Cắt giảm, đơn giản hóa quy trình ngân sách nhà nước

Cấp nào thực hiện hiệu quả, kịp thời nhất thì giao cho cấp đó

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày Tờ trình về dự án Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi) cho biết, dự án Luật được xây dựng để thể chế hóa các chủ trương, định hướng của Đảng, Nhà nước về ngân sách nhà nước; đổi mới cơ chế phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi, bảo đảm vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương, tăng tính chủ động của ngân sách địa phương.

Đồng thời, dự án Luật cũng sẽ phân định trách nhiệm, quyền hạn giữa Trung ương và địa phương, gắn với quyền và trách nhiệm của từng cấp theo phương châm "cấp nào thực hiện hiệu quả, kịp thời nhất thì giao cho cấp đó thực hiện"; "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm". Tăng cường và nâng cao hiệu quả giám sát của Quốc hội và HĐND các cấp.

Đặc biệt là cắt giảm, đơn giản quy trình, thủ tục trong quy trình ngân sách nhà nước. Thúc đẩy cơ cấu lại ngân sách nhà nước, bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả, công khai, minh bạch và tăng cường trách nhiệm giải trình.

Dự thảo Luật có 7 chương, gồm 76 điều quy định về lập, chấp hành, kiểm toán, quyết toán, công khai, giám sát ngân sách nhà nước (NSNN); nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan trong lĩnh vực này.

Về cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục, Bộ trưởng cho biết, trong công tác xây dựng dự toán, dự thảo Luật đã cắt giảm và đơn giản hóa thủ tục về quy trình xây dựng và thông báo số kiểm tra thu, chi ngân sách hàng năm, dự kiến thu, chi ngân sách 2 năm tiếp theo cho các bộ, cơ quan trung ương và các địa phương; quy trình xây dựng và báo cáo kế hoạch tài chính - ngân sách nhà nước 3 năm đến các cấp có thẩm quyền.

Cùng với đó, việc xác định tỷ lệ phân chia một số khoản thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương do tỷ lệ phân chia đã được quy định, giảm bớt quá trình xác định tỷ lệ phân chia sau mỗi thời kỳ ổn định ngân sách.

Việc cắt giảm và đơn giản hóa thủ tục cũng áp dụng với trình tự và yêu cầu lập dự toán chi, nhất là lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; về xử lý nhu cầu kinh phí tăng thêm đối với các chế độ, chính sách do Luật quy định theo hướng lập dự toán ngân sách năm sau bao quát các chế độ, chính sách tại thời điểm lập.

Trong quá trình chấp hành ngân sách, đã cắt giảm và đơn giản hóa thủ tục do đã sửa Luật theo hướng tăng phân cấp, phân quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, UBND các cấp: liên quan đến việc điều chỉnh dự toán ngân sách; (bổ sung kinh phí từ nguồn dự phòng ngân sách trung ương, bổ sung kinh phí từ các khoản dự toán chưa phân bổ chi tiết đầu năm; đơn giản hóa quá trình kiểm tra phân bổ, kiểm soát thanh toán do đã tăng cường vai trò, trách nhiệm của thủ trưởng đơn vị dự toán và đơn vị sử dụng ngân sách…

Đối với quá trình quyết toán NSNN, dự thảo Luật đã đơn giản hóa và giảm thủ tục gồm: quy trình kiểm tra và nội dung, thủ tục xét duyệt quyết toán của cơ quan tài chính và đơn vị dự toán cấp I; bỏ thủ tục thẩm định quyết toán của cơ quan tài chính cấp trên đối với ngân sách cấp dưới trực tiếp ở địa phương.

Bộ trưởng cũng cho biết, dự thảo Luật bổ sung 14 nội dung mới.

