Xây dựng vùng nguyên liệu gỗ bền vững
Tại hội thảo "Phát triển vùng nguyên liệu phục vụ ngành công nghiệp chế biến gỗ xuất khẩu" ngày 22.4, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN - PTNT) Lê Quốc Doanh nhấn mạnh, ngành sản xuất chế biến gỗ và lâm sản còn nhiều dư địa phát triển, vì vậy phải chuẩn bị xây dựng vùng nguyên liệu bền vững ngay từ bây giờ.
Nhập khẩu nguyên liệu gỗ tăng
Theo Thứ trưởng Lê Quốc Doanh, những năm gần đây, lâm nghiệp đã trở thành ngành công nghiệp, phát triển nhanh ở cả 3 khía cạnh kinh tế, môi trường, xã hội. Kim ngạch xuất khẩu đồ gỗ và lâm sản năm 2021 đạt khoảng 16 tỷ USD, xuất siêu khoảng 13 tỷ USD. Tuy nhiên, công tác trồng rừng nguyên liệu hiện còn nhiều hạn chế. Cụ thể: chưa đáp ứng đủ lượng gỗ nguyên liệu cho chế biến; gỗ nhỏ, non chiếm tỷ lệ lớn, không thể sản xuất các sản phẩm gỗ có giá trị gia tăng cao. Lượng gỗ có chứng chỉ quản lý rừng bền vững đáp ứng nhu cầu sản xuất sản phẩm gỗ xuất sang các thị trường chính như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, EU còn thấp.
Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam Đỗ Xuân Lập thông tin, ngành chế biến gỗ xuất khẩu đang trải qua những biến động rất lớn. Dịch Covid-19 và gần đây là xung đột giữa Nga và Ukraina làm cho cước vận chuyển tăng phi mã, giá gỗ nguyên liệu nhập khẩu tăng cao. Trong vòng 3 tháng đầu, giá gỗ thông tròn nhập khẩu đã tăng 52%, gỗ thông xẻ nhập khẩu tăng 38%, gỗ sồi xẻ tăng 36%. Nhập khẩu kéo dài sẽ làm giảm lợi thế cạnh tranh của ngành, ông Lập lo ngại.
Trong khi đó, đến hết tháng 3, tổng diện tích rừng trồng là rừng sản xuất có chứng chỉ FSC của Việt Nam đạt gần 180 nghìn hecta, chỉ tương đương 5% trong tổng số diện tích rừng sản xuất của cả nước. Nếu tính cả diện tích rừng đạt chứng chỉ VFCS/PEFC thì tổng diện tích rừng có chứng chỉ bền vững mới chỉ đạt dưới 7%. Tỷ trọng gỗ rừng trồng cho chế biến đồ gỗ thấp, chiếm 30 - 40% trong tổng lượng gỗ khai thác. Phần còn lại 60 - 70% đi vào dăm và viên nén. Năng suất rừng trồng tới nay cũng còn rất hạn chế, nhiều diện tích mới chỉ đạt 10 - 15m3/ha/năm, thấp hơn nhiều so với tiềm năng.
Tăng diện tích rừng trồng cây gỗ lớn
Để bảo đảm cung cấp đủ nguyên liệu gỗ phục vụ chế biến, sản xuất sản phẩm gỗ phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu, Việt Nam cần phấn đấu sản lượng gỗ tròn khai thác từ rừng trồng sản xuất đạt 35 triệu mét khối vào năm 2025, 50 triệu mét khối sản vào năm 2030. Đồng thời, phấn đấu diện tích rừng có chứng chỉ quản lý rừng bền vững đạt trên 0,5 triệu hecta giai đoạn 2021 - 2025, trên 01 triệu hecta giai đoạn 2026 - 2030.
Hướng đến mục tiêu này, Vụ trưởng Vụ Phát triển sản xuất lâm nghiệp, Bộ NN - PTNT Nguyễn Văn Diện cho rằng cần hoàn thiện, thực hiện hiệu quả cơ chế, chính sách thu hút đầu tư trồng rừng. Cùng với đó, xây dựng và trình Thủ tướng ban hành Quy hoạch quốc gia ngành lâm nghiệp Việt Nam. Trong đó tập trung rà soát, đánh giá diện tích đất lâm nghiệp và rừng trồng sản xuất hiện có; diện tích rừng phòng hộ ít xung yếu để phát triển rừng sản xuất; tạo vùng nguyên liệu tập trung, đủ lớn; gắn với quy hoạch các cơ sở chế biến, thị trường tiêu thụ.
Cùng với đó, tăng cường công tác quản lý chất lượng giống cây trồng lâm nghiệp theo các quy định hiện hành cũng như đẩy mạnh phát triển gỗ có chứng chỉ quản lý rừng bền vững. Đẩy mạnh phát triển các mô hình hợp tác, liên kết giữa doanh nghiệp chế biến gỗ với các chủ rừng trong trồng rừng gỗ lớn, có chứng chỉ quản lý rừng bền vững.
Bàn giải pháp phát triển vùng nguyên liệu, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Woodsland Tuyên Quang Đỗ Thị Bạch Tuyết đề xuất, cần có chính sách tín dụng ưu đãi cho người trồng rừng, cơ chế cho vay vốn cho các công ty lâm nghiệp và hộ gia đình để trồng rừng gỗ lớn. Quản lý chặt hành trình, nguồn gốc giống cây lâm nghiệp trước khi đưa vào ươm giống xuất bán ngoài thị trường; tìm giải pháp khắc phục hiện tượng sâu bệnh với cây keo hiện nay. Đồng thời, phải quản lý việc xuất khẩu dăm mảnh thô chưa qua chế biến sang các thị trường quốc tế với giá trị rất thấp, hạn chế tình trạng gặt lúa non của các chủ rừng, để các chủ rừng có thu nhập lớn hơn khi giữ rừng đúng tuổi khai thác.
Việc trồng rừng cây gỗ lớn rất khó khăn, phát triển rừng gỗ lớn cần thời gian dài từ 10 - 15 năm. Do đó, nhiều địa phương kiến nghị, Nhà nước cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp để có thể phát triển cả chuỗi liên kết từ trồng rừng, thu mua, chế biến và xuất khẩu.
Cơ bản thống nhất các đề xuất, Thứ trưởng Lê Quốc Doanh chỉ đạo, để phát triển vùng nguyên liệu gỗ việc thay đổi nhận thức từ người trồng rừng là điều quan trọng nhất. “Dứt khoát nâng cao năng suất, chất lượng cây trồng, về con giống cần làm bài bản, các gói kỹ thuật trồng cần nâng cao, có chính sách đẩy mạnh hỗ trợ người trồng rừng, đặc biệt đẩy mạnh chứng chỉ rừng bền vững”, ông Doanh nhấn mạnh.