ukraine, Mỹ đã đóng vai trò trung tâm trong việc cung cấp vũ khí, hỗ trợ tài chính và đảm bảo chính trị cho Kiev kể từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra. Tuy nhiên, thời điểm hiện tại cho thấy một sự thay đổi rõ rệt trong thái độ của Washington. Tổng thống Donald Trump đang giảm dần mức độ cam kết, khi các ưu tiên chính sách đối ngoại có dấu hiệu dịch chuyển.

Dù Tổng thống Donald Trump từng thừa nhận rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin đã “hành động điên rồ”, điều đó không làm thay đổi được thực tế rằng ông đã bắt đầu “thờ ơ” với cuộc xung đột này. Tại phiên điều trần trước Hạ viện ngày 10/6, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth khẳng định chính quyền Tổng thống Donald Trump sẽ cắt giảm ngân sách quân sự dành cho Ukraine trong năm tới.

Mỹ tin rằng một giải pháp hòa bình thông qua đàm phán là vì lợi ích tốt nhất của cả Moscow và Kiev cũng như lợi ích quốc gia Mỹ, đặc biệt khi có rất nhiều lợi ích cạnh tranh trên toàn cầu.

Trong bối cảnh này, gánh nặng hỗ trợ cho Ukraine đang chuyển dịch rõ rệt sang phía châu Âu - vốn lâu nay vẫn trông cậy vào vai trò dẫn dắt của Washington.

Thời khắc phải lựa chọn

Khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra từ năm 2022, châu Âu đã phản ứng, nhưng phần lớn mới chỉ dừng ở những tuyên bố chính trị về sự ủng hộ đối với Ukraine, song hành động thực chất chưa tương xứng. Giờ đây, khi viện trợ quân sự từ Mỹ cho Ukraine giảm dần, châu Âu không còn lựa chọn nào khác ngoài việc tự đảm nhận vai trò bảo đảm an ninh khu vực.

Theo Trung tâm An ninh và Hợp tác tại Kiev, tính đến đầu năm 2025, Ukraine chỉ tự đáp ứng được 40% nhu cầu quân sự, châu Âu và Mỹ mỗi bên chiếm 30% còn lại. Vì vậy, khi Mỹ lùi lại, các quốc gia châu Âu buộc phải lựa chọn có nên đưa ra những cam kết cụ thể và thực chất hơn.

EU đặt mục tiêu sản xuất 2 triệu quả đạn mỗi năm vào cuối năm 2025, mức tối thiểu để duy trì hoạt động chiến đấu cho Ukraine. Một sáng kiến do Cộng hòa Séc dẫn đầu nhằm cung cấp 1,8 triệu quả đạn đang được xúc tiến với sự tham gia của nhiều quốc gia như Canada, Na Uy, Hà Lan, Đan Mạch. Nếu được thực hiện đúng hạn, đây sẽ là một trong số ít cam kết có thể tạo ảnh hưởng đáng kể.

Đức cũng đã ký thỏa thuận với Ukraine về sản xuất vũ khí tầm xa ngay trên lãnh thổ Ukraine, tận dụng năng lực kỹ thuật địa phương. Vương quốc Anh tiếp tục duy trì hỗ trợ ổn định, với cam kết mới nhất trị giá 350 triệu bảng cho các thiết bị bay không người lái, nằm trong gói hỗ trợ tổng trị giá 4,5 tỷ bảng Anh kéo dài đến năm 2026.

Không chỉ trên phương diện quân sự, châu Âu còn tăng cường áp đặt các biện pháp trừng phạt nhằm vào Nga. Sau 17 vòng trừng phạt liên tiếp, EU hiện đang đề xuất thêm một gói trừng phạt mới để tiếp tục gây sức ép buộc Điện Kremlin chấp nhận lệnh ngừng bắn vô điều kiện trong 30 ngày ở Ukraine.

Tuy nhiên thực tế, Ukraine chưa thể giành được lợi thế trên thực địa, trong khi bất chấp các lệnh trừng phạt kéo dài, Nga đã cho thấy khả năng thích ứng đáng kể. Thay vì suy yếu như dự đoán, nền kinh tế Nga vẫn duy trì tăng trưởng nhẹ, đồng thời tái cơ cấu thành công theo hướng tự chủ và hướng Đông. Hoạt động xuất khẩu năng lượng được duy trì thông qua các kênh thay thế, trong khi ngành công nghiệp quốc phòng tiếp tục mở rộng, đáp ứng yêu cầu trong nước. Dù phải đối mặt với áp lực lạm phát và tài khóa, Nga vẫn giữ được sự ổn định tương đối và khả năng huy động nguồn lực cho chiến lược dài hạn. Thực tế này cho thấy các biện pháp trừng phạt hiện nay chưa đủ sức làm suy yếu nền tảng kinh tế - chính trị của Moscow.

Tìm kiếm một cách tiếp cận khác?

Hiện nay, Nga và Ukraine đã nối lại 2 vòng đàm phán trực tiếp tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ. Dù các nỗ lực hòa đàm vẫn rơi vào bế tắc, với kết quả chỉ là thỏa thuận trao trả thi thể binh sĩ và tù binh - việc hai bên chấp nhận ngồi lại vẫn được coi là một tín hiệu tích cực.

Chính vì vậy theo các chuyên gia, trong bối cảnh Mỹ đang điều chỉnh quan điểm về đàm phán và giảm mức độ can dự vào cuộc xung đột, châu Âu cũng cần chủ động định hình một hướng tiếp cận mới mang tính xây dựng và thực chất hơn. Việc tiếp tục tăng cường viện trợ Ukraine cũng như gia tăng các biện pháp trừng phạt Nga không chỉ gây tổn thất về nhân đạo và kinh tế, mà còn làm gia tăng bất ổn cho toàn bộ khu vực.

Theo các chuyên gia, đây chính là thời điểm các nước châu Âu có thể đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy mạnh mẽ các nỗ lực ngoại giao, tạo điều kiện cho đối thoại thực chất giữa các bên liên quan. Điều này không phải không có cơ sở, bởi bản thân các nhà ngoại giao châu Âu cũng đang ủng hộ lệnh ngừng bắn trong một tháng để thiết lập một khuôn khổ ngoại giao cho các cuộc đàm phán rộng hơn.

Một tiến trình đàm phán nếu được thúc đẩy trên tinh thần tôn trọng lợi ích chính đáng của các bên, có thể mở ra cơ hội chấm dứt xung đột một cách bền vững. Và nếu châu Âu tận dụng được thời điểm lịch sử này để chuyển mình, thì không chỉ Ukraine, mà cả chính châu lục sẽ bước vào một kỷ nguyên an ninh mang tính tự chủ cao hơn và bền vững hơn.

Hồng Nhung