Doanh nghiệp thủy sản “tăng tốc” trước khi chính sách thuế quan có hiệu lực
Trong tháng 5 và 6/2025, xuất khẩu thủy sản dự báo sẽ chuyển dịch mạnh mẽ trước khi chính sách thuế quan đối ứng mới của Hoa Kỳ có hiệu lực từ ngày 9/7/2025. Các doanh nghiệp thủy sản tập trung đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường này, nhất là với các sản phẩm chủ lực như tôm và cá tra.
Vượt Hoa Kỳ, Trung Quốc trở thành điểm đến số 1 của thủy sản Việt Nam
Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, xuất khẩu thủy sản Việt Nam trong 4 tháng đầu năm 2025 ghi nhận sự phục hồi mạnh mẽ, đạt kim ngạch 3,3 tỷ USD, tăng 21% so với cùng kỳ năm 2024. Riêng tháng 4/2025, kim ngạch xuất khẩu đạt 850,5 triệu USD, tăng 10%. Tuy nhiên, bức tranh xuất khẩu hiện không đồng đều giữa các sản phẩm và thị trường, trong bối cảnh bất ổn về thuế quan đối ứng từ Hoa Kỳ đang tạo ra nhiều thách thức.
Về sản phẩm, tôm tiếp tục là mặt hàng chủ lực, đóng góp 1,27 tỷ USD trong 4 tháng đầu năm, tăng 30% so với cùng kỳ. Riêng tháng 4, xuất khẩu tôm đạt 330,8 triệu USD, tăng 15%. Sự tăng trưởng này đến từ nhu cầu mạnh mẽ tại các thị trường lớn như Trung Quốc, EU và Nhật Bản, cùng với giá tôm dần phục hồi do tái cân bằng cung cầu toàn cầu.
Cá tra đạt kim ngạch 632,7 triệu USD (tăng 9%), duy trì vị thế quan trọng nhưng tăng trưởng chậm lại; đặc biệt trong tháng 4 chỉ đạt 167,7 triệu USD, không tăng so với cùng kỳ. Trong khi đó, cá ngừ ghi nhận sự sụt giảm trong tháng 4 (76,1 triệu USD, giảm 12%), dù lũy kế 4 tháng vẫn tăng nhẹ 1% (304,2 triệu USD). Sự thiếu hụt nguyên liệu, đặc biệt do quy định kích thước tối thiểu cá ngừ vằn, đã hạn chế sản xuất và xuất khẩu.
Ngược lại, các mặt hàng như cá rô phi và cá điêu hồng tăng trưởng đột phá (138%, đạt 19 triệu USD), dù đóng góp còn nhỏ. Nhuyễn thể (chân đầu, có vỏ) và cua ghẹ cũng ghi nhận tăng trưởng ấn tượng, lần lượt đạt 216,4 triệu USD (tăng 18%), 83,1 triệu USD (tăng 82%) và 112,1 triệu USD (tăng 50%), nhờ nhu cầu cao từ Trung Quốc và ASEAN.
Về thị trường, Trung Quốc đã vượt Hoa Kỳ để trở thành điểm đến số 1 của thủy sản Việt Nam. Cụ thể, trong 4 tháng đầu năm 2025, Trung Quốc và Hong Kong là thị trường dẫn đầu, đạt 709,8 triệu USD, tăng 56%. Tháng 4 ghi nhận 182,3 triệu USD, tăng 29%; chủ yếu nhờ nhu cầu tôm, cua ghẹ và nhuyễn thể phục vụ phân khúc cao cấp.
Nhật Bản đứng thứ hai với 536,6 triệu USD (tăng 22%), tăng trưởng ổn định nhờ các sản phẩm giá trị gia tăng. EU và Hàn Quốc cũng cho thấy tiềm năng với kim ngạch lần lượt 351,5 triệu USD (tăng 17%) và 264,1 triệu USD (tăng 15%), đặc biệt nhờ các chính sách thuế quan ưu đãi từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA).
ASEAN cũng được xem là điểm sáng với 218,8 triệu USD (tăng 25%), trong khi Trung Đông giảm 8% do nhu cầu tiêu thụ thấp.
