“Kẻ chiếu trên, người chiếu dưới” giữa doanh nghiệp OTT trong nước và nước ngoài
Trong khi các doanh nghiệp OTT (doanh nghiệp cung cấp nội dung truyền hình hoặc phim ảnh thông qua internet) nội địa đang tuân thủ nghiêm túc các quy định của nhà nước về việc cung cấp dịch vụ thì ngược lại các doanh nghiệp OTT nước ngoài hoàn toàn "tự tung, tự tác", nằm ngoài sự kiểm soát của cơ quản lý nhà nước ở Việt Nam.
Từ những mối nguy tiềm ẩn...
Hiện nay, cùng với sự phát triển như vũ bão của công nghệ, người ta vẫn luôn lo ngại về nguy cơ của những cuộc "xâm lăng" về văn hóa trên không gian mạng. Vì lẽ đó, bảo vệ biên cương văn hoá tư tưởng trên không gian mạng được xem là nhiệm vụ hết sức quan trọng trong bối cảnh hiện nay.
Tại Hội thảo “Không gian mạng và sứ mệnh bảo vệ biên cương văn hoá tư tưởng của tuổi trẻ” được Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh; Ban Tuyên giáo Trung ương; Ủy ban Văn hóa, Giáo dục; Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch; Đài Truyền hình Việt Nam và Liên hiệp các Hội văn học nghệ thuật Việt Nam phối hợp tổ chức mới đây, vấn đề "chủ quyền thông tin và bài toán lãnh đạo, quản lý trong tình hình mới" đã nhận được rất nhiều sự chú ý.
Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử - Bô TT và TT Lưu Đình Phúc cho biết: Các nội dung trên các nền tảng xuyên biên giới đang thực sự có ảnh hưởng như một thứ quyền lực mềm, có tác động tới văn hoá, lối sống, xâm hại quyền riêng tư, danh dự, nhân phẩm cá nhân, làm xói mòn các giá trị, reo rắc thông tin ngụy tạo, thù địch, kỳ thị, ảnh hưởng tới sự ổn định của quốc gia, dân tộc.
Theo ông Phúc cho hay: Câu chuyện Trung Quốc cấm sự hiện diện của facebook và google có nguyên nhân sâu xa chính là vấn đề chủ quyền thông tin. Dẫn lời một chuyên gia trí tuệ nhân tạo, ông Phúc cho hay: Những cuộc chiến tranh tương lai sẽ bắt đầu từ sự phá vỡ chủ quyền thông tin. Trong khi khả năng mất chủ quyền thông tin của nhiều quốc gia đang hiện hữu vì năng lực công nghệ yếu, trong khi một số nền tảng xuyên biên giới lớn đang trở thành một phần của văn hoá toàn cầu.
"Vì lợi nhuận khổng lồ và sự ảnh hưởng của quyền lực mềm có được chính giới một số nước gây áp lực bảo hộ, can thiệp chính sách trên toàn cầu. Sự xâm lấn của các nền tảng xuyên biên giới đang đặt ra bài toán cho chúng ta về bảo vệ chủ quyền thông tin quốc gia”, ông Phúc nói.
Nguy cơ lớn là vậy, nhưng trong thực tế, các doanh nghiệp OTT của Việt Nam đang ngày càng teo tóp, thị phần và lợi nhuận hầu hết rơi vào tay doanh nghiệp nước ngoài. Một trong những nguyên nhân khiến OTT Việt không thể lớn mạnh là do phải chịu sự cạnh tranh không công bằng, dẫn tới doanh thu sụt giảm, sức sáng tạo theo đó giảm theo và dần dần thua cuộc ngay trên sân nhà, nhường mặt trận văn hóa cho nước ngoài.
... đến cuộc chơi không bình đẳng
Đại diện Công ty cổ phần VIEON, ông Huỳnh Long Thủy rằng: Có tình trạng “kẻ chiếu trên người chiếu dưới trong công tác quản lý nhà nước”. Trong khi các doanh nghiêp OTT nội địa đang tuân thủ đúng các quy định của nhà nước về việc cung cấp dịch vụ thì ngược lại các doanh nghiệp OTT nước ngoài hoàn toàn "tự tung, tự tác", không hề bị kiểm soát bởi các đơn vị quản lý nhà nước ở Việt Nam.
“Họ tự do thu tiền thuê bao qua Internet mà không hề đóng thuế; quảng bá các nội dung vi phạm thuần phong mỹ tục, khiêu dâm và thậm chí xuyên tạc lịch sử. Tất cả các hành vi sai phạm pháp luật đó tồn tại ngang nhiên trong các ứng dụng của NetFlix, IQIZI… nhưng đến nay vẫn chưa hề có các biện pháp xử lý triệt để của các đơn vị quản lý nhà nước.
