ĐBQH Trần Thị Vân (Bắc Ninh): Công bố hợp quy làm phát sinh thêm thủ tục hành chính

Theo đại biểu, hiện đang có khoảng 20 Hiệp hội đại diện cho hàng trăm doanh nghiệp thành viên. Cùng với đó, Liên đoàn thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã tổ chức nhiều hội thảo khoa học để phân tích, đánh giá và làm rõ tác động của quy định này đến hiệu quả quản lý và đều có chung kiến nghị bãi bỏ qui định về Công bố hợp quy trong Dự thảo Luật. Đặc biệt, trong các phiên thảo luận tổ, thảo luận tại hội trường tại Kỳ họp thứ Tám, nhiều ĐBQH cũng đã phát biểu đề xuất bỏ quy định này.

“Khi có quá nhiều ý kiến phản ánh về những bất cập, phiền hà, lãng phí từ thực tiễn áp dụng pháp luật, cùng với việc tham khảo kinh nghiệm thế giới không có quốc gia nào áp dụng quy định này thì chúng ta cần nghiêm túc tiếp thu, đánh giá khách quan đầy đủ và toàn diện, trong bối cảnh Đảng và Nhà nước đang đẩy mạnh cải cách, hoàn thiện thể chế chính sách, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch, ổn định, an toàn, dễ thực thi, chi phí thấp, bảo đảm khả năng cạnh tranh…đã được xác định trong các Nghị quyết của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân mà Tổng Bí thư Tô Lâm vừa ký ban hành”, ĐBQH Trần Thị Vân nêu.

Chính vì vậy, ĐBQH Trần Thị Vân đề nghị tiếp tục bãi bỏ quy định về công bố hợp quy tại Điều 48 dự thảo luật, cụ thể về Quy định về công bố hợp quy hiện nay chỉ là thủ tục mang tính hình thức, chồng chéo và không cần thiết. Các sản phẩm nhóm 2 - vốn là hàng hóa sản xuất kinh doanh có điều kiện - đã được đánh giá và cấp chứng nhận đầy đủ theo tiêu chuẩn pháp luật hoặc hệ thống quốc tế như ISO, HACCP, GMP… Khi đã đạt các tiêu chuẩn này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp đã được đảm bảo về điều kiện vật chất, nhân lực và quy trình kiểm soát chất lượng.

“Việc buộc doanh nghiệp lặp lại toàn bộ quy trình kiểm tra, lấy mẫu và đánh giá để công bố hợp quy chỉ nhằm “xác nhận lại những gì đã được xác nhận” sẽ là vô lý và lãng phí”, ĐBQH Trần Thị Vân nêu.

Hơn nữa quy định công bố hợp quy hiện nay chỉ tập trung vào kiểm soát các hoạt động đơn lẻ thông qua một mẫu mà doanh nghiệp mang đi kiểm nghiệm. Điều này dẫn đến doanh nghiệp có thể đối phó bằng cách làm mẫu tốt để kiểm nghiệm, sản xuất đại trà thì lại không tốt. Như vậy, dù đã có công bố hợp quy thì sản phẩm vẫn có thể không đảm bảo chất lượng khi đến tay người tiêu dùng.

Dẫn chứng từ kinh nghiệm tại Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu từ lâu đã áp dụng cơ chế hậu kiểm hiện đại, minh bạch, tiết kiệm, ĐBQH Trần Thị Vân cho biết, tại Mỹ, sản phẩm chỉ cần tuân thủ quy định của FDA, còn tại EU, chỉ cần đạt chứng nhận CE là hàng hóa được tự do lưu thông mà không cần “xin phép lại”. Họ đặt niềm tin vào năng lực doanh nghiệp và siết chặt hậu kiểm thay vì rào cản thủ tục tiền kiểm.

Bên cạnh đó, ĐBQH Trần Thị Vân cho rằng công bố hợp quy làm phát sinh thêm thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh gia tăng chi phí, thời gian chờ đợi, làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước. Chỉ để hoàn tất một thủ tục công bố hợp quy cho một sản phẩm, doanh nghiệp phải chi trả trung bình từ 3-5 triệu đồng, thậm chí có trường hợp lên tới 15-30 triệu đồng/sản phẩm. Điều đáng nói là thủ tục này phải tái thực hiện 3 năm một lần, tạo ra một chu kỳ lãng phí liên tục.

Với một nhà máy có 300-500 sản phẩm, chi phí có thể đội lên tới 1,5-2 tỷ đồng. Ngoài ra, mỗi sản phẩm chỉ được công bố hợp quy cho duy nhất một nhà máy, đồng nghĩa với việc một doanh nghiệp có nhiều cơ sở sản xuất phải lặp đi lặp lại thủ tục vô lý này, gây lãng phí mang tính hệ thống.

Không chỉ tiêu tốn chi phí, công bố hợp quy còn làm chậm trễ chu trình sản xuất và phân phối, ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ tiếp cận thị trường. Đối với sản phẩm nội địa, quy trình đánh giá, lấy mẫu, xét duyệt hồ sơ mất từ 15-30 ngày, khiến doanh nghiệp chậm chân trong cuộc đua thị trường, người tiêu dùng phải chờ đợi và nền kinh tế thì gánh chịu tổn thất kép.

“Tại sao chúng ta phải tiếp tục duy trì một thủ tục gây lãng phí quy mô lớn và vô hình chung trở thành “giấy phép con trá hình” - trái ngược hoàn toàn với tinh thần cải cách, cắt giảm điều kiện kinh doanh mà Chính phủ đang theo đuổi”, đại biểu băn khoăn.

Cuối cùng, theo đại biểu, việc công bố hợp quy làm cản trở hoạt động xuất nhập khẩu và đi ngược lại các nguyên tắc thương mại quốc tế. Do vướng yêu cầu công bố hợp quy, hàng nhập khẩu vào Việt Nam bị kiểm tra chất lượng 100%, thay vì áp dụng cơ chế quản lý hiện đại như kiểm tra theo xác suất, kiểm soát rủi ro, hay thừa nhận lẫn nhau. Việc này khiến thời gian thông quan bị kéo dài từ 7-15 ngày/lô hàng, kéo theo chi phí tăng vọt do phải kiểm nghiệm lại, thiết kế nhãn phụ và thời gian lưu kho. Chính sự phiền hà và thiếu minh bạch của việc công bố hợp quy khiến nhiều đối tác quốc tế e ngại, thậm chí từ chối giao dịch với doanh nghiệp Việt Nam. Họ buộc phải cân nhắc lại chiến lược đầu tư, hoặc đặt ra các điều kiện giao dịch bất lợi: tăng giá bán, rút ngắn thời hạn hợp đồng, yêu cầu thanh toán trước...

ĐBQH Trần Thị Vân cho rằng, Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật là đạo luật gốc, chi phối đến 104 văn bản luật, pháp lệnh chuyên ngành và định hình toàn bộ phương thức quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa ở Việt Nam. Đây không chỉ là đạo luật mang tính kỹ thuật, mà còn là “bệ đỡ thể chế” cho năng lực sản xuất và khả năng cạnh tranh, là sự lựa chọn chính sách mang tính chiến lược đúng đắn và cấp bách góp phần tháo gỡ nút thắt thể chế, khơi thông nguồn lực, thúc đẩy sản xuất, bảo vệ lợi ích chính đáng của doanh nghiệp và người tiêu dùng.

“Chính vì vậy việc bãi bỏ quy định về công bố hợp quy tại Điều 48 dự thảo Luật và cần thiết”, ĐBQH Trần Thị Vân kiến nghị.

V.A