TS.BS Trần Khánh Thu: “Miễn viện phí phức tạp hơn miễn học phí"

Các con số thống kê cho thấy viện phí và học phí chiếm 30 đến 35% tổng chi tiêu của các hộ gia đình nghèo tại Việt Nam, đây là rào cản tài chính khiến nhiều người dân chưa thể tiếp cận đầy đủ các dịch vụ y tế cần thiết.

Chính vì vậy cùng với chính sách miễn học phí đang chuẩn bị được thực hiện thì định hướng miễn viện phí cho toàn dân không chỉ là định hướng mang tính chiến lược lâu dài mà còn là một chủ trương nhân văn, là bước tiến lớn hướng tới công bằng, mang ý nghĩa tích cực lâu dài cho xã hội.

Miễn viện phí: vấn đề đặc thù

Qua thực tiễn công tác tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Thái Bình, Đại biểu Quốc hội - TS.BS Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình) cho rằng định hướng miễn viện phí toàn dân là minh chứng cho cam kết “không ai bị bỏ lại phía sau” mà Việt Nam theo đuổi, đồng thời thể hiện tinh thần của một nhà nước vì dân, lấy chất lượng sống của nhân dân làm trung tâm.

Tuy nhiên việc miễn viện phí phức tạp hơn nhiều so với miễn học phí. Bởi với học phí, thì số học sinh phụ thuộc vào dân số và theo từng vùng, địa phương và thường có thể dự tính được cũng như ít có sự biến động lớn.

Trong khi đó chi phí điều trị của mỗi người bệnh khác nhau, có người chỉ vài trăm nghìn cho một lần khám, nhưng cũng có người phải chi trả đến hàng trăm triệu, thậm chí vài tỉ đồng, đặc biệt là bệnh nhân ung thư, bệnh nhân nặng.

“Trong những năm qua, cùng với tốc độ phát triển khoa học kỹ thuật, nhiều kỹ thuật tiên tiến được áp dụng trong hoạt động chăm sóc sức khỏe ở nước ta, đồng nghĩa với chi phí y tế tại Việt Nam đang tăng nhanh theo từng năm; trong khi các bệnh viện công lập hoạt động tự chủ tài chính thì nguồn thu chủ yếu từ giá dịch vụ khám chữa bệnh.

Do đó để hiện thực hóa miễn viện phí tại nước ta trong giai đoạn hiện nay là vô cùng thách thức và nhiều khó khăn, đòi hỏi nguồn lực kinh tế dồi dào và cần có lộ trình chắc chắn cẩn trọng”, Đại biểu Trần Khánh Thu chia sẻ.

Nhiều thách thức đối với ngành Y tế

Nguồn lực ngân sách còn hạn chế so với các quốc gia phát triển, tỉ lệ thu thuế/GDP còn thấp, khó đáp ứng nhu cầu chi toàn bộ cho y tế. Tình trạng chênh lệch vùng miền; vấn đề quá tải ở tuyến trên, chất lượng y tế chưa đồng đều, hay tình trạng lạm dụng dịch vụ y tế ở một số nơi vẫn có xảy ra,…
Rất nhiều vấn đề cần đặt ra với chính sách này. Nếu miễn phí toàn bộ khi chưa kiểm soát được nhu cầu, chưa nâng cao y tế cơ sở sẽ rất dễ nảy sinh tiêu cực, không đảm bảo công bằng.

Bên cạnh đó, theo Đại biểu Trần Khánh Thu cùng với xu hướng dân số già hóa, bệnh mãn tính tăng, chi phí y tế ngày càng lớn; cơ sở y tế là đơn vị sự nghiệp hoạt động tự chủ tài chính và nguồn thu chủ yếu từ các dịch vụ khám chữa bệnh; trong khi đội ngũ y bác sĩ cũng chỉ hưởng lương như người lao động thông thường. Nếu triển khai chính sách miễn viện phí sẽ cần thêm các cơ chế đảm bảo nguồn lực, giữ chân nhân lực chất lượng cao và đầu tư trang thiết bị hiện đại để nâng cao chất lượng điều trị.

“Tất cả đều là những bài toán khó khăn của thực tiễn cần phải được tính toán và có lộ trình rõ ràng, đồng thuận từ Trung ương và các bộ ngành; có sự chuẩn bị thận trọng, chắc chắn, đặc biệt nguồn lực tài chính phải đảm bảo cho việc thực hiện được xuyên suốt. Không để tạo áp lực và cản trở việc nâng cao năng lực chuyên môn và phát triển khoa học công nghệ, kỹ thuật của các cơ sở y tế”, đại biểu Trần Khánh Thu chia sẻ.

Những bài học quốc tế hữu ích

Trên thế giới đã có nhiều quốc gia thực hiện miễn viện phí cho người dân dưới nhiều hình thức khác nhau.

Đại biểu Trần Khánh Thu dẫn chứng tại các nước Bắc Âu (Thụy Điển, Đan Mạch, Na Uy), Chính phủ tài trợ gần như toàn bộ chi phí y tế từ ngân sách. Bệnh viện công lập miễn phí hoặc thu phí rất thấp với tất cả người dân. Thuế suất cao, bảo đảm nguồn thu ổn định cho quỹ y tế, chi phí được quản lý chặt chẽ, đầu tư đồng bộ cho y tế cơ sở.

