Tàu đổ bộ Mặt Trăng của Nhật Bản bị rơi khi hạ cánh, nguyên nhân do đâu?

Thất bại thứ hai

Sau gần 5 tháng kể từ khi được phóng lên từ Florida, Mỹ bằng tên lửa Falcon 9, tàu đổ bộ Resilience của công ty Nhật Bản ispace đã chính thức đi vào quỹ đạo Mặt Trăng vào ngày 6/5 vừa qua. Tàu dự kiến thực hiện cú hạ cánh vào lúc 3 giờ 24 phút chiều ngày 6/6 (giờ miền Đông Mỹ), tức rạng sáng ngày 7/6 (giờ Việt Nam), tại khu vực Mare Frigoris, gần vĩ độ 60 độ Bắc.

Tuy nhiên, sáng 6/6 (giờ Việt Nam), công ty ispace tuyên bố nhiệm vụ này thất bại vài giờ sau khi mất liên lạc với tàu đổ bộ. Các bộ điều khiển chuyến bay đã cố gắng liên lạc, nhưng chỉ nhận được sự im lặng. Quá trình liên lạc bị gián đoạn chưa đầy 2 phút trước khi tàu vũ trụ hạ cánh theo lịch trình xuống Mặt Trăng bằng một xe tự hành mini. Cho đến lúc đó, quá trình hạ cánh từ quỹ đạo Mặt Trăng có vẻ diễn ra tốt đẹp.

Tổng giám đốc điều hành kiêm nhà sáng lập ispace Takeshi Hakamada đã gửi lời xin lỗi tới tất cả mọi người đã đóng góp cho sứ mệnh - cuộc đổ bộ lên Mặt Trăng lần thứ hai của ispace.

Đây là nhiệm vụ thứ hai của ispace sau khi tàu đổ bộ đầu tiên của hãng bị rơi trong lần thử hạ cánh hồi tháng 4/2023 do lỗi phần mềm. Thất bại đầu tiên đã đưa đến cái tên “Resilience” cho tàu đổ bộ tiếp theo trong nhiệm vụ thứ hai. Rút kinh nghiệm từ lần trước, đội ngũ điều hành tại Tokyo đã xoay vòng ba nhóm trực chiến liên tục trong nhiều tháng để giám sát các tình huống không thể lường trước trong chuyến bay.

Nguyên nhân do đâu?

Các quan chức ispace cho biết vẫn còn quá sớm để kết luận liệu thất bại của cả hai nhiệm vụ có xuất phát từ cùng một nguyên nhân hay không.

"Đây là lần thứ hai tàu đổ bộ Mặt Trăng của chúng tôi không thể hạ cánh. Vì vậy, chúng tôi thực sự phải xem xét lại vấn đề này", Tổng giám đốc Hakamada nói với các phóng viên. Ông nhấn mạnh rằng công ty sẽ tiếp tục thực hiện nhiều sứ mệnh lên mặt trăng hơn.

Một phân tích sơ bộ cho thấy hệ thống laser để đo độ cao không hoạt động như dự kiến ​​và tàu đổ bộ đã hạ xuống quá nhanh, các quan chức cho biết. "Dựa trên những tình huống này, hiện tại người ta cho rằng tàu đổ bộ có khả năng đã hạ cánh cứng trên bề mặt Mặt Trăng", công ty cho biết trong một tuyên bố bằng văn bản.

Vài phút trước khi hạ cánh, Hakamada đảm bảo với mọi người rằng ispace đã rút kinh nghiệm từ nhiệm vụ thất bại đầu tiên. "Các kỹ sư đã làm mọi thứ có thể" để đảm bảo thành công lần này, ông nói. Ông coi dự án thám hiểm Mặt Trăng mới nhất này “chỉ là bước đệm” cho chuyến phóng tàu đổ bộ lớn hơn vào năm 2027 với sự tham gia của NASA.

Đáng lẽ nếu hạ cánh thành công, ispace sẽ trở thành công ty thương mại đầu tiên ngoài Mỹ thực hiện được cú đáp chính xác trên bề mặt Mặt Trăng. Nhưng rất tiếc, đây là lần thứ hai nhiệm vụ này thất bại.

Ispace, giống như các doanh nghiệp khác, không có "nguồn vốn vô hạn" và không thể chịu được những thất bại liên tiếp, Jeremy Fix, kỹ sư trưởng của công ty con tại Hoa Kỳ của ispace, cho biết tại một hội nghị vào tháng trước. Mặc dù không tiết lộ chi phí của nhiệm vụ hiện tại, các quan chức công ty cho biết chi phí thấp hơn nhiệm vụ đầu tiên vượt hơn 100 triệu USD.