Ở hướng ngược lại, các doanh nghiệp OTT trong nước chịu sự kiểm duyệt nội dung và các quy định quản lý của nhà nước. Nội dung phát trên các nền tảng OTT của doanh nghiệp Việt Nam nhập về đều phải đi qua con đường nhập khẩu văn hóa phẩm ủy thác của đài truyền hình, doanh nghiệp OTT Việt Nam không được trực tiếp tự nhập khẩu phim; thông qua quy trình xin phép phức tạp như thành lập kênh truyền hình, nội dung nhập khẩu, sản xuất, kiểm duyệt…
Không chỉ "lọt lưới" kiểm duyệt, có thể dễ dàng nhận thấy OTT nước ngoài vào Việt Nam, với tiềm lực tài chính hùng mạnh, công nghệ tiên tiến, dễ dàng ký kết với một số đạo diễn, biên kịch, diễn viên nổi tiếng để chiếm thế “độc quyền”. Sau đó, chiếm lĩnh thị trường truyền hình trả tiền, truyền hình OTT.
Ngoài ra, một số doanh nghiệp sản xuất nội dung tại Việt Nam sẵn lòng ký kết cung cấp nội dung cho các nền tảng ngoại như NetFlix nhưng lại quay lưng và đòi hỏi bán giá cao đối với các OTT nội địa. Vì lý do cạnh tranh giữa các OTT nội địa dẫn tới việc tăng giá nội dung các gói kênh truyền hình truyền dẫn trong nước mà không cần có lý do giải thích.
Cần “tiền kiểm” thay vì “hậu kiểm
Cũng tại Hội thảo này, nhiều chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp cho rằng cần xem xét lại ý kiến về việc thông qua Luật Điện ảnh (sửa đổi) về hậu kiểm để cùng thống nhất được những chế tài pháp lý phù hợp nhằm kiểm soát nội dung trên nền tảng không gian mạng của các nền tảng số xuyên biên giới.
Theo đó, cần thông qua các giải pháp về khung pháp lý; nguồn lực quản lý, công cụ quản lý; cách thức xử lý vi phạm trước khi đưa ra quyết định “tiền kiểm" hay "hậu kiểm”. Bởi nếu không có giải pháp xử lý vi phạm công bằng và nghiêm khắc thì việc tiến hành hậu kiểm sẽ vô tình để lọt những cuộc xâm lăng văn hóa tư tưởng Việt Nam trên không gian mạng.
Thực tế hiện nay đặt ra nhu cầu bức thiết về sự nhất quán trong quản lý. Không thể có chuyện nước ngoài thì được “hậu kiểm”, còn sản phẩm trong nước thì bị “tiền kiểm”. Theo đó, cần xây dựng – sửa đổi Nghị định đi kèm bảo đảm về công cụ, chế tài xử lý nhất quán, đồng bộ. Đồng thời, bổ sung quy định cụ thể hơn về trách nhiệm, biện pháp tăng cường quản lý, ngăn chặn, xử lý vi phạm đối với tổ chức, cá nhân phổ biến phim trên không gian mạng.
Ngoài ra, các đơn vị đề nghị phải xử lý tức thì các vi phạm của các OTT nước ngoài như ngừng cung cấp dịch vụ tại thị trường Việt Nam; lắp đặt server lưu trữ dữ liệu cho người dùng tại Việt Nam; xin cấp phép cung cấp dịch vụ truyền hình trả tiền giống như các OTT đang thực hiện; thực hiện kiểm duyệt nội dung truyền phát trên hệ thống OTT đối với thị trường Việt Nam.
Theo Chủ tịch, Tổng giám đốc DatVietVAC Group Holdings Đinh Bá Thành, bên cạnh nguy cơ không gian mạng mất chủ quyền, văn hóa biến chất còn là những tổn thất lớn lao khác trong nhiều lĩnh vực thiết yếu. Do đó, ông kiến nghị Bộ Chính trị và Ban Bí thư thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia về bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống gắn với phát triển kinh tế, trước các nền tảng OTT xuyên biên giới.
Trong khi đó, theo ông Lưu Đình Phúc, trong xã hội số, một quốc gia muốn giành chủ quyền thông tin phải có lá chắn điện tử. Đó là những nền tảng về thiết bị di động, chương trình, máy móc riêng, làm chủ các chuỗi công nghệ; những hệ thống riêng của các phương tiện tuyên truyền và hệ thống các quy định pháp luật quốc gia quản lý nội dung xuyên biên giới…
Cục trưởng Cục báo chí Nguyễn Thanh Lâm thì khẳng định cần phải bảo hộ một cách hợp lý đối với các doanh nghiệp trong nước; yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới phải tuân thủ pháp luật Việt Nam, đặc biệt là pháp luật về quản lý nội dung, lưu trữ dữ liệu, quản lý quảng cáo, quản lý thuế và thanh toán.
“Đây không phải là Việt Nam gây khó khăn cho các công ty xuyên biên giới, cũng không phải là vấn đề quan hệ song phương giữa Việt Nam với nước này, nước khác, mà chính là để tạo sân chơi công bằng cho doanh nghiệp trong và ngoài nước; xóa bỏ định kiến rằng quản lý nhà nước đang bảo hộ ngược doanh nghiệp nước ngoài do thiếu quy định khả thi để quản lý họ”, ông Lâm nêu quan điểm.