Thể chế hóa định hướng "giáo dục là quốc sách hàng đầu"

Chính sách bao trùm cao, đối tượng thụ hưởng được mở rộng

Phát biểu tại thảo luận tổ, ĐBQH Bùi Hoài Sơn bày tỏ sự đồng thuận cao với Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông và người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân - một chủ trương lớn, thể hiện sinh động bản chất ưu việt của chế độ ta, và là bước tiến dài trên hành trình bảo đảm quyền tiếp cận giáo dục công bằng, toàn diện cho mọi người dân.

Theo phân tích của đại biểu, Dự thảo đã bám sát tinh thần của Hiến pháp 2013 về phổ cập giáo dục tiểu học, giáo dục bắt buộc 9 năm, cũng như các Kết luận số 91-KL/TW (năm 2024) và Công văn 13594-CV/VPTW (năm 2025), chỉ đạo của Thường trực Ban Bí thư về việc miễn học phí toàn bộ học sinh công lập, hỗ trợ học sinh tư thục. "Điều này phù hợp với định hướng xuyên suốt của Đảng ta, đó là “giáo dục là quốc sách hàng đầu” và là một thiết chế bình đẳng để phát triển con người", ĐBQH Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.

Ngoài ra, đại biểu cũng đánh giá chính sách lần này có tính bao trùm cao, mở rộng đối tượng được hưởng lợi. Theo đó, khác với các quy định rải rác trong Luật Giáo dục 2019 và Nghị định 81/2021/NĐ-CP – vốn chỉ quy định miễn, giảm học phí với một số nhóm đối tượng – lần này Nghị quyết sẽ mở rộng diện thụ hưởng gồm:Trẻ em mầm non dưới 5 tuổi, Học sinh trung học phổ thông, Người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục thường xuyên,Và đặc biệt: cả học sinh các cơ sở tư thục, dân lập.

"Chính sách này không chỉ xóa bỏ rào cản tài chính cho người học mà còn bảo đảm sự công bằng giữa trường công và trường tư, giữa khu vực đô thị và nông thôn, giữa học sinh chính quy và không chính quy", ĐBQH Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.

Về kinh phí và điều kiện bảo đảm thực thi, tôi đánh giá cao sự chuẩn bị công phu của Chính phủ, ĐBQH Bùi Hoài Sơn cho rằng, theo Tờ trình số 283/TTr-CP, tổng chi phí ngân sách cần bổ sung là khoảng 8.200 tỷ đồng mỗi năm, trong đó Hà Nội – với quy mô dân số lớn, mật độ trường học cao – chắc chắn là địa phương chịu áp lực lớn về ngân sách. Tuy nhiên, đây là khoản đầu tư đúng, trúng và đáng. Khoản chi này không chỉ giúp giảm gánh nặng tài chính cho các gia đình - nhất là sau đại dịch COVID-19 và trong bối cảnh giá cả sinh hoạt leo thang - mà còn có tác động lan tỏa đến tiêu dùng xã hội, củng cố niềm tin vào chế độ, tạo nền tảng cho nguồn nhân lực tương lai.

Về tác động dài hạn, ĐBQH Bùi Hoài Sơn cho rằng chính sách này mở ra một “hành lang công bằng” để chúng ta tiến tới phổ cập giáo dục 12 năm trong tương lai bởi Giáo dục miễn phí không chỉ là chính sách xã hội, mà còn là một cam kết đạo lý, thể hiện tầm nhìn phát triển. Khi học sinh phổ thông không phải đóng học phí, người học sẽ có điều kiện tiếp cận tri thức đồng đều hơn, giảm thiểu tình trạng bỏ học giữa chừng do hoàn cảnh kinh tế, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội, nơi phân tầng thu nhập diễn ra sâu sắc.

Đại biểu cũng đề xuất Quốc hội và Chính phủ cần song hành chính sách miễn học phí với cơ chế bảo đảm chất lượng giáo dục. Theo đó, không chỉ miễn phí, người dân kỳ vọng trường lớp phải tốt hơn, thầy cô yên tâm giảng dạy, và nội dung chương trình phù hợp với năng lực học sinh. Đồng thời, cần rà soát việc phân bổ ngân sách theo vùng, tránh tình trạng cào bằng gây áp lực quá tải lên ngân sách cấp tỉnh, cấp xã/phường.

