Lời giải nào cho bài toán ô nhiễm sông Bắc Hưng Hải?

Những nguồn xả thải không kiểm soát

Hơn chục năm qua, hệ thống sông Bắc Hưng Hải phải “oằn mình” hứng chịu lượng lớn nước thải. Những nguồn xả thải không được kiểm soát đang dần hủy hoại môi trường, tác động trực tiếp đến sức khỏe người dân. Được biết, công trình thủy lợi Bắc Hưng Hải là hệ thống khép kín của vùng nên tất cả các nguồn xả thải phát sinh trong hệ thống đều dồn về các trục chính của Bắc Hưng Hải. Có đến 60% tổng lượng xả thải vào hệ thống, chủ yếu là nước thải từ sinh hoạt, làng nghề, chăn nuôi và hầu hết đều chưa được xử lý. Trong khi, việc thu gom, xử lý nước thải, rác thải tại địa phương hiện chưa đáp ứng yêu cầu. Tỷ lệ nước thải sinh hoạt được thu gom và xử lý ở mức thấp, nước thải từ các làng nghề chưa được xử lý một cách hiệu quả, vẫn hằng ngày xả ra các dòng kênh thủy lợi.

Báo cáo số 399/BC-STNMT của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hưng Yên ngày 10.7.2023 cho thấy, kết quả quan trắc chất lượng môi trường nước mặt của hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải và các sông nhánh (Sông Như Quỳnh, Bần Vũ Xá, Cầu Lường và kênh Trần Thành Ngọ) từ năm 2021 đến nay (quý I.2023) đã tiến hành 12 đợt lấy mẫu với tổng số 192 mẫu, kết quả cho thấy: 176/192 mẫu vượt và có 816/3.558 thông số vượt quy chuẩn, cụ thể: DO thấp hơn từ 1,005-1,709 lần; TSS vượt từ 1,068-39,04 lần; COD vượt từ 1,006-1,64 lần; BOD₅ vượt từ 1,01-1,91 lần; NH₄⁺ vượt từ 1,03-8,41 lần; PO₄^3- vượt mức 1,06-19,7 lần; N0₂^- vượt từ 1,02-14,23 lần; Mn vượt từ 1,03-3,14 lần; Coliform vượt từ 1,0-2,0 lần so với QCVN 08-MT:2015/BTNMT – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước mặt cột B1… Tổng hợp kết quả tại 6 trạm quan trắc tự động, liên tục chất lượng mặt nước tại các vị trí trên hệ thống Bắc Hưng Hải và một số sông nhánh chính từ tháng 1.2022 đến 31.3.2023 cho thấy, các thông số vượt nhiều nhất là TSS, NO₃^-, PO₄^3-, NH₄⁺ và tháng vượt nhiều nhất là các tháng 10,11,12 và tháng 1 – đây là thời gian vào mùa khô.

Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hưng Yên Trần Ðăng Anh chỉ ra nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng nêu trên là do hệ thống sông Bắc Hưng Hải phải tiếp nhận nhiều nguồn nước thải với lưu lượng ngày càng lớn. Cụ thể, địa bàn tỉnh hiện nay ước tính có khoảng 214 nguồn xả chính từ các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, các cơ sở sản xuất, kinh doanh, làng nghề, dân sinh...với tổng lưu lượng khoảng 163.512m³/ngày đêm. Ngoài ra, tại đầu nguồn sông Bắc Hưng Hải phải tiếp nhận lượng nước bị ô nhiễm có nguồn từ nước thải công nghiệp, dịch vụ, làng nghề, sinh hoạt dân sinh dọc lưu vực sông Cầu Bây với lưu lượng phát sinh khoảng 155.520m³ /ngày đêm.

Theo báo cáo của cơ quan chuyên môn năm 2021 cho thấy, có đến 70% lượng nước gây ô nhiễm cho kênh Bắc Hưng Hải đến từ hoạt động sản xuất nông nghiệp, nông thôn, làng nghề, nước từ các bãi rỉ rác; 28% là từ hoạt động sản xuất công nghiệp; 2% từ hoạt động y tế… Ô nhiễm ở hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải hiện nay khá nặng nề và có diễn biến phức tạp. Lo ngại hơn, vì sợ tốn kém khoản tiền lớn để đầu tư hệ thống và chi phí xử lý nước thải nên không ít trường hợp cố tình vi phạm, thậm chí chấp nhận nộp phạt đề tồn tại và... không ngần ngại tái diễn hành vi vi phạm.

Đâu là giải pháp?

Trước tình trạng ô nhiễm nguồn nước sông Bắc Hưng Hải đang ngày càng gia tăng, làm ảnh hưởng đến đời sống sản xuất, sinh hoạt của nhân dân, ngày 28.2.2022, Giám đốc Công an tỉnh Hưng Yên đã ban hành kế hoạch tổng kiểm tra, xử lý các tổ chức, cá nhân có hoạt động xả nước thải, chất thải gây ô nhiễm môi trường.

