Nâng cao mặt bằng học vấn và nguồn nhân lực trong tương lai

Thảo luận tại Tổ 17 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh Tuyên Quang, Nam Định, Quảng Ngãi, Cà Mau), các đại biểu Quốc hội đã cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân; Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em mẫu giáo từ 3 đến 5 tuổi; Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kéo dài thời hạn miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp được quy định tại Nghị quyết số 55/2010/QH12 của Quốc hội về miễn, giảm thuế sử dụng đất nông nghiệp đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Nghị quyết số 28/2016/QH14 và Nghị quyết số 107/2020/QH14.

Làm rõ về mức độ và cơ chế hỗ trợ học phí đối với cơ sở ngoài công lập

Theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị và các quy định pháp luật hiện hành, chính sách đặt ra là miễn học phí đối với trẻ em mầm non và học sinh phổ thông trong các trường công lập, đồng thời hỗ trợ kinh phí đóng học phí đối với trẻ em, học sinh đang theo học tại các cơ sở ngoài công lập (trường dân lập, tư thục), cũng như đối với người học chương trình phổ thông tại các cơ sở giáo dục được phép khác.

ĐBQH Trần Thị Quỳnh (Nam Định) nhấn mạnh, đây là một chủ trương rất ý nghĩa, thể hiện tính ưu việt của chính sách: mọi trẻ em, học sinh đều không bị gặp rào cản về tài chính khi đến trường.

Đại biểu cho biết, “chính sách này cũng phù hợp với Hiến pháp năm 2013 và cụ thể hóa nhiệm vụ “giáo dục bắt buộc 9 năm” mà Bộ Chính trị đã đề ra. Việc miễn học phí rộng rãi sẽ giảm gánh nặng chi phí cho hàng chục triệu gia đình, khuyến khích những học sinh có hoàn cảnh khó khăn tiếp tục đi học, qua đó nâng cao mặt bằng học vấn và nguồn nhân lực trong tương lai”.

Để chính sách miễn, hỗ trợ học phí được triển khai hiệu quả và công bằng, đại biểu Trần Thị Quỳnh đề nghị làm rõ các vấn đề:

Thứ nhất, cần làm rõ về mức độ và cơ chế “hỗ trợ học phí” đối với cơ sở ngoài công lập. Dự thảo Nghị quyết mới dừng ở nguyên tắc hỗ trợ, nhưng chưa nêu chi tiết hỗ trợ mức nào và bằng hình thức gì.

“Nếu Nhà nước hỗ trợ, có thể hiểu là ngân sách sẽ cấp một khoản tiền để bù đắp một phần hoặc toàn bộ học phí mà lẽ ra học sinh phải đóng cho trường tư thục, dân lập. Trong thực tế, học phí tại các cơ sở ngoài công lập rất đa dạng: nhiều trường tư thục thu mức học phí tương đương trường công, nhưng cũng có trường chất lượng cao thu học phí rất cao”, đại biểu lưu ý.

Do vậy, để đảm bảo công bằng và hiệu quả ngân sách, đại biểu đề nghị Nghị quyết giao Chính phủ quy định rõ mức hỗ trợ học phí cho học sinh ngoài công lập. Có thể cân nhắc mức hỗ trợ tối đa không vượt quá mức trần học phí công lập tại địa phương hoặc mức ngân sách Nhà nước chi bình quân cho một học sinh công lập. Với cơ chế này, học sinh trường tư sẽ được Nhà nước hỗ trợ tương đương như khi học trường công, phần chênh lệch (nếu học phí tư thục cao hơn) thì phụ huynh tự chi trả.

“Quy định như vậy vừa đảm bảo mọi học sinh đều được hỗ trợ một cách bình đẳng, vừa tránh việc ngân sách phải gánh những mức học phí quá cao một cách không cần thiết. Ngoài ra, cũng cần làm rõ hình thức hỗ trợ: ngân sách sẽ cấp trực tiếp cho các cơ sở giáo dục ngoài công lập theo số lượng học sinh, hay cấp cho địa phương, hay hoàn trả cho phụ huynh. Phương thức thực hiện minh bạch sẽ giúp tránh tiêu cực, đảm bảo hỗ trợ đến đúng đối tượng và mục đích”, đại biểu Trần Thị Quỳnh lưu ý.

Thứ hai, cần chú trọng việc triển khai đồng bộ chính sách miễn, giảm học phí với các quy định hiện hành và kiểm soát các khoản thu khác ngoài học phí.

