Xu hướng kinh tế thế giới và hàm ý chính sách đối với Việt Nam

Kinh tế toàn cầu có nguy cơ rơi vào suy thoái? 

Tổng quan bức tranh kinh tế thế giới từ đầu năm đến nay tiếp tục bị bao trùm bởi bầu không khí không mấy sáng sủa, và trong tương lai gần kinh tế toàn cầu sẽ còn đối mặt với nhiều thách thức và sự bất định. Lạm phát toàn cầu tiếp tục tăng cao do khủng hoảng năng lượng và lương thực, các ngân hàng Trung ương tăng cường áp dụng các chính sách tiền tệ thắt chặt và tăng lãi suất, dự báo tăng trưởng của các nền kinh tế lớn liên tục bị cắt giảm. Đây là những nét chính trong bức tranh kinh tế thế giới những tháng cuối năm 2022.

Cục diện thế giới hiện nay khiến nhiều nhà chức trách lo ngại kinh tế toàn cầu có nguy cơ rơi vào suy thoái. Những ảnh hưởng nặng nề sau 2 năm đại dịch Covid-19 chưa đi qua, thì cuộc xung đột vũ trang Nga - Ukraine từ tháng 2 năm 2022 tiếp tục tác động không thuận tới kinh tế thế giới.

Theo đó, một loạt tổ chức quốc tế đã điều chỉnh giảm các dự báo tăng trưởng toàn cầu và nền kinh tế lớn so với dự báo hồi đầu năm. Tăng trưởng GDP toàn cầu năm 2022 được Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) dự báo ở mức 3,6%, thấp hơn 0,8 điểm phần trăm so với dự báo tháng 1.2022; OECD dự báo mức tăng trưởng chỉ đạt 3%; trong báo cáo Triển vọng kinh tế toàn cầu tháng 6.2022, Ngân hàng Thế giới (WB) nhận định các hoạt động kinh tế toàn cầu giảm mạnh, dự kiến chỉ đạt 2,9% năm 2022. Đồng thời, WB đưa ra điều chỉnh giảm dự báo tăng trưởng của một số nền kinh tế chủ chốt trên thế giới như: tăng trưởng của Mỹ năm 2022 dự báo đạt 2,5%; Khu vực đồng Euro dự báo đạt 2,5%; Nhật Bản đạt 1,7%; Trung Quốc dự báo đạt 4,3%. Trong khu vực Đông Nam Á, Ngân hàng Phát triển châu Á nhận định tăng trưởng năm 2022 của Indonesia đạt 5,0%, Philippines đạt 6,0%, Thái Lan đạt 3,0%, Singapore đạt 4,3%, Malaysia đạt 6,0% và Việt Nam đạt cao nhất ở mức 6,5%.

Do tác động tiêu cực của tình hình địa - chính trị bất ổn và những gián đoạn, đứt gãy do đại dịch và xung đột gây ra khiến thương mại hàng hóa toàn cầu giảm trong 9 tháng năm 2022, giá cả và lạm phát tăng cao, điều kiện tài chính toàn cầu có xu hướng thắt chặt, thất nghiệp và khủng hoảng nguồn cung lao động diễn ra ở một số quốc gia khiến thâm hụt việc làm đáng kể, dòng vốn FDI toàn cầu dự báo giảm hoặc chỉ đạt bằng mức năm 2021.

Một số xu hướng kinh tế lớn

Cục diện thế giới tiếp tục biến đổi theo xu hướng đa cực, đa trung tâm với sự chuyển dịch tương quan sức mạnh giữa các nền kinh tế lớn, kéo theo những thay đổi trong các thể chế hợp tác kinh tế đa phương toàn cầu.

Trong đó, quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng chi phối cục diện thế giới cả về kinh tế và chính trị. Bên cạnh đó, sự nổi lên của các cường quốc tầm trung cũng sẽ định hình các trung tâm, các “cực” tăng trưởng lớn có sức ảnh hưởng trong khu vực nhất định, tuy nhiên các vùng ảnh hưởng của các nền kinh tế lớn sẽ đan xen hơn, đồng thời quyền lực kinh tế sẽ phân tán hơn với tập hợp lực lượng đa dạng. Khu vực châu Á - Thái Bình Dương với vai trò là trung tâm tăng trưởng toàn cầu sẽ ngày càng được củng cố.

