Giới trẻ “khát” không gian vui chơi, sáng tạo

Người trẻ trong không gian công cộng

Không gian công cộng được biết đến như “trái tim” của một thành phố, hay là “phòng khách” của một đô thị (Lefebvre). Các không gian này đóng vai trò tối quan trọng cho sự tương tác giữa con người với con người, con người với thiên nhiên, lưu giữ các ký ức chung và giúp con người gắn bó với nơi họ đang ở. Do đó, đây là một thành tố không thể thiếu trong đời sống xã hội của đô thị, đặc biệt là đối với đời sống văn hóa, tinh thần của người trẻ.

Tuy nhiên, theo các nhà nghiên cứu, việc cung cấp đủ không gian công cộng có chất lượng cho người dân đô thị, đặc biệt cho giới trẻ, vẫn luôn là một thách thức lớn ở các thành phố trên thế giới, dù ở nước phát triển hay đang phát triển. Điều này do nhiều nguyên nhân như áp lực dân số cao, khan hiếm nguồn lực đất đai và khả năng tài chính hạn chế; sự thiếu quan tâm đến các không gian chung cho cộng đồng... 

Tại Tọa đàm “Không gian công cộng cho giới trẻ tại Hà Nội” mới đây, TS. Tạ Quỳnh Hoa, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội cho biết, dự án Tryspaces - nghiên cứu về trải nghiệm không gian công cộng của người trẻ (từ 16 - 30 tuổi) được thực hiện từ năm 2017 - 2023 tại 4 thành phố lớn gồm: Hà Nội (Việt Nam), Montreal (Canada), Paris (Pháp) và Mexico (Mexico). Dự án có sự tham gia của 12 trường đại học ở 4 quốc gia và nhiều tổ chức công, tổ chức liên kết cũng như tổ chức tư nhân. Tại Hà Nội, dự án tập trung phân tích và phân loại không gian công cộng ở 5 phường (Chương Dương, Mỹ Đình, Trương Định, Thụy Phương và Sài Đồng), tìm hiểu về sự hiện diện của người trẻ tuổi trong không gian công cộng, hoạt động và góc nhìn của họ, đặc biệt là người trẻ nhập cư... 

Kết quả nghiên cứu của Tryspaces cho thấy, không gian công cộng là nơi những người trẻ có thể thể hiện bản thân, giải trí, thể dục thể thao... Tuy nhiên, ở Hà Nội, các không gian như vậy đang thiếu về số lượng và xuống cấp về chất lượng, thanh niên nhập cư không tham gia nhiều vào không gian công cộng; không có nhiều không gian cho người trẻ thể hiện sáng tạo, kỹ năng. Các nghiên cứu cũng cho thấy sự cần thiết để tạo điều kiện cho các không gian công cộng nhỏ (không chính thức, cũng như chính thức) trong khu vực lân cận tại các khu dân cư; có chương trình phục hồi không gian công cộng để đáp ứng nhu cầu của thanh niên. Đặc biệt, cần có thêm các không gian cho hoạt động sáng tạo; nâng cao nhận thức của thanh niên di cư về việc tham gia vào không gian công cộng...

Cải tạo, tận dụng không gian xen kẽ trong đô thị

Ông Lê Quang Bình, điều phối viên của Mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống cho rằng, để có thêm không gian công cộng đáp ứng nhu cầu của người dân thành phố, đặc biệt là người trẻ, đầu tiên phải nói tới quy hoạch. Cần có quy hoạch tốt cho thành phố mà ở đó không gian công cộng được ưu tiên. Hà Nội có nhiều cơ hội để gia tăng không gian như vậy. Hà Nội đang có hơn 100 nhà máy cũ muốn chuyển ra khỏi nội thành. Mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống đang vận động Hà Nội chuyển các nhà máy cũ thành không gian sáng tạo, kết hợp thương mại và công cộng. 

Bên cạnh đó, dù Hà Nội đang thiếu không gian xanh nhưng cũng có những địa điểm bị bỏ hoang, trở thành bãi rác. Vừa qua, Mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống đã phối hợp với các đơn vị liên quan thực hiện Dự án cải tạo bãi đất ô nhiễm do rác thải ở khu vực bờ vở sông Hồng, phường Chương Dương, quận Hoàn Kiếm, thành không gian sinh thái, văn hóa. Trước đó, dự án nghệ thuật cộng đồng Phúc Tân đã cải tạo từ bãi rác thành không gian nghệ thuật cho mọi người. Từ các mô hình điểm này, mạng lưới đang vận động và phối hợp với các đơn vị liên quan cải tạo bãi giữa sông Hồng, mang lại diện mạo mới cho bộ mặt đô thị, có thêm không gian công cộng phục vụ người dân thành phố, đặc biệt là giới trẻ...

KTS. Đinh Đăng Hải, Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam, góp ý: Mật độ không gian xanh của Hà Nội khoảng trên 2m2/người, nhưng ở khu vực trung tâm thành phố, tỷ lệ này thấp hơn nhiều. Những không gian thiên nhiên rộng ở khoảng cách xa, nhiều người khó tiếp cận. Trong khi đó, thành phố có những không gian bị bỏ trống như nhà máy cũ, khu đất dọc sông Hồng và các khu đất nhỏ khác... Cần có giải pháp huy động nguồn lực biến những nơi này thành không gian công cộng. Với thanh niên, cần có các không gian được thiết đơn giản để họ khám phá và tạo hoạt động ở đó, ví dụ chơi trượt ván, nhảy hiphop... 

Thêm nhiều không gian xanh, không gian an toàn để vui chơi, giải trí, sáng tạo sẽ kéo người trẻ từ các phòng máy lạnh với thiết bị công nghệ tham gia hoạt động ngoài trời, hoạt động cộng đồng, từ đó cải thiện cả về sức khỏe thể chất và tinh thần, tăng cường sự hiểu biết, chia sẻ giữa các nhóm khác nhau. Các chuyên gia cũng cho rằng khi tận dụng các không gian xen kẽ trong đô thị để tái thiết thành không gian công cộng, ưu tiên hình thành các không gian công cộng đa chức năng, có thể sử dụng cùng lúc cho nhiều hoạt động khác nhau bởi nhiều nhóm công chúng, từ đó thúc đẩy mức độ an toàn và cởi mở của không gian công cộng; đồng thời bảo đảm sự tham gia của cộng đồng trong thiết kế, xây dựng và vận hành các không gian này để tăng giá trị và hiệu quả sử dụng.

Thảo Nguyên