Bảo đảm lưu giữ và phát huy giá trị tài liệu lưu trữ tư
Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ Sáu, chiều 10.11, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội làm việc tại Hội trường, nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật Lưu trữ (sửa đổi).
Đổi mới hoạt động quản lý và thực hiện các nghiệp vụ về lưu trữ
Tờ trình dự thảo Luật Lưu trữ (sửa đổi) do Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà trình bày nêu rõ, sau hơn 10 năm thực hiện Luật Lưu trữ hiện hành, bên cạnh những kết quả đạt được, thì cũng đã bộc lộ những bất cập, hạn chế, một số quy định không còn phù hợp với tình hình thực tiễn, nhất là với các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin (trong đó có lĩnh vực lưu trữ) để tăng cường hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước.
Do đó, việc xây dựng Luật Lưu trữ (sửa đổi) là cần thiết nhằm thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về lưu trữ, đổi mới hoạt động quản lý và thực hiện các nghiệp vụ về lưu trữ. Đồng thời, khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn công tác lưu trữ hiện nay, đẩy mạnh ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, toàn diện và hội nhập quốc tế.
Dự thảo Luật được xây dựng trên nguyên tắc, thực hiện phân cấp, phân quyền mạnh mẽ trong lĩnh vực lưu trữ. Đẩy mạnh phát huy giá trị tài liệu lưu trữ để xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Huy động, sử dụng và phát huy hiệu quả mọi nguồn lực, đẩy mạnh xã hội hóa về lưu trữ gắn với thúc đẩy kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Và đẩy mạnh chuyển đổi số lưu trữ để tận dụng có hiệu quả cơ hội của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Dự thảo Luật gồm 9 chương, 68 điều (tăng 2 chương, 26 điều so với Luật Lưu trữ năm 2011). Cụ thể, 38 điều quy định mới về nội dung, chủ yếu về thẩm quyền quản lý tài liệu lưu trữ và cơ sở dữ liệu tài liệu lưu trữ, lưu trữ tài liệu điện tử và tài liệu số, phát huy giá trị tài liệu lưu trữ và hoạt động lưu trữ tư. 28 điều được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở quy định tại Luật Lưu trữ năm 2011 bảo đảm phù hợp với bối cảnh Chính phủ điện tử, Chính phủ số, nền lưu trữ số, Chuyển đổi số, lưu trữ tài liệu điện tử, xã hội hóa lưu trữ và hợp tác quốc tế về lưu trữ. 2 điều cơ bản giữ nguyên như quy định tại Luật Lưu trữ năm 2011 về quyền và nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc sử dụng tài liệu lưu trữ và hiệu lực thi hành.
Tiếp tục rà soát để tránh trùng lặp, thiếu thống nhất giữa các luật
Trình bày Báo cáo thẩm tra dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban Pháp luật tán thành sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Lưu trữ năm 2011; cho rằng, hồ sơ dự án Luật được chuẩn bị công phu, đầy đủ tài liệu theo quy định tại khoản 1, Điều 64 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, đề nghị Cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát 12 nội dung giao quy định chi tiết, bảo đảm yêu cầu luật hóa tối đa các nội dung đã rõ, đã được thực tiễn kiểm nghiệm và phát huy hiệu quả trên thực tế.
Về phạm vi điều chỉnh, Ủy ban Pháp luật cơ bản nhất trí với quy định của dự thảo Luật theo hướng mở rộng phạm vi điều chỉnh đối với hoạt động lưu trữ tư nhằm tạo hành lang pháp lý để các tổ chức, cá nhân tham gia vào hoạt động lưu trữ. Qua đó, góp phần bảo đảm lưu giữ và phát huy giá trị tài liệu lưu trữ tư phục vụ lợi ích cộng đồng, lợi ích quốc gia, đồng thời thực hiện định hướng đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động lưu trữ, xây dựng một xã hội lưu trữ, một quốc gia lưu trữ.
Về bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của hệ thống pháp luật, Ủy ban Pháp luật đề nghị, rà soát các quy định của dự thảo Luật với Luật Di sản văn hóa và các nội dung dự kiến sửa đổi Luật này liên quan đến quản lý tài liệu lưu trữ được công nhận là “di sản tư liệu”, tài liệu lưu trữ tư có giá trị đặc biệt được công nhận là bảo vật quốc gia để có quy định phù hợp, tránh chồng chéo, thiếu thống nhất giữa 2 luật.
Bên cạnh đó, hiện nay, ngoài Luật Lưu trữ quy định chung các vấn đề về lưu trữ thì còn có một số luật khác như Luật Kiểm toán nhà nước, Luật Kiểm toán độc lập, Luật Kế toán, Luật Công chứng, Luật Điều ước quốc tế, Luật Khám bệnh, chữa bệnh... có quy định đặc thù về lưu trữ. Do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, làm rõ mối quan hệ giữa dự thảo Luật với các luật nói trên, quy định rõ trong Luật trường hợp nào áp dụng pháp luật lưu trữ, trường hợp nào áp dụng theo quy định của luật chuyên ngành để tránh trùng lặp, thiếu thống nhất giữa các luật.
Ủy ban Pháp luật cơ bản nhất trí với quy định về Phông lưu trữ quốc gia Việt Nam (Điều 7) bao gồm toàn bộ tài liệu lưu trữ của nước Việt Nam, không phụ thuộc vào thời gian hình thành, nơi bảo quản, kỹ thuật ghi tin và vật mang tin. Đồng thời, đề nghị xem xét, làm rõ một số quy định tại khoản 3 Điều 7 của dự thảo Luật.
Cụ thể là quy định tại điểm b khoản 3 về Phông lưu trữ Nhà nước Việt Nam gồm tài liệu lưu trữ hình thành trong quá trình hoạt động của “cơ quan, tổ chức, cá nhân không quy định tại điểm a khoản này” đã bao trùm tất cả cơ quan, tổ chức được nêu tại các điểm b, c và d khoản 3, do đó trùng lặp và thiếu chính xác.
Hoặc bổ sung quy định đối với tài liệu lưu trữ hình thành trong quá trình hoạt động của tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp ở cấp xã tại điểm c khoản 3 để bao quát đầy đủ tài liệu lưu trữ ở cấp xã.