Gây quỹ cộng đồng - xu hướng tiềm năng của xuất bản
Với sự phát triển của phương tiện truyền thông xã hội, gây quỹ cộng đồng trên internet ngày càng phổ biến. Mô hình này cho phép tác giả huy động vốn từ cộng đồng để xuất bản tác phẩm và đưa tới độc giả.
“Bà đỡ” cho sách
Gây quỹ xuất bản sách (crowdfunding) xuất hiện như một giải pháp tiềm năng, mang đến nhiều cơ hội cho các tác giả, nhà xuất bản và độc giả. Mô hình này cho phép tác giả huy động vốn từ cộng đồng để xuất bản tác phẩm của mình, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào nhà xuất bản truyền thống.
Từ những năm 2010, với sự phát triển của các phương tiện truyền thông, mạng xã hội, mô hình gây quỹ cộng đồng trên internet ngày càng phổ biến. Tại Việt Nam, các dự án gây quỹ bắt đầu trong khoảng thời gian này. Dự án "Long Thần Tướng" của nhóm Phong Dương Comics gây quỹ thành công ngoài mong đợi với hơn 1 tỷ đồng, thu hút dư luận và trở thành một trong những sự kiện xuất bản, văn hóa năm 2014.
Tiếp đó nhiều cuốn sách đã được ra đời nhờ phương thức gây quỹ, như: dự án sách pop-up “Sài Gòn phố” gồm các địa danh đặc trưng của Sài Gòn của nhóm Nextstep; “Dệt nên triều đại” - tập hợp những nghiên cứu, tìm tòi dựa trên tư liệu cổ của nhóm về trang phục của người dân Việt Nam thời Lê Sơ của Vietnam Centre; cuốn “Họa sắc Việt” của nhóm S.River, dự án đầu tiên ở Việt Nam cung cấp những phân tích sâu sắc và phương pháp cụ thể cũng như tiềm năng ứng dụng về việc sử dụng màu sắc, họa tiết của dòng tranh dân gian Hàng Trống.
Cuối năm 2023, việc gây quỹ để xuất bản cuốn sách truyện “Để mẹ hạnh phúc” cũng đã được thực hiện. Cuốn sách truyện được sáng tác bởi Raise - Trợ lý ảo cho cha mẹ, với sự đồng hành của các tổ chức xã hội nhằm mang đến những nội dung giáo dục bổ ích và lý thú cho gia đình…
Nghiên cứu khung pháp lý phù hợp
Gây quỹ xuất bản sách sẽ mang lại nhiều lợi ích, giúp tác giả có cơ hội xuất bản, giữ bản quyền tác phẩm và nhận được lợi nhuận từ việc bán sách, tạo dựng cộng đồng người hâm mộ và quảng bá tác phẩm hiệu quả. Nhà xuất bản có thể mở rộng nguồn sách tiềm năng, giảm thiểu rủi ro tài chính, tiếp cận những tác phẩm độc đáo, sáng tạo và thu hút nhiều độc giả, nâng cao uy tín và thương hiệu thông qua việc hợp tác với các tác giả tài năng.
Bên cạnh đó, độc giả có thể tiếp cận nhiều đầu sách đa dạng, độc đáo và chất lượng, ủng hộ các tác giả yêu thích và tham gia vào quá trình xuất bản sách, góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành xuất bản và văn hóa đọc.
Là đơn vị hoạt động trong lĩnh vực gây quỹ cộng đồng cho các dự án sáng tạo của tác giả trẻ, ông Nguyễn Khánh Dương, sáng lập kiêm Giám đốc Điều hành Công ty Cổ phần Comicola chia sẻ: “Gần 10 năm qua, chúng tôi duy trì hoạt động xuất bản truyền thống, và vẫn vận hành nền tảng gây quỹ cộng đồng cho khoảng 2 - 3 dự án/năm. Những dự án này đa phần có nội dung, hình thức thể hiện khác biệt”.
Trong quá trình làm gây quỹ cộng đồng, đơn vị nhận được nhiều dự án, nhiều tác phẩm, nhiều kế hoạch. Tuy nhiên, ông Dương nhận thấy, mô hình này không phải là “chiếc đũa thần vạn năng” có thể giúp mọi dự án ra đời, đến tay độc giả.
Những dự án thành công đều có một điểm chung: tác giả của dự án đã có cộng đồng độc giả quan tâm từ trước, từng có sản phẩm truyền thống thành công, và mong muốn thử nghiệm một hướng đi mới, chưa có tiền lệ. Do vậy, uy tín của tác giả, cùng với tính “đổi mới,” “sáng tạo” và “mới lạ” của dự án là điều kiện tiên quyết để một dự án gây quỹ cộng đồng có thể thành công. Ngay cả khi một dự án đã thành công, có nguồn vốn để sản xuất, sẽ vẫn có những khó khăn trong việc đưa sản phẩm ra thị trường, đặc biệt là với sản phẩm đặc thù như xuất bản phẩm…
Để hỗ trợ mô hình gây quỹ cộng đồng phát triển, ông Dương mong muốn có sự ủng hộ về mặt chính sách từ các cơ quan quản lý nhà nước, tạo khung pháp lý cho hoạt động gây quỹ cộng đồng.
Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, các tác giả, đơn vị cần chuyên nghiệp hóa hoạt động gây quỹ, bảo đảm hiệu quả và minh bạch, xây dựng chiến lược marketing thu hút sự quan tâm của cộng đồng, đồng thời nâng cao chất lượng tác phẩm để đáp ứng nhu cầu của độc giả.