Chính phủ nên rà soát, sửa đổi các văn bản pháp luật hiện hành để loại bỏ chồng chéo, trùng lặp. Những đối tượng trước đây đã được miễn, giảm học phí theo diện chính sách (như hộ nghèo, dân tộc thiểu số...) cần được tích hợp vào chính sách chung, đảm bảo không ai bị thiệt thòi khi chuyển sang cơ chế mới. Việc đồng bộ hóa pháp luật sẽ giúp Nghị quyết được thực thi thông suốt, tránh các cách hiểu khác nhau tại các địa phương.

Thứ ba, cần tính đến yếu tố thực tiễn và lộ trình thực hiện. Chính sách miễn, hỗ trợ học phí trên phạm vi toàn quốc là một bước tiến lớn nhưng cũng đặt ra thách thức về nguồn lực. Đại biểu kiến nghị, dự thảo Nghị quyết nên quy định lộ trình thực hiện rõ ràng, lộ trình cụ thể đến đâu cần được đánh giá kỹ tác động ngân sách.

Đại biểu Trần Thị Quỳnh cũng đề xuất, dự thảo Nghị quyết nên yêu cầu Chính phủ xây dựng kế hoạch triển khai chi tiết theo từng năm học, gắn với bố trí ngân sách phù hợp. Có lộ trình, kế hoạch rõ ràng sẽ tăng tính khả thi, giúp Quốc hội, Chính phủ theo dõi và điều chỉnh kịp thời nếu phát sinh vướng mắc.

Đánh giá kỹ hơn khả năng cân đối ngân sách của các địa phương

Khoản 2, Điều 2, dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân quy định: “Hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục dân lập, tư thục. Mức hỗ trợ đóng học phí do HĐND cấp tỉnh quyết định”.

ĐBQH Vũ Thị Liên Hương (Quảng Ngãi) nêu rõ, hiện nay, căn cứ để xác định mức đóng học phí được thực hiện theo Nghị định số 81/2021/NĐ-CP và được sửa đổi bổ sung bởi Nghị định số 97/2023/NĐ-CP. Theo đó HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết về quản lý thu, chi học phí dựa trên khung học phí (mức sàn- mức trần) tại các Nghị định này và quyết định việc sắp xếp, phân loại các vùng trên địa bàn để cơ sở giáo dục áp dụng mức thu. Các địa phương khác nhau có mức thu học phí khác nhau; các cơ sở giáo dục ngoài công lập khác nhau cũng có mức thu học phí rất khác nhau.

Do vậy, đại biểu đề nghị, quy định mức/khung hỗ trợ phù hợp, thống nhất giữa các địa phương để đảm bảo công bằng trong giáo dục. Đại biểu cũng đề nghị điều chỉnh thành “Hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục dân lập, tư thục tương ứng với mức học phí tại các cơ sở giáo dục công lập trên cùng địa bàn. Mức hỗ trợ đóng học phí do HĐND cấp tỉnh quyết định."

Cơ quan chủ trì soạn thảo đánh giá kỹ hơn khả năng cân đối ngân sách của các địa phương, nhất là các địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn (cấp bù ngân sách).

Theo đại biểu, bảng đánh giá tác động của chính sách tại phụ lục I chưa thật sự đầy đủ (về đối tượng, số lượng, mức học phí và số liệu theo Tờ trình); đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát, bổ sung (nên lấy số liệu học sinh năm học 2024-2025 thay vì năm học 2023-2024, vì số liệu có sẵn trên cơ sở dữ liệu ngành) bảo đảm sát với thực tế để đảm bảo điều kiện, tính khả thi của Nghị quyết.

“Chính phủ rà soát, sửa đổi, bổ sung phù hợp khi thực hiện sắp xếp chính quyền địa phương 2 cấp, đại biểu nói.

“

Liên quan đến cơ chế “hỗ trợ học phí” đối với cơ sở ngoài công lập, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, nếu hỗ trợ học phí thông qua cơ sở ngoài công lập, có trường hợp thời gian đầu sẽ bớt học phí tương đương với phần đóng, nhưng vài tháng sau lại tăng lên như cũ. Như vậy chính sách hỗ trợ sẽ không hiệu quả. Vì thế, chúng ta hỗ trợ theo hướng trực tiếp cho người học, anh không đi học trường công thì được hỗ trợ một khoản tiền, phụ huynh, học sinh tự lựa chọn cơ sở ngoài công lập, nhằm hỗ trợ, giảm mức đóng học phí.

Hoàng Ngọc