Thời kỳ dân số vàng của Việt Nam kéo dài ít nhất 10 năm nữa
Việt Nam không còn lợi thế về cơ cấu tuổi của dân số nhưng vẫn ở trong thời kỳ dân số vàng ít nhất 10 năm nữa. Do đó, các chính sách tạo việc làm cho người lao động vẫn còn nguyên giá trị và cần tiếp tục triển khai mạnh mẽ.
Ngày 6.12, Tổng cục Thống kê phối hợp với Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tổ chức hội thảo công bố Báo cáo tài khoản chuyển nhượng quốc gia của Việt Nam.
Báo cáo được hoàn thành trong khuôn khổ dự án hợp tác phát triển giữa Tổng cục Thống kê với UNFPA và sự hỗ trợ kỹ thuật của Giáo sư, Tiến sỹ kinh tế Sang Hyop Lee (Đại học Hawaii) chuyên gia quốc tế và Trưởng dự án về tài khoản chuyển nhượng quốc gia khu vực Châu Á.
Phát biểu khai mạc, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Thị Hương khẳng định, tài khoản chuyển nhượng quốc gia là phương pháp toàn diện và có hệ thống được sử dụng để để mô tả chi tiết nền kinh tế thông qua vòng đời kinh tế và sự tái phân bổ nguồn lực kinh tế giữa các thế hệ. Phương pháp này giúp các quốc gia nâng cao hiểu biết về nền kinh tế thế hệ cũng như cách các thế hệ ảnh hưởng đến tăng trưởng và phát triển kinh tế.
Đến nay, nghiên cứu về tài khoản quốc gia đã được hơn 70 quốc gia trên thế giới thực hiện và công bố. Phương pháp này chứng minh được sự ưu việt trong phân tích các chỉ số kinh tế thông qua tuổi của dân số và cho phép trả lời nhiều câu hỏi chính sách vĩ mô quan trọng mà ở đó dân số là trung tâm.
Theo ông Matt Jackson, Trưởng đại diện UNFPA Việt Nam, nghiên cứu về tài khoản chuyển nhượng quốc gia là cần thiết vì nó cung cấp thêm bằng chứng để xây dựng chương trình, chính sách chuẩn bị cho già hóa dân số.
Mặc dù Việt Nam đang trong thời kỳ dân số vàng nhưng cũng là quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Do đó, tài khoản chuyển nhượng quốc gia cung cấp phương thức đánh đánh giá tác động của những thay đổi về nhân khẩu học, trong đó có thu nhập quốc gia và chi công, chi tiêu, tiết kiệm và đầu tư. Những dữ liệu này sẽ hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách trả lời cho những câu hỏi chính sách quan trọng có liên quan đến tăng trưởng kinh tế, bền vững tài chính và công bằng giữa các thế hệ.
Kết quả nghiên cứu tài khoản chuyển nhượng quốc gia cho thấy, dân số ở những độ tuổi khác nhau sẽ có các đặc điểm và mức thu nhập cũng như tiêu dùng khác nhau. Trẻ em và người cao tuổi thường chi tiêu nhiều hơn thu nhập, trong đó trẻ em có thể được chi tiêu nhiều hơn cho giáo dục, trong khi người cao tuổi chi tiêu cho chăm sóc sức khỏe nhiều hơn.
Người ở giai đoạn trưởng thành thường lao động và tạo ra nhiều thu nhập hơn chi tiêu nhưng cơ cấu thu nhập và chi tiêu giữa các độ tuổi trưởng thành cũng rất khác nhau.
Chênh lệch giữa tiêu dùng và thu nhập của dân số nói chung hoặc ở độ tuổi/nhóm tuổi nào đó có giá trị dương được gọi là thâm hụt vòng đời kinh tế, có giá trị âm được gọi là thặng dư vòng đời kinh tế.
Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, tổng mức thâm hụt vòng đời của dân số Việt Nam năm 2022 là 364,6 nghìn tỷ đồng, tương đương 3,8% GDP. Bình quân, mức thâm hụt vòng đời của mỗi người dân Việt Nam trong năm 2022 là 3,7 triệu đồng/người. Dân số Việt Nam tạo ra giá trị thặng dư kinh tế khi ở độ tuổi từ 22 đến 53 tuổi. Độ tuổi rực rỡ nhất để lao động tạo ra thặng dư kinh tế thuộc về nhóm tuổi từ 25 đến 49 tuổi. Khoảng gần 90% tổng giá trị thặng dư toàn xã hội do lao động trong độ tuổi này tạo ra. Đây là một trong những bất lợi cho Việt Nam trong bối cảnh dân số đang già hóa nhanh.
Báo cáo của Tổng cục Thống kê cũng khẳng định, trên quan điểm của tài khoản chuyển nhượng quốc gia, những thay đổi trong cơ cấu tuổi của dân số Việt Nam hiện nay không còn đem lại lợi thế cho quá trình tăng trưởng kinh tế của đất nước. Nói cách khác thời kỳ lợi tức nhân khẩu học thứ nhất đã kết thúc.
Tuy nhiên, lợi tức nhân khẩu học không chỉ xảy ra một lần. Dân số có thể có lợi tức nhân khẩu học lần thứ nhất, lần thứ hai, và thậm chí lần thứ ba. Ở Việt Nam, thời kỳ lợi tức nhân khẩu học thứ nhất đã kết thúc nhưng Việt Nam có thể triển khai đồng bộ các giải pháp kinh tế - xã hội để tăng năng suất lao động, khuyến khích gia tăng tỷ lệ tham gia lao động để đạt được lợi tức nhân khẩu học thứ hai.
Dựa trên các kết quả nghiên cứu, theo Tổng cục Thống kê, mặc dù Việt Nam không còn lợi thế về cơ cấu tuổi của dân số nhưng xét về cấu trúc tuổi, đất nước ta vẫn đang ở trong thời kỳ cơ cấu dân số vàng với lực lượng lao động trẻ dồi dào. Dự báo thời kỳ này sẽ kéo dài ít nhất 10 năm nữa. Do đó, các chính sách để tận dụng thời kỳ cơ cấu dân số vàng, đặc biệt là chính sách tạo việc làm và việc làm thỏa đáng cho người lao động vẫn còn nguyên giá trị và cần phải tiếp tục triển khai thực hiện tốt đảm bảo tăng trưởng và phát triển bền vững để không bỏ ai lại phía sau.