Hạn mức giao đất nông nghiệp quá thấp

Hợp tác xã vẫn khó tiếp cận đất đai

Đất đai đóng vai trò quan trọng đối với hợp tác xã (HTX), nhất là HTX nông nghiệp. Tuy nhiên, hiện nhiều HTX gặp khó khăn trong tiếp cận đất đai phục vụ xây dựng trụ sở, nhà xưởng và mở rộng sản xuất, kinh doanh. Giai đoạn 2013 - 2020, tại khu vực đồng bằng sông Hồng có khoảng 36% số HTX đã thực hiện giao đất, cho thuê đất. Mặc dù vậy, số lượng HTX được hưởng chính sách ưu đãi về đất đai là không nhiều, tính chung cả nước chỉ có khoảng 14% HTX nông nghiệp được hưởng. Vì vậy không ít HTX hoạt động trì trệ, kém hiệu quả và đây cũng là rào cản lớn với sự phát triển của HTX.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc tiếp cận đất đai của HTX khó khăn. Cụ thể, Nghị định số 46/2014/NĐ-CP quy định miễn, giảm tiền sử dụng đất đối với HTX nông nghiệp đến hết năm 2020, trong đó HTX thuê đất để sử dụng làm trụ sở, cơ sở sản xuất kinh doanh được giảm 50% tiền thuê đất, nhưng chỉ áp dụng đối với các dự án mới. Nghị định số 123/2017/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 1.1.2018 nhìn chung đã khắc phục cơ bản bất cập của các chính sách miễn, giảm tiền thuê đất, thuê mặt nước trước đây. Tuy nhiên, chưa có chính sách cho HTX được thuê đất công ích, trong đó đất vượt 5% được thuê lâu dài, tạo thuận lợi cho HTX nông nghiệp được thuê đất làm trụ sở và sản xuất kinh doanh (hiện chỉ quy định đối với đối tượng hộ gia đình, cá nhân…

Nghiên cứu mở rộng diện tích và đối tượng giao đất

Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16.6.2022 Hội nghị lần thứ Năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới đặt ra yêu cầu: Xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích các tổ chức kinh tế tập thể tích tụ đất đai cho sản xuất kinh doanh, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp; hoàn thiện lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của các cấp, trong đó bố trí quỹ đất cho các tổ chức kinh tế tập thể thuê; ưu đãi hợp lý về giá và thời gian cho thuê đất đối với các tổ chức kinh tế tập thể chuyển đổi và thành lập mới chưa được hỗ trợ thuê đất...

Để thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW, hoàn thiện luật pháp, chính sách đất đai đối với HTX cần có chỉ đạo từ Trung ương đến các địa phương rà soát, hoàn thiện quy hoạch đất đai ở địa phương, bố trí quỹ đất công phục vụ phát triển kinh tế nông thôn để giao hoặc cho các HTX có nhu cầu thuê ổn định. Cần có quy định các điều kiện để HTX tiếp cận và chuyển đổi mục đích sử dụng đất để đầu tư bến bãi, kho tàng nhà xưởng chế biến nông sản; bổ sung các quy định về cấp giấy chứng nhận sử dụng đất cho HTX trong trường hợp các thành viên góp đất, góp vốn mua đất để sử dụng theo mục đích chung phục vụ cộng đồng thành viên.

Bên cạnh đó, cần xây dựng nguyên tắc góp vốn bằng quyền sử dụng đất, điều kiện góp vốn, giá trị vốn góp (theo giá đất, theo sự phát triển của doanh nghiệp), cơ chế minh bạch trong hạch toán kinh doanh. Xây dựng cơ chế ưu đãi cho doanh nghiệp, HTX đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn theo hình thức nhận vốn góp bằng đất của người dân tại địa bàn khó khăn. Có chính sách khuyến khích hình thức góp vốn bằng quyền sử dụng đất; ví dụ hỗ trợ người nghèo, người ít đất và dân tộc thiểu số khi góp vốn bằng quyền sử dụng đất về khuyến nông, đào tạo nghề, tạo việc làm, phát triển kinh doanh), chi phí công chứng, định giá đất...

Cùng với đó, cần nghiên cứu bổ sung vào chính sách HTX nông nghiệp được thuê đất công ích 5% và thời hạn thuê đất từ 5 năm như hiện nay lên 20 - 30 năm/hợp đồng để HTX có kế hoạch đầu tư tài sản trên đất vào mục đích sản xuất, kinh doanh và cung ứng các dịch vụ, tiêu thụ sản phẩm cho thành viên HTX nông nghiệp.

Theo dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), một trong những trường hợp được miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất là “sử dụng đất làm mặt bằng xây dựng trụ sở, sân phơi, nhà kho; xây dựng cơ sở dịch vụ trực tiếp phục vụ sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối đối với HTX nông nghiệp”. Để cụ thể hóa Nghị quyết số 20-NQ/TW, cần bổ sung nội dung: “Ưu đãi hợp lý về giá và thời gian cho thuê đất đối với các tổ chức kinh tế tập thể chuyển đổi và thành lập mới chưa được hỗ trợ thuê đất”.

Linh hoạt trong chuyển đổi quyền sử dụng đất nông nghiệp

Việc quy định tập trung, tích tụ đất có tác động vô cùng tích cực trong công tác quản lý và phát triển đất đai. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có quy định cụ thể nào về trình tự thủ tục hay phương án khuyến khích được sử dụng. Vì thế, khi Luật được thông qua, Chính phủ sớm quy định chi tiết về vấn đề này để có cơ sở thi hành. Dự thảo Luật cũng cần linh hoạt trong phương án chuyển đổi quyền sử dụng đất nông nghiệp để tạo điều kiện cho những đối tượng có nhu cầu phát triển sản xuất, phát huy tốt nhất giá trị của đất.

Về hạn mức giao đất nông nghiệp, dự thảo Luật quy định hạn mức đất trồng cây hàng năm, đất nuôi trồng thủy sản, đất làm muối cho cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp không quá 3ha khu vực Đông Nam Bộ và khu vực đồng bằng sông Cửu Long; không quá 2ha đối với vùng khác là mức quá thấp. Cần khảo sát, đánh giá thực tế, trên cơ sở đó xem xét mở rộng hạn mức này cũng như mở rộng đối tượng áp dụng cho các tổ chức kinh tế tập thể. Có như vậy mới khuyến khích kinh tế tập thể, bao gồm HTX, phát triển.