Trong khi đó, thị trường Hoa Kỳ chỉ đạt 498,4 triệu USD (tăng 7%), tháng 4 sụt giảm 15% (120,5 triệu USD). Sự suy giảm này phản ánh tác động của chính sách thuế quan đối ứng hiện tại từ Hoa Kỳ, làm xáo trộn hoạt động xuất khẩu.
Lâu dài cần linh hoạt, đa dạng hóa thị trường
Phó Tổng Thư ký VASEP Lê Hằng đánh giá, chính sách thuế quan đối ứng của Hoa Kỳ, với mức thuế chống bán phá giá cao (lên tới 46% đối với một số sản phẩm) đang tạo áp lực lớn lên xuất khẩu thủy sản nước ta. Các mặt hàng như cá tra và tôm, vốn phụ thuộc nhiều vào thị trường này, chịu ảnh hưởng nặng nề. Thuế quan sẽ làm tăng giá thành sản phẩm, khiến các nhà nhập khẩu Hoa Kỳ cân nhắc chuyển hướng sang các nguồn cung khác như Ấn Độ hay Ecuador. Các rào cản kỹ thuật, như kiểm tra an toàn thực phẩm và yêu cầu truy xuất nguồn gốc khắt khe, cũng làm giảm lợi thế cạnh tranh của Việt Nam.
“Hiện các doanh nghiệp Việt Nam sẽ tập trung đẩy mạnh xuất khẩu sang Hoa Kỳ, đặc biệt với các sản phẩm chủ lực như tôm và cá tra, nhằm tận dụng tối đa giai đoạn trước khi thuế quan mới làm tăng chi phí”, bà Hằng cho biết.
Theo thông tin từ Công ty CP Thực phẩm Sao Ta, quý I/2025, Sao Ta và công ty con đã xuất khẩu sang Hoa Kỳ hơn 46 triệu USD; nếu tính cả lượng hàng đang trên đường di chuyển, con số này có thể vượt 60 triệu USD. Để phòng ngừa rủi ro, tranh thủ thời gian hoãn thuế 90 ngày của Hoa Kỳ, doanh nghiệp cũng đang lên kế hoạch đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường này.
VASEP dự báo, trong tháng 5 và 6/2025, xuất khẩu thủy sản sẽ chuyển dịch mạnh mẽ trước khi chính sách thuế quan đối ứng mới của Hoa Kỳ có hiệu lực từ ngày 9/7/2025. Dự kiến kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này có thể tăng 10 - 15% so với tháng 4/2025, nhờ các hợp đồng được ký kết gấp rút và chiến lược giảm giá để duy trì thị phần.
Ngược lại, xuất khẩu sang các thị trường khác như Trung Quốc và ASEAN có khả năng chững lại, với mức tăng trưởng chỉ khoảng 3 - 5%. Nguyên nhân là sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ sản phẩm thủy sản Trung Quốc, vốn bị áp thuế cao tại Hoa Kỳ và buộc phải chuyển hướng sang thị trường nội địa cũng như các thị trường lân cận như ASEAN. Sự cạnh tranh này sẽ làm giảm sức hút của sản phẩm Việt Nam, đặc biệt ở phân khúc giá rẻ.
Trong khi đó, xuất khẩu thủy sản sang EU và Nhật Bản có thể duy trì tăng trưởng ổn định (khoảng 8 - 10%), nhờ lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do, nhưng không đủ bù đắp sự chững lại ở Trung Quốc và ASEAN.
Năm 2025, xuất khẩu thủy sản đặt mục tiêu xuất khẩu trên 10 tỷ USD và hướng tới trở lại mốc 11 tỷ USD của năm 2022, Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh, mục tiêu này sẽ còn phụ thuộc vào khả năng thích ứng của doanh nghiệp trước chính sách Hoa Kỳ và sự linh hoạt trong đa dạng hóa thị trường.
Về lâu dài, VASEP nhấn mạnh, ngành thủy sản cần có chiến lược phát triển hướng đến nâng cao giá trị sản phẩm, đầu tư sâu vào chế biến, nâng chuẩn an toàn thực phẩm và đẩy mạnh truy xuất nguồn gốc. Chủ động mở rộng thị trường tiềm năng, giảm phụ thuộc vào một số thị trường truyền thống...