Hãy “dọn tổ cho chim sẻ”

Mục tiêu vừa thấp vừa không rõ

Dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về một số chính sách, giải pháp trọng tâm hỗ trợ doanh nghiệp chủ động thích ứng, phục hồi nhanh và phát triển bền vững đến năm 2025 (gọi tắt là dự thảo) đang được cộng đồng doanh nghiệp trông đợi.

Theo đó, dự thảo đặt các mục tiêu như đến năm 2025, đạt 1,5 triệu doanh nghiệp; tốc độ tăng bình quân số doanh nghiệp đang hoạt động có kết quả sản xuất kinh doanh khoảng 8%/năm; 8.000 - 10.000 hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp. Khu vực doanh nghiệp đóng góp khoảng 65 - 70% GDP cả nước, 30 - 35% tổng việc làm trong nền kinh tế, 98 - 99% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu…

Để cụ thể hóa các mục tiêu, dự thảo đưa ra 8 nhóm nhiệm vụ, giải pháp cả trước mắt và trong dài hạn, trong đó tập trung vào các giải pháp như: khẩn trương tháo gỡ các vướng mắc, rào cản về pháp lý, thúc đẩy giải ngân đầu tư công để khơi thông nguồn lực cho đầu tư sản xuất kinh doanh; tiếp tục hỗ trợ giảm chi phí cho doanh nghiệp, tăng cường khả năng tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi, nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước; khắc phục đứt gãy chuỗi cung ứng, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, mở rộng thị trường trong nước…

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, nhất trí với việc cần phải có nghị quyết riêng về phát triển doanh nghiệp cho cả nhiệm kỳ. Điều này thể hiện sự quan tâm của Chính phủ đối với sự nghiệp phát triển doanh nghiệp và phát triển kinh tế của đất nước. Tuy vậy, theo VCCI, dự thảo có nhiều điểm chưa rõ, thậm chí đặt mục tiêu quá thấp.

Cụ thể, với mục tiêu khu vực doanh nghiệp đóng góp 65 - 70% GDP cả nước, 30 - 35% tổng việc làm trong nền kinh tế, 98 - 99% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu “chưa làm rõ được tỷ trọng, vai trò của khu vực doanh nghiệp tư nhân trong nước so với các doanh nghiệp FDI, trong khi doanh nghiệp trong nước mới là động lực bền vững lâu dài, rường cột cho sự phát triển của quốc gia”. Hay với mục tiêu 35 - 40% tổng số doanh nghiệp có hoạt động ứng dụng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo hay 100% cơ sở kinh doanh bao gồm doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh được nâng cao nhận thức về chuyển đổi số là rất khó định lượng và đánh giá kết quả…

Cũng theo VCCI, mục tiêu “đạt 1,5 triệu doanh nghiệp” chưa rõ đây là đăng ký thành lập hay là đang hoạt động. Xác định số doanh nghiệp đang hoạt động có thể phản ánh sát hơn về “sức khỏe” của nền kinh tế. Do đó, VCCI đề nghị quy định rõ về mục tiêu này theo hướng đạt 1,5 triệu doanh nghiệp đang hoạt động.

Bên cạnh đó, dự thảo đặt chỉ tiêu “30.000 cơ sở kinh doanh được hỗ trợ chuyển đổi số” là quá nhỏ. Nếu mục tiêu 1,5 triệu doanh nghiệp hoạt động đạt được, cộng với số hợp tác xã và hộ kinh doanh thì chỉ tiêu này chiếm tỷ lệ rất thấp, chưa kể nếu tính theo từng địa phương thì con số thực hiện hàng năm sẽ còn nhỏ hơn nữa.

Không thể áp đặt

Theo VCCI, một trong những giải pháp quan trọng để phát triển doanh nghiệp (cả về số lượng và chất lượng) là nâng cấp, phát triển doanh nghiệp từ các hộ kinh doanh. Với hơn 5 triệu hộ kinh doanh, đây vẫn là nguồn lực quan trọng để phát triển doanh nghiệp ở Việt Nam trong thời gian tới. Tuy nhiên, dự thảo vẫn chưa có giải pháp nào liên quan đến các chủ thể này.