Cần đánh giá kỹ khả năng cân đối ngân sách của các địa phương

Phát biểu tại thảo luận Tổ, ĐBQH Nguyễn Thị Lan đánh giá việc xây dựng và ban hành các Nghị quyết không chỉ có ý nghĩa về giáo dục mà còn gián tiếp hỗ trợ thực hiện chiến lược dân số quốc gia. Trong bối cảnh Việt Nam đang đối mặt với tỷ lệ sinh thấp ở nhiều đô thị lớn và bước vào giai đoạn già hóa dân số thì việc miễn, hỗ trợ học phí sẽ giúp các gia đình yên tâm sinh và nuôi con. Từ đó, góp phần thực hiện mục tiêu duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm cơ cấu dân số hợp lý, phát triển bền vững đất nước.

Tham gia thêm một số vấn đề nhằm bảo đảm tính khả thi của các cơ chế, chính sách sau khi được ban hành, ĐBQH Nguyễn Thị Lan cho rằng, đối với việc làm rõ và chi tiết hóa các loại hình cơ sở giáo dục, đại biểu bày tỏ băn khoăn với việc thực thi chính sách miễn học phí đối với loại hình cơ sở giáo dục công lập chất lượng cao, trường năng khiếu, trường thực hành - thực nghiệm, tư thục. Qua đó, đề nghị Ban soạn thảo làm rõ thêm vấn đề này.

Về nguồn kinh phí thực hiện (Điều 3), ĐBQH Nguyễn Thị Lan đồng thuận với việc bố trí từ ngân sách nhà nước; song đề nghị, cần đánh giá kỹ khả năng cân đối ngân sách của các địa phương. Đối với các địa phương chưa tự cân đối được ngân sách, Chính phủ cần tính toán cấp bù để tránh trường hợp chính sách tốt nhưng không đủ nguồn lực thực hiện, dẫn đến chậm trễ hoặc không đồng đều trong triển khai.

Liên quan đến hiệu lực và thời điểm áp dụng (Điều 5), đại biểu cho rằng việc áp dụng từ năm học 2025 - 2026 là hợp lý; tuy nhiên, Chính phủ cần sớm ban hành Nghị định hướng dẫn chi tiết, phân cấp cụ thể cho các bộ ngành, địa phương, nhằm chuẩn bị đầy đủ điều kiện triển khai ngay từ đầu năm học. Đại biểu cũng đề nghị bổ sung điều khoản về trách nhiệm công khai học phí, hỗ trợ, kiểm tra định kỳ cũng như xử lý sai phạm để hạn chế tiêu cực...

Hà Nội dành nguồn lực tốt nhất cho lĩnh vực giáo dục - đào tạo

Phát biểu tại thảo luận tổ, ĐBQH Nguyễn Ngọc Tuấn nhấn mạnh, hiện nay Bộ Chính trị, Trung ương vừa qua cũng đã có bốn nghị quyết rất quan trọng và tiếp tục chuẩn bị một số nội dung quan trọng liên quan đến các nghị quyết về giáo dục, đào tạo và cả vấn đề y tế. Về phía thành phố Hà Nội, đối với lĩnh vực giáo dục - đào tạo, thành phố Hà Nội đặc biệt quan tâm về mọi mặt của lĩnh vực này, từ chi phí, ngân sách cho đến việc thực hiện các nội dung liên quan.

"Trong thời gian vừa qua, Thành uỷ, HĐND, UBND thành phố đã tập trung chỉ đạo và dành nguồn lực lớn cho giáo dục. Trong đó, nhiệm kỳ trước dành 49.200 tỷ đồng, còn nhiệm kỳ này 41.000 tỷ đồng cho việc thực hiện các hạng mục như di tích lịch sử, cơ sở y tế và đặc biệt là trường công lập, cơ sở giáo dục. Đặc biệt, ngay cả trong thời điểm dịch COVID-19, thành phố cũng đã dành hơn 1.000 tỷ đồng để miễn học phí cho các đối tượng người nghèo, cận nghèo, hoàn cảnh khó khăn", ĐBQH Nguyễn Ngọc Tuấn nhấn mạnh.

Theo ĐBQH Nguyễn Ngọc Tuấn, vừa qua, HĐND thành phố đã ban hành các nội dung liên quan đến miễn, giảm học phí. Theo báo cáo, tổng số tiền miễn, giảm học phí hiện nay là khoảng 800 tỷ đồng. Nếu thực hiện theo phương án mới, dự kiến thành phố sẽ cần khoảng 1.800 tỷ đồng, trong đó Hà Nội sẽ phải bù thêm khoảng 1.000 tỷ đồng nữa.

"Các nội dung trong chính sách đề xuất là rất phù hợp; ví dụ, chính sách hỗ trợ không chỉ áp dụng với các trường công lập mà còn cả trường dân lập và tư thục, điều này là rất phù hợp. Việc dự thảo hướng đến chi trả trực tiếp cho người học cũng là nội dung phù hợp", ĐBQH Nguyễn Ngọc Tuấn đánh giá.

Phi Long