Kịp thời phát hiện, xử lý chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm
Nhờ sự chỉ đạo quyết liệt, thống nhất, Bảo hiểm Xã hội (BHXH) Việt Nam đã đạt nhiều kết quả tích cực trong việc tăng thu, giảm chậm đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), bảo hiểm y tế (BHYT) với tỷ lệ giảm dần qua các năm: 2021 là 3,67%; 2022 là 2,91%; 2023 là 2,69%; 2024 là 2,59%.
Từ năm 2024 đến hết tháng 4/2025, để triển khai thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra có hiệu quả, đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ, thực tiễn trong tình hình mới khi có nhiều sự đổi mới trong cơ chế hoạt động thanh tra, BHXH Việt Nam đã kịp thời ban hành một số văn bản chỉ đạo tăng cường, hướng dẫn thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật phát hiện qua hoạt động kiểm tra.
Trong đó, đặc biệt chú trọng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, khai thác dữ liệu trên các phần mềm quản lý nghiệp vụ của BHXH Việt Nam để phân tích, sàng lọc, phát hiện dấu hiệu vi phạm, khoanh vùng và lựa chọn đối tượng thanh tra, kiểm tra có trọng tâm, trọng điểm.
kiểm tra 22.928 đơn vị. Ảnh: Hà Anh
Cùng với đó, hướng dẫn BHXH các tỉnh, thành phố tổ chức hội nghị mời các đơn vị chậm đóng BHXH, BHTN, BHYT từ 3 tháng trở lên, đơn vị đã kê khai nộp thuế nhưng chưa tham gia BHXH, BHTN, BHYT hoặc đã tham gia nhưng chưa đầy đủ cho người lao động để tuyên truyền, phổ biến pháp luật và xử lý vi phạm về đóng bảo hiểm. Lồng ghép công tác phổ biến, tuyên truyền chính sách, pháp luật về BHXH, BHTN, BHYT khi tiến hành thanh tra trực tiếp tại đơn vị.
BHXH Việt Nam đã nghiêm túc chỉ đạo việc thực hiện xử phạt hoặc kiến nghị xử phạt vi phạm hành chính khi phát hiện hành vi vi phạm pháp luật về đóng BHXH, BHTN, BHYT; kiên quyết cưỡng chế hoặc kiến nghị cưỡng chế thi hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với tổ chức, cá nhân bị xử phạt vi phạm hành chính đã quá thời hạn chấp hành nhưng chưa tự nguyện chấp hành. Trường hợp phát hiện vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự, kịp thời lập hồ sơ kiến nghị khởi tố hoặc gửi tin báo tố giác tội phạm đến Cơ quan Công an để xem xét, xử lý.
Thông qua hoạt động thanh tra, kiểm tra, BHXH Việt Nam đã ban hành văn bản gửi Ủy ban nhân dân một số tỉnh để kiến nghị tiếp tục quan tâm, tăng cường lãnh đạo thực hiện tốt pháp luật về BHXH, BHTN, BHYT, góp phần bảo đảm an sinh xã hội, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn. Theo đó, trong năm 2024 và 4 tháng đầu năm 2025, toàn hệ thống BHXH Việt Nam đã thực hiện thanh tra, kiểm tra tại 22.928 đơn vị.
Cụ thể, về kết quả thanh tra chuyên ngành, kiểm tra về đóng BHXH, BHTN, BHYT: yêu cầu truy thu tiền đóng của 17.464 lao động thuộc đối tượng phải tham gia BHXH, BHTN, BHYT nhưng chưa tham gia hoặc đóng thiếu thời gian với số tiền là 130,7 tỷ đồng; 38.957 lao động đóng thiếu mức đóng quy định với số tiền phải truy đóng là 127,3 tỷ đồng. Tổng số tiền các đơn vị được thanh tra, kiểm tra chậm đóng trước khi có quyết định là 2.106,8 tỷ đồng; số tiền thu hồi được trong thời gian thanh tra, kiểm tra là 1.099,8 tỷ đồng.