Đề xuất cụ thể, VCCI cho rằng cần bổ sung các giải pháp để thúc đẩy khởi nghiệp, gia nhập thị trường của các chủ thể kinh doanh cũng như khuyến khích, thúc đẩy hộ kinh doanh chuyển đổi lên thành doanh nghiệp; đồng thời có các chính sách, chương trình hỗ trợ đối với các nhóm doanh nghiệp mới thành lập, để các doanh nghiệp này có thể trụ vững và duy trì hoạt động trên thị trường.

TS. Lê Duy Bình, Giám đốc điều hành Economica Việt Nam cho rằng, mục tiêu 1,5 triệu doanh nghiệp hoạt động vào năm 2025 là rất khó vì hiện con số này mới đạt gần 700.000. Dù vậy, việc khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp vẫn là hướng đi phù hợp và giúp tiệm cận dần tới mục tiêu. “Vấn đề quan trọng là cách làm!”, ông Bình nói.

Vị chuyên gia này nhấn mạnh, chúng ta cứ mải mê "dọn tổ cho đại bàng" mà không thực sự quan tâm "dọn tổ cho chim sẻ” - chính là các hộ kinh doanh để chuyển đổi thành doanh nghiệp. Và bởi thế, “việc buộc chuyển đổi hộ kinh doanh thành doanh nghiệp lâu nay mới xuất phát từ ý chí của những người muốn có số lượng doanh nghiệp nhiều lên mà chưa xuất phát từ thực tiễn hoạt động của các hộ kinh doanh cá thể. Hệ quả là, các hộ này không muốn chuyển đổi, hoặc chuyển đổi xong lại thoát ra”.

Để thúc đẩy chuyển đổi hộ kinh doanh thành doanh nghiệp, Giám đốc điều hành Economica Việt Nam đề xuất, trước tiên, phải điều chỉnh mô hình pháp lý trong Luật Doanh nghiệp. “Hộ kinh doanh chuyển đổi không phải thành doanh nghiệp tư nhân mà phải là doanh nghiệp cá thể hoặc doanh nghiệp một chủ mới đúng bản chất”.

Cùng với đó, phải có một chương riêng trong Luật để quy định về loại hình doanh nghiệp này, như quy định về thuế, bảo hiểm xã hội, báo cáo tài chính… theo hướng gần gũi nhất với họ. Như vậy, chi phí tuân thủ với loại hình doanh nghiệp này sẽ giảm đi nhiều, thay vì như hiện nay, khi chuyển đổi họ phải chịu toàn bộ chi phí giống như các loại hình doanh nghiệp khác lên tới hàng trăm triệu đồng/năm, là con số quá lớn.

Về hình thức đăng ký kinh doanh hiện giao cho các Sở Kế hoạch và Đầu tư. Song, để khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp nên phân cấp về cấp huyện để các hộ này không phải đi lại xa xôi.

“Để chuyển đổi, đầu tiên phải có điều chỉnh của quy định pháp luật và có lộ trình. Trước mắt, có thể hướng đến khoảng 100.000 hộ kinh doanh có doanh thu lớn, sau đó mở rộng dần. Nếu chỉ áp đặt ý chí sẽ khó đạt mục tiêu mong muốn”, TS. Lê Duy Bình lưu ý.

Rút kinh nghiệm từ việc đặt mục tiêu 1 triệu doanh nghiệp vào năm 2020 bị thất bại, chuyên gia cho rằng, các mục tiêu trong dự thảo cần gắn liền với trách nhiệm cụ thể của các bộ, ngành, địa phương. Chỉ khi đó mới bảo đảm các bên liên quan quyết tâm thực hiện đến cùng.

Đan Thanh