Gánh nặng y tế từ hệ lụy của đồ uống có đường
Là sản phẩm giải khát tưởng chừng vô hại, đồ uống có đường lại đang âm thầm gây ra những hệ lụy đối với sức khỏe con người cũng như tác động có hệ thống đến ngành y tế và bền vững của nền kinh tế.
Nguy kịch vì thường xuyên uống nước ngọt
Vừa qua, nam bệnh nhân T.T.Đ (28 tuổi, Hà Nội) nặng 175kg nhập viện Bệnh viện Nội tiết Trung ương trong tình trạng khó thở, suy tim và phù to hai chân dẫn đến không thể di chuyển được. Người bệnh nhanh chóng được hỗ trợ máy thở và được chăm sóc đặc biệt tại khoa Điều trị tích cực.
Sau khi khai thác tiền sử bệnh, bệnh nhân Đ. được chẩn đoán béo phì, gout mạn cách đây 10 năm; trong 2 tuần trước khi vào viện bệnh nhân Đ. tăng cân không kiểm soát hơn 10kg do sử dụng nhiều loại đồ ăn có hại cho sức khỏe, trong đó bao gồm nhiều đồ uống ngọt (nước ngọt, nước tăng lực…).
Tương tự, chị N.T.N, phụ hồ tại công trình xây dựng, khuân vác vật nặng, làm ngoài nắng liên tục, thường uống 2-3 chai nước ngọt chứa nhiều đường mỗi ngày. Một hôm, chị đang làm việc bỗng choáng váng, mệt, khó thở, lơ mơ, được đồng nghiệp đưa đến bệnh viện cấp cứu. Theo bác sĩ chẩn đoán, người bệnh bị tiểu đường nhưng không biết để điều trị dẫn đến tăng đường huyết, hạ kali, tụt huyết áp, hôn mê, nếu không được điều trị kịp thời sẽ nguy kịch đến tính mạng.
Ở Việt Nam, trong 10 năm qua, người dân đã uống nhiều đồ uống có đường hơn. Trung bình, người dân Việt Nam tiêu thụ hơn một lít đồ uống có đường mỗi tuần. Vì vậy, không có gì đáng ngạc nhiên khi tỷ lệ thừa cân, béo phì tăng nhanh, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi. Ở các thành phố, cứ 4 thanh thiếu niên trong độ tuổi 15-19 thì có hơn 1 người bị thừa cân hoặc béo phì.
Một trong những hậu quả dễ thấy nhất của việc tiêu thụ thường xuyên đồ uống có đường là sự gia tăng nhanh chóng của các bệnh mãn tính. Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra mối liên hệ chặt chẽ giữa việc tiêu thụ đồ uống có đường với bệnh tiểu đường type 2, tăng huyết áp, béo phì và bệnh tim mạch. Những căn bệnh này ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người dân, cũng như kéo theo chi phí y tế khổng lồ.
Gánh nặng bất ngờ từ đồ uống có đường
Tại Mỹ, chi phí chăm sóc y tế cho các trường hợp béo phì có liên quan đến đồ uống có đường lên tới hàng chục tỷ USD mỗi năm. Không chỉ riêng Mỹ, tại các quốc gia như Brazil và Trinidad & Tobago, chi phí y tế để điều trị các bệnh liên quan đến việc tiêu thụ đồ uống có đường cũng đã lên tới hàng tỷ USD. Các hệ thống y tế ở những quốc gia này đang phải đối mặt với áp lực lớn trong việc phân bổ nguồn lực để điều trị các căn bệnh ngày càng phổ biến do thói quen ăn uống không lành mạnh gây ra.
Theo ước tính của Bộ Y tế, Việt Nam đang phải chi hơn 1,2 tỷ USD mỗi năm cho việc điều trị béo phì và các bệnh không lây nhiễm có liên quan đến tiêu thụ đồ uống có đường. Ngoài ra, còn có các chi phí gián tiếp do mất năng suất lao động, tăng số ngày nghỉ ốm và giảm khả năng đóng góp kinh tế của người trẻ tuổi mắc bệnh mãn tính. Những người mắc bệnh do nhiều nguyên nhân, trong đó bao gồm thói quen tiêu thụ nhiều đồ uống có đường có thể không ở tình trạng tốt nhất, dễ mệt mỏi, từ đó giảm hiệu quả làm việc hoặc thậm chí mất khả năng lao động vĩnh viễn.
Việc điều trị các bệnh mãn tính đòi hỏi nguồn lực lớn cả về nhân lực lẫn tài chính. Trong bối cảnh nhiều quốc gia đang gặp khó khăn để duy trì hệ thống y tế hiệu quả, sự gia tăng của các bệnh do đồ uống có đường tạo ra là một thách thức không nhỏ. Khi càng nhiều người mắc bệnh, hệ thống y tế càng bị quá tải, kéo theo chất lượng chăm sóc suy giảm và chi phí tăng cao.
Giải pháp nào để cai chứng nghiện “ngọt”
Nhiều giải pháp để giải quyết vấn đề này được các quốc gia đề xuất một cách đa dạng và được chứng minh tính hiệu quả. Một trong số đó là đánh thuế, không chỉ làm giảm tiêu thụ sản phẩm có hại mà còn giúp chính phủ thu được nguồn ngân sách bổ sung cho các mảng quan trọng khác, bao gồm y tế dự phòng. Các nghiên cứu chỉ ra rằng trong dài hạn, các khoản tiết kiệm chi phí y tế nhờ giảm bệnh tật hoàn toàn có thể vượt xa doanh thu thuế ngắn hạn.
Ngoài ra, cần hạn chế đồ uống có đường tại trường học để bảo vệ sức khỏe của trẻ em và thanh thiếu niên. Tại nơi làm việc, việc hạn chế sử dụng đồ uống có đường sẽ góp phần làm giảm tiêu thụ và cải thiện sức khỏe người lao động. Điều này đồng nghĩa với việc giảm chi phí y tế và tăng năng suất, tạo ra lợi ích kép cho cả người lao động và doanh nghiệp.
TS. Angela Pratt, Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cho rằng, nếu không có hành động can thiệp kịp thời, việc tiêu thụ đồ uống có đường sẽ tiếp tục gia tăng nhanh chóng. Không chỉ mang lại hệ quả tới sức khỏe trẻ em, thanh thiếu niên và người trưởng thành mà nó còn ảnh hưởng đến toàn xã hội và sự phát triển của nền kinh tế.
“WHO khuyến nghị Việt Nam xem xét đưa ra lộ trình tăng thuế để đạt 40% giá xuất xưởng vào năm 2030, qua đó sẽ làm tăng giá bán lẻ đồ uống có đường thêm khoảng 20% do thuế. Điều này sẽ làm giảm sức mua của các sản phẩm đồ uống có đường và giúp làm chậm tốc độ gia tăng tiêu dùng nhanh chóng hiện nay”, TS Angela Pratt nhấn mạnh.
Ở một số quốc gia, ngành công nghiệp nước giải khát cũng muốn ngăn chặn hoặc trì hoãn việc áp mức thuế với đồ uống có đường thường đưa ra lập luận rằng thuế nước ngọt sẽ gây tổn thất, ảnh hưởng đến kinh tế. Nhưng bằng chứng cho thấy điều này là không đúng. Các nhà sản xuất thông minh sẽ cải tiến sản phẩm để chúng ít đường hơn. Người tiêu dùng cũng có xu hướng sẽ chuyển sang sử dụng các đồ uống lành mạnh hơn và giá hợp lý hơn so với đồ uống có đường sau khi thuế được áp dụng.