Trong đó, có bổ sung các nhiệm vụ chi được chuyển nguồn; các khoản phụ cấp, trợ cấp, các khoản tính theo tiền lương, chi đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; chi dự trữ quốc gia; chi viện trợ cho các Chính phủ nước ngoài; các khoản chi từ nguồn viện trợ không hoàn lại cho Việt Nam, các khoản đóng góp tự nguyện đã được xác định nhiệm vụ chi cụ thể; các khoản kinh phí phải hoàn trả ngân sách cấp trên theo kết luận, kiến nghị của cơ quan Thanh tra, Kiểm toán.

Đề nghị giữ nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội như hiện hành

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi trình bày Báo cáo thẩm tra về dự án Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi) cho biết, dự thảo Luật bổ sung quy định về các nhiệm vụ chi NSNN được bố trí từ hai nguồn (chi đầu tư công và chi thường xuyên) so với quy định hiện hành.

Đa số ý kiến trong Ủy ban đề nghị không bổ sung nội dung trên do một số nội dung chi đã được quy định tại Nghị định 138/2024/NĐ-CP. Đồng thời, chi cho công tác quy hoạch liên quan đến lập, thẩm định, phê duyệt, tổ chức thực hiện, điều chỉnh quy hoạch đã được quy định tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch.

Để bảo đảm không luật hóa các nội dung của Nghị định, Ủy ban đề nghị không bổ sung các nội dung trên tại dự thảo Luật; Chính phủ hướng dẫn thực hiện theo đúng thẩm quyền, bảo đảm quản lý chặt chẽ, hiệu quả giảm tỷ trọng chi thường xuyên trong tổng chi NSNN.

Về phân cấp nguồn thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương (Điều 35), Ủy ban cơ bản nhất trí với việc thay đổi phương thức phân chia nguồn thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương. Theo đó, bỏ quy định các nguyên tắc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi và quan hệ giữa các cấp ngân sách trong thời kỳ ổn định ngân sách.

Về phạm vi, đa số ý kiến nhận thấy, việc thực hiện phân cấp nguồn thu giữa Trung ương và địa phương có ảnh hưởng lớn tới nguồn lực thực hiện nhiệm vụ được giao. Đây là quy định mới, cần có thời gian đánh giá mức độ phù hợp, khả thi, hiệu quả trong thực tế.

Vì vậy, nhất trí với phương án Chính phủ trình, chỉ quy định việc phân chia nguồn thu giữa Trung ương và địa phương; giao HĐND cấp tỉnh quyết định việc phân cấp nguồn thu giữa các cấp chính quyền địa phương, đặc biệt trong bối cảnh việc sáp nhập các xã, cần có thời gian để làm rõ quy mô, cơ cấu tổ chức bộ máy chính quyền cấp xã để bố trí ngân sách và phân cấp nhiệm vụ, thẩm quyền phù hợp trong quản lý điều hành ngân sách.

Để bảo đảm việc linh hoạt trong điều chỉnh tỷ lệ phân chia giữa các nguồn thu phân chia trong trường hợp có biến động lớn hoặc có chênh lệch lớn về số thu, chi NSNN giữa các địa phương, không phải trình Quốc hội sửa Luật, đa số ý kiến nhất trí chỉ quy định trong dự thảo Luật về nguyên tắc, các nguồn thu phân chia. Giao Chính phủ xây dựng phương án về tỷ lệ phân chia trình Quốc hội xem xét, quyết định, điều chỉnh.

Về nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội (Điều 19), đa số ý kiến đề nghị giữ như quy định của Luật hiện hành, vì việc quy định mức chi cụ thể đối với các lĩnh vực giáo dục - đào tạo và dạy nghề; khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo bảo đảm việc thể chế hóa các quy định tại các Nghị quyết của Trung ương về các lĩnh vực này.

Việc quyết định mức chi cụ thể trong dự toán sẽ làm căn cứ, cơ sở pháp lý trong việc đánh giá kết quả thực hiện gắn với trách nhiệm người đứng đầu trong việc chấp hành Nghị quyết của Trung ương. Tuy nhiên, một số ý kiến nhất trí với dự thảo Luật để có thể linh hoạt, chủ động trong điều chỉnh dự toán chi giữa các lĩnh vực.

Thanh Hải