Về kết quả xử lý vi phạm hành chính, đã ban hành hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành 1.948 quyết định xử phạt về đóng BHXH, BHTN, BHYT với tổng số tiền xử phạt phải nộp vào Ngân sách Nhà nước là 61,1 tỷ đồng.
Kết quả kiểm tra công tác chi trả các chế độ BHXH, BHTN: Yêu cầu thu hồi về quỹ BHXH số tiền 11,2 tỷ đồng do hưởng chế độ BHXH không đúng quy định; yêu cầu thu hồi về quỹ BHTN số tiền 981,03 triệu đồng do hưởng trợ cấp thất nghiệp không đúng quy định.
Kết quả kiểm tra công tác quản lý, thanh quyết toán chi phí khám, chữa bệnh BHYT: Yêu cầu thu hồi về quỹ BHYT số tiền 172,4 tỷ đồng chi phí khám, chữa bệnh BHYT không đúng quy định.
Với sự chỉ đạo quyết liệt, thống nhất trong toàn hệ thống, BHXH Việt Nam không ngừng đổi mới, sáng tạo, tìm tòi, nghiên cứu những cách làm mới, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác thanh tra, kiểm tra. Tập trung vào việc khai thác cơ sở dữ liệu tập trung, liên thông và hệ thống phần mềm nghiệp vụ để rà soát, sàng lọc, phát hiện các dấu hiệu vi phạm, khoanh vùng và lựa chọn đối tượng có trọng tâm, trọng điểm. Nhờ đó, rút ngắn thời gian thanh tra, kiểm tra trực tiếp của các đoàn tại đơn vị, chất lượng công tác hiệu quả hơn.
Đặc biệt, với khả năng rà soát, phân tích dữ liệu lớn, việc ứng dụng công nghệ thông tin đã giúp rà soát được 100% hồ sơ nghiệp vụ kể cả với các doanh nghiệp có hàng nghìn lao động hoặc cơ sở y tế có hàng triệu lượt khám, chữa bệnh BHYT. Qua đó, hiệu quả của công tác thanh tra, kiểm tra từng bước được nâng lên; số tiền thu hồi về quỹ và số hành vi bị xử phạt vi phạm hành chính trong năm 2024 so với năm 2023 đều tăng.
Qua công tác thanh tra, kiểm tra, đã kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi chậm đóng, trốn đóng, chiếm dụng quỹ; xử lý nghiêm các trường hợp cố tình vi phạm kéo dài, bảo đảm quyền lợi chính đáng của người lao động. Từ đó, góp phần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của người sử dụng lao động và người lao động, tạo hiệu ứng răn đe, phòng ngừa vi phạm, từ đó góp phần thực hiện hiệu quả chính sách an sinh xã hội.
Cùng với các giải pháp khác, công tác thanh tra, kiểm tra đã đóng góp rất hiệu quả mục tiêu tăng thu, giảm chậm đóng vào quỹ BHXH, BHTN, BHYT tỷ lệ chậm đóng giảm dần qua các năm: 2021 là 3,67%; 2022 là 2,91%; 2023 là 2,69%; 2024 là 2,59%.
Có thể thấy, kết quả thanh tra, kiểm tra đã góp phần cung cấp cơ sở thực tiễn vững chắc, với những dữ liệu xác thực, phản ánh rõ nét các tồn tại, bất cập trong việc thực hiện chính sách BHXH, BHTN, BHYT. Những kết quả này là cơ sở quan trọng, giúp BHXH Việt Nam đề xuất các nội dung sửa đổi, bổ sung Luật BHXH, Luật BHYT, Luật Thanh tra và các quy định liên quan, góp phần hoàn thiện khung pháp lý, bảo đảm tính khả thi, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và bảo vệ tối đa quyền lợi của người tham gia.