Sau một tháng triển khai thực hiện, các đơn vị, địa phương được giao nhiệm vụ đã triển khai các biện pháp nhằm thực hiện tốt công tác rà soát, nắm tình hình, tổ chức kiểm tra phát hiện các cá nhân, tổ chức có hoạt động xả nước thải, chất thải ra hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải. Đồng thời, bám sát nội dung chỉ đạo của lãnh đạo Bộ Công an và Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường, Giám đốc Công an tỉnh Hưng Yên đã mở đợt cao điểm kiểm tra, xử lý vi phạm xả nước thải gây nhiễm môi trường. Kết quả, từ ngày 18.2.2022 đến ngày 31.3, cơ quan chức năng phát hiện 44 vụ việc liên quan và tiến hành xử phạt số tiền 64,5 triệu đồng, cứ đụng đâu sai đấy. Bên cạnh đó, Công an tỉnh Hưng Yên tiếp tục chỉ đạo công an các xã có sông Bắc Hưng Hải đi qua phải phối hợp với chính quyền địa phương tuyên truyền tới từng hộ dân sống ven sông nâng cao ý thức, chấp hành nghiêm quy định của địa phương về việc đổ chất thải sinh hoạt đúng nơi quy định để bảo vệ nguồn nước sông. Đồng thời, ban hành Công văn số 751/CAT-PC05-PV01 ngày 20.3.2022 đề xuất giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải trên địa bàn tỉnh và Tờ trình số 769/TTr-CAT-PV01 ngày 24.3.2022 về việc đề nghị ký ban hành Công văn thực hiện các giải pháp giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải trên địa bàn tỉnh.

Trên cơ sở đó, ngày 8.4.2022, Uỷ ban Nhân dân tỉnh Hưng Yên đã ban hành Công văn số 863/UBND-KT2 về việc thực hiện các giải pháp giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải trên địa bàn tỉnh. Theo đó, tỉnh Hưng Yên đã đưa ra giải pháp để ngăn chặn, giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường như: Quy định các khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung phải có hệ thống thu gom, xử lý nước thải đạt giá trị giới hạn quy định tại cột A (đạt chuẩn A) của Quy chuẩn Kỹ thuật quốc gia về môi trường; Triển khai mô hình phân loại, xử lý rác thải sinh hoạt hữu cơ tại hộ gia đình; Lắp đặt hệ thống nhận dữ liệu quan trắc tự động, thiết bị giám sát lấy mẫu tự động nước thải sau xử lý của các đơn vị có lưu lượng nước thải, khí thải lớn, tăng cường thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các quy định bảo vệ môi trường, xử lý các hành vi gây ô nhiễm môi trường…

Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hưng Yên Trần Ðăng Anh cho biết, để giảm thiểu tình trạng ô nhiễm trên sông Bắc Hưng Hải, Sở thường xuyên tuyên truyền, phổ biến pháp luật về bảo vệ môi trường trên các nền tảng đến với mọi người dân. Bên cạnh đó, thực hiện kiểm soát, giám sát chặt chẽ để phòng ngừa, giảm thiểu ô nhiễm, đẩy mạnh đầu tư hạ tầng kĩ thuật và xử lý nghiêm các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Đồng thời, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật về môi trường. “Thời gian tới, Sở tiếp tục phối hợp các cơ quan, ban ngành, đoàn thể thực hiện các chương trình bảo vệ môi trường. Quán triệt triển khai có hiệu quả Đề án thu gom, xử lý nước thải sinh hoạt khu dân cư nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Bên cạnh đó, tiếp tục thẩm định chặt chẽ về môi trường các dự án đầu tư, kiên quyết từ chối tiếp nhận các dự án phát sinh nhiều chất thải có nguy cơ ô nhiễm môi trường cao. Đồng thời, xử lý triệt để các trường hợp vi phạm và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra về bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh…”, ông Trần Ðăng Anh nhấn mạnh.

Đặc biệt, mới đây Văn phòng Chính phủ đã có Thông báo số 315/TB-VPCP ngày 9.8.2023 kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tại Hội nghị về xử lý ô nhiễm môi trường hệ thống công trình thủy lợi Bắc Hưng Hải. Phó Thủ tướng yêu cầu các cấp, các ngành từ Trung ương đến các  địa phương phải có quyết tâm chính trị cao hơn nữa, chỉ đạo quyết liệt hơn nữa và tổ chức thực hiện đồng bộ các giải pháp, nhiệm vụ để giải quyết dứt điểm tình trạng ô nhiễm môi trường đối với hệ thống Bắc Hưng Hải. Trong đó, tập trung vào 6 nhóm giải pháp, nhiệm vụ trọng tâm gồm: Nhóm giải pháp, nhiệm vụ về quy hoạch; Nhóm giải pháp, nhiệm vụ về hoàn thiện cơ chế, chính sách; Nhóm giải pháp, nhiệm vụ về đầu tư, xây dựng hạ tầng kỹ thuật về bảo về môi trường; Nhóm giải pháp, nhiệm vụ về quản lý, kiểm soát, giám sát nguồn thải; Nhóm giải pháp, nhiệm vụ về thanh, kiểm tra và xử lý vi phạm về môi trường; Nhóm giải pháp, nhiệm vụ về tuyên truyền, truyền thông nâng cao nhận thức về bảo về môi trường.

Có thể thấy, câu chuyện về một dòng sông hồi sinh trong tương lai không xa có lẽ là điều mà hàng ngàn người dân sống ven hai bờ sông Bắc Hưng Hải mong chờ. Bởi, chính họ là người đã và đang thấu hiểu nhất về hậu quả như thế nào khi nước sông ô nhiễm và môi trường bị hủy hoại, rất nhiều thiệt thòi phải hứng chịu suốt những năm qua. Thiết nghĩ, lời giải tốt nhất cho bài toán ô nhiễm ngay lúc này đòi hỏi cần phải có sự đồng lòng, vào cuộc quyết liệt, phối hợp chặt chẽ, đồng bộ của các cấp, các ngành, các địa phương mới có thể khắc phục tình trạng ô nhiễm nguồn nước trong các công trình, hệ thống thủy lợi hiện nay. Đặc biệt là hệ thống đại thủy nông Bắc Hưng Hải.

Nhóm PV