Sự biến động về địa - chính trị toàn cầu kéo theo sự thay đổi tất yếu trong các cơ chế quản trị kinh tế nhằm cải tổ, tối ưu phù hợp với tình hình mới hoặc tạo ra những “luật chơi” mới. Hợp tác đa phương với những sáng kiến phát triển phù hợp với các nhóm nước có đặc điểm địa - chính trị tương đồng đang có nhiều ưu thế nhờ những hiệu quả tích cực nó mang lại. Cụ thể, các tập hợp lực lượng nhóm nhỏ gồm ba - bốn bên, các tập hợp tiểu đa phương được cả các nước lớn và các quốc gia tầm trung chú trọng thúc đẩy. Vai trò trung tâm của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) trong hợp tác đa phương khu vực tiếp tục được các cường quốc kinh tế coi trọng và ủng hộ, dù đứng trước một số thách thức về nâng cao hiệu quả triển khai.

Các xu thế phát triển toàn cầu có sự chuyển biến mạnh mẽ theo hướng nâng cao năng lực tự cường, phát triển bền vững, bao trùm, bảo đảm an ninh.

Toàn cầu hóa vẫn là xu thế tất yếu chưa thể đảo ngược song gặp nhiều thách thức trước những bất đồng lợi ích, quan điểm chính trị của một số quốc gia. Bên cạnh đó, xu thế khu vực hóa nhiều khả năng sẽ phát triển mạnh mẽ hơn trong thời gian tới, các quốc gia vừa tận dụng những lợi thế hợp tác phát triển, vừa cần bảo đảm tính tự chủ, tự cường, nâng cao năng lực nội tại để bảo đảm ổn định an ninh, chủ quyền.

Các xu thế phát triển bền vững về môi trường, xã hội từng bước đi vào chính sách và hành động cụ thể của các quốc gia. Hồi chuông cảnh báo các rủi ro về môi trường và biến đổi khí hậu ngày càng cấp thiết, đòi hỏi các quốc gia phải hành động ngay và quyết liệt. Nhiều quốc gia, kể cả các nước đang phát triển, không còn chấp nhận thực tế vì tăng trưởng kinh tế làm suy thoái môi trường, mà chú trọng vào các mục tiêu phát triển bền vững dài hạn hơn. Phát triển bền vững về xã hội được chú trọng hơn, nhất là bảo đảm sự công bằng và phát triển bao trùm trong quá trình tăng trưởng. Mục tiêu phát triển bao trùm, giảm bất bình đẳng xã hội sẽ tiếp tục là một trong những ưu tiên của hầu hết các nước.

Hàm ý chính sách với Việt Nam

Trong bối cảnh nền kinh tế thế giới có những biến động mạnh mẽ, nhanh chóng, hàm chứa nhiều yếu tố khó lường, để Việt Nam đứng vững trên trường quốc tế và tận dụng thời cơ vươn mình tăng tốc phát triển, cần thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ đối ngoại theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Trong đó, một số biện pháp cụ thể về đối ngoại bao gồm tham gia hợp tác dựa trên lợi ích quốc gia - dân tộc, xác định lập trường dựa trên nguyên tắc, đồng thời xử lý hài hòa lợi ích quốc gia - dân tộc với lợi ích chung của cộng đồng quốc tế, tùy theo đối tượng, vấn đề, thời điểm, phù hợp với luật pháp quốc tế và nguyên tắc ứng xử ở khu vực. Phát huy hiệu quả mối quan hệ với các cường quốc kinh tế, cụ thể hóa các lợi thế chiến lược của đất nước thành các chương trình, dự án hợp tác cụ thể.

Chủ động tham gia và phát huy vai trò của Việt Nam tại các cơ chế đa phương, nhất là ASEAN, Liên Hợp Quốc, Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC), Hợp tác tiểu vùng Mê Kông và các khuôn khổ hợp tác khu vực và quốc tế, trong các vấn đề quản trị kinh tế số, dữ liệu, không gian mạng, các “tiêu chuẩn xanh”..., nhằm bảo đảm lợi ích quốc gia - dân tộc. Tranh thủ nguồn tri thức từ các cơ chế, diễn đàn đa phương để nắm bắt xu hướng chuyển dịch địa - kinh tế toàn cầu, từ đó có những điều chỉnh chính sách kịp thời và phù hợp.