Hay tại Cuba hệ thống y tế hoàn toàn miễn phí, tập trung dự phòng, chăm sóc sức khỏe ban đầu rất mạnh, ngân sách nhà nước chi trả toàn bộ.

Các quốc gia châu Á như Nhật Bản hay Hàn Quốc dù không miễn hoàn toàn viện phí nhưng bao phủ bảo hiểm y tế bắt buộc toàn dân, hỗ trợ tối đa cho người già, trẻ em, người nghèo. Điều này đồng nghĩa không phải tất cả bệnh nhân khi vào viện điều trị bất kỳ bệnh lý nào cũng miễn viện phí toàn bộ.

“Thời gian đầu chỉ miễn phí cho những nhóm đối tượng đặc biệt như bệnh nhân cao tuổi, khuyết tật, người có cống hiến xã hội và miễn phí cho những nhóm bệnh lý có chi phí điều trị thấp hoặc các bệnh mãn tính điển hình như tim mạch, đái tháo đường,… Việc quản lý giá dịch vụ cũng vô cùng chặt chẽ, họ xây dựng hệ thống y tế công - tư phối hợp nhuần nhuyễn”, đại biểu Trần Khánh Thu chia sẻ.

Một ví dụ đến từ quốc gia láng giềng với Việt Nam là Thái Lan. Tại đây có Chương trình “30 baht”, đại đa số người dân khi đi khám chỉ cần trả 30 baht/lần, phần còn lại do ngân sách nhà nước chi trả. Hệ thống y tế tuyến cơ sở của xứ sở chùa vàng cũng được phát triển mạnh để giảm quá tải bệnh viện lớn.

Tuy nhiên, các nước đã thực hiện chính sách này chủ yếu là các nước có thu nhập bình quân đầu người cao, dân số ít, chính vì vậy để sớm hiện thực hoá chủ trương miễn viện phí toàn dân tại Việt Nam sẽ cần phải cân nhắc nhiều khía cạnh.

Cần nghiên cứu lộ trình dài hơi, thận trọng

Trong bối cảnh thuận lợi với sự đồng lòng, đoàn kết và ý chí, cam kết chính trị cao về an sinh xã hội, các hoạt động chăm sóc sức khoẻ nhân dân đã được hiện thực trong các văn kiện của Đảng và Nhà nước.

Chính sách BHYT toàn dân đã triển khai mạnh trong những năm qua, đạt hơn 92% bao phủ. Đối tượng miễn/giảm viện phí đã mở rộng hơn; tạo tiền đề từng bước tiến tới miễn phí hoàn toàn. Bên cạnh đó, với kinh nghiệm quản lý các chương trình quy mô lớn như tiêm chủng, phòng chống dịch bệnh cũng sẽ giúp chúng ta có thêm kinh nghiệm khi triển khai chính sách lớn này.

Theo Đại biểu Quốc hội - TS.BS Trần Khánh Thu cùng với việc chuẩn bị nguồn tài chính; kết hợp xã hội hóa, viện trợ quốc tế, trước mắt nên tập trung thực hiện đẩy nhanh lộ trình bảo hiểm y tế toàn dân. Tiến tới đảm bảo đầy đủ quyền lợi bảo hiểm, tiếp tục mở rộng diện miễn, giảm phí cho nhóm yếu thế: người nghèo, vùng khó khăn, trẻ em, người già, bệnh hiểm nghèo.

“Cần cải thiện hơn nữa dịch vụ y tế, tạo điều kiện bình đẳng để mọi người dân đều có thể tiếp cận các kỹ thuật điều trị cần thiết. Nâng cao hiệu quả sử dụng quỹ BHYT, kiểm soát chặt chi phí y tế, quản lý giá dịch. Khi BHYT toàn dân thực chất, hạn chế chi trả sẽ từng bước miễn phí khám, chữa bệnh cơ bản cho toàn dân.

Cũng cần quan tâm cải cách hệ thống tài chính y tế; phát triển y tế số, hồ sơ sức khỏe điện tử, quản lý dịch vụ y tế minh bạch: giúp kiểm soát lạm dụng, tăng hiệu quả chi tiêu”, Đại biểu Trần Khánh Thu nhấn mạnh.

Để từng bước tiến tới miễn viện phí toàn dân, việc giám sát, đánh giá hiệu quả miễn/giảm viện phí cần thực hiện thường xuyên, học hỏi liên tục mô hình thành công từ quốc tế và điều chỉnh phù hợp thực tiễn Việt Nam. Tuyên truyền giáo dục sức khỏe cho người dân, tăng chủ động phòng bệnh để giảm chi phí chữa bệnh dài hạn.

Khi chính sách miễn viện phí được triển khai sẽ mang lại giá trị rất lớn cho người dân, giải quyết gánh nặng kinh tế trong điều trị bệnh. Việc thực hiện chính sách thành công sẽ tác động tích cực trong tiếp cận dịch vụ y tế, chủ động phòng, chẩn đoán, phát hiện và điều trị sớm bệnh tật, giảm gánh nặng tài chính cho người dân, tạo cơ hội thoát nghèo, cải thiện chất lượng nguồn nhân lực.

Chỉ khi mọi người dân đều được chăm sóc sức khỏe một cách công bằng và hiệu quả, chúng ta mới thực sự tiến gần hơn đến một Việt Nam khỏe mạnh và phát triển bền vững.

Chi Nguyễn