Nhiệm vụ của Resilience

Resilience được đưa lên không gian cùng lúc với tàu Blue Ghost 1 của công ty Mỹ Firefly Aerospace. Tuy nhiên, trong khi Blue Ghost đã hạ cánh từ tháng 3, Resilience lựa chọn quỹ đạo "tiết kiệm năng lượng", kéo dài hành trình nhưng giảm thiểu tiêu hao nhiên liệu. Trong quá trình đó, tàu từng bay xa tới 1,1 triệu km so với Trái Đất trước khi quay lại và được Mặt Trăng "bắt" vào quỹ đạo tự nhiên.

Tàu đổ bộ Resilience nhắm đến đỉnh của Mặt Trăng, một nơi ít nguy hiểm hơn so với đáy tối tăm. Nhóm ispace đã chọn một khu vực bằng phẳng với một vài tảng đá ở Mare Frigoris hoặc Biển Lạnh, một vùng dài và hẹp có nhiều miệng núi lửa và dòng dung nham cổ đại trải dài.

Theo kế hoạch, Resilience, dài 2,3m, sẽ truyền hình ảnh về trong vòng vài giờ và tàu đổ bộ sẽ đưa xe tự hành lên bề mặt Mặt Trăng vào cuối tuần này. Tàu Resilience mang theo ba thiết bị thử nghiệm chính, gồm hệ thống sản xuất thực phẩm từ tảo, cảm biến bức xạ vũ trụ và bộ điện phân nước nhằm tạo ra hydro và oxy trong môi trường Mặt Trăng.

Ngoài ra, tàu cũng mang theo một robot tự hành nhỏ tên Tenacious, do chi nhánh châu Âu của ispace phát triển. Được làm bằng nhựa gia cố sợi carbon với bốn bánh xe, xe tự hành được trang bị camera có độ nét cao để trinh sát khu vực và một chiếc xẻng để thu thập mẫu đất Mặt Trăng. Mẫu đất này sau khi được thu thập sẽ được chuyển quyền sở hữu cho NASA theo hợp đồng trị giá 5.000 USD ký từ năm 2020.

Chiếc xe tự hành, chỉ nặng 5kg, sẽ bám chặt vào tàu đổ bộ, di chuyển theo vòng tròn với tốc độ chưa đến vài cm mỗi giây. Nó có khả năng di chuyển xa tới 1km từ tàu đổ bộ và sẽ hoạt động trong suốt nhiệm vụ kéo dài hai tuần.

Bên cạnh các thí nghiệm khoa học và công nghệ, nhiệm vụ này còn có cả yếu tố nghệ thuật. Chiếc xe tự hành này mang theo một ngôi nhà nhỏ màu đỏ theo phong cách Thụy Điển với viền trắng và cánh cửa màu xanh lá cây, được nhà sáng tạo Mikael Genberg đặt tên là Moonhouse, để đặt trên bề mặt Mặt Trăng.

Cuộc đua không dễ dàng

Từ lâu, thám hiểm Mặt Trăng là lãnh địa của nhà nước, nhưng kể từ năm 2019, lĩnh vực này đã thu hút sự tham gia của nhiều công ty tư nhân với hy vọng tiến hành các chuyến thám hiểm thương mại, mặc dù cho đến nay đều thất bại nhiều hơn thành công.

Một công ty khác của Mỹ, Intuitive Machines, cũng đã đưa tàu đổ bộ đến Mặt Trăng vài ngày sau Firefly. Nhưng tàu đổ bộ cao và mảnh khảnh này đã đâm sầm vào một miệng núi lửa gần cực nam của Mặt Trăng và được tuyên bố là đã hỏng trong vòng vài giờ sau đó.

Hai công ty khác của Hoa Kỳ đang hướng đến mục tiêu hạ cánh lên Mặt Trăng vào cuối năm nay là Blue Origin của Jeff Bezos và Astrobotic Technology. Tàu đổ bộ đầu tiên của Astrobotic đã trượt khỏi Mặt Trăng vào năm 2024 và đâm trở lại qua bầu khí quyển của Trái Đất.

Trong nhiều thập kỷ, các chính phủ đã cạnh tranh để lên được Mặt Trăng nhưng tới nay chỉ có 5 quốc gia đã thực hiện thành công các cuộc đổ bộ bằng robot lên hành tinh này: Nga, Hoa Kỳ, Trung Quốc, Ấn Độ và Nhật Bản. Trong số đó, chỉ có Hoa Kỳ đã đưa người lên Mặt Trăng: 12 phi hành gia NASA từ năm 1969 đến năm 1972.

NASA dự kiến ​​sẽ đưa bốn phi hành gia bay quanh Mặt Trăng vào năm tới. Sau đó một năm hoặc lâu hơn nữa, sẽ có cuộc đổ bộ lên Mặt Trăng đầu tiên của phi hành đoàn trong hơn nửa thế kỷ, với Starship của SpaceX cung cấp lực nâng từ quỹ đạo Mặt Trăng xuống tận bề mặt. Trung Quốc cũng có kế hoạch hạ cánh lên Mặt Trăng cho các phi hành gia của riêng mình vào năm 2030.

Quỳnh Vũ