Không gian chung kết nối cộng đồng
Không chỉ là những sân chơi tự phát, sự vào cuộc của cộng đồng, chuyên gia nhiều ngành nghề như giáo dục, môi trường, thiết kế, nghệ thuật... đã cho ra nhiều phương án phù hợp với các không gian công cộng khác nhau, tạo ra những khu vui chơi thân thiện, sáng tạo cho trẻ em, đồng thời là nơi sinh hoạt, kết nối cộng đồng.
Huy động nguồn lực địa phương
“Khi tìm kiếm không gian có thể thực hiện mô hình vườn cộng đồng và sân chơi, Think Playgrounds đã khảo sát 3 không gian tại huyện Đông Anh, Hà Nội, nơi mọi người chào đón. Chúng tôi chọn thực hiện không gian 200m2 ở tổ 46 Đông Anh, nơi cộng đồng đã giành lại được mảnh đất bị lấn chiếm. Ban đầu, cộng đồng dự kiến trồng cây xanh, khi chúng tôi đến chia sẻ ý tưởng, mọi người đồng tình, quyết định thay vì trồng cây bóng mát, chính quyền và cộng đồng sẽ san phẳng đất, đổ cát cho trẻ em vui chơi”. Bà Nguyễn Huệ Phương - Quản lý dự án của Doanh nghiệp xã hội Nghĩ về sân chơi trong phố (Think Playgrounds) chia sẻ tại hội thảo trực tuyến “Mô hình cộng đồng trong không gian công cộng - câu chuyện của Việt Nam và Đức” diễn ra mới đây.
Thực tế, bắt đầu từ nhóm tình nguyện năm 2014 làm các sân chơi tái chế bảo vệ quyền được chơi của trẻ em, trong 7 năm qua, Think Playgrounds đã đồng hành với nhiều tổ chức nước ngoài, tổ chức địa phương, hội phụ nữ, đoàn thanh niên, doanh nghiệp xã hội để xây dựng gần 200 sân chơi và không gian công cộng. Tuy vậy, bà Chu Kim Đức, đồng sáng lập, Giám đốc Think Playgrounds cho rằng: “200 sân chơi vẫn nhỏ bé so với nhu cầu. Để bảo đảm quyền được chơi cho trẻ em ở thành phố, mỗi người có thể đóng góp theo cách nào đó”.
Trong các hoạt động của mình, Think Playgrounds đẩy mạnh sự tham gia của cộng đồng từ khảo sát, xây dựng ý tưởng tới thiết kế, cùng cộng đồng huy động nguồn lực địa phương để mọi người có trách nhiệm trong việc thi công, quản trị không gian đó.
“Với không gian ở Đông Anh, chúng tôi mời cộng đồng từ người già tới trẻ em chia sẻ ý tưởng của họ, từ đó có phương án thiết kế, tận dụng tối đa không gian để làm vườn cộng đồng, khu vui chơi cho trẻ em. Phương án đưa ra được cộng đồng ủng hộ và tích cực góp nhân lực đổ cát sân chơi. Chúng tôi cũng nâng cao năng lực cho cộng đồng trong thi công và xây dựng khu vườn; cách quản trị, sửa chữa sân chơi, vườn cộng đồng. Mọi người đều vun đắp không gian chung có giá trị, sức sống...” - bà Nguyễn Huệ Phương chia sẻ.
Từ mô hình điểm đó, theo bà Ngô Thị Thúy Hằng - Phó chủ tịch Hội Phụ nữ huyện Đông Anh, không gian cộng đồng và sân chơi cho trẻ em đã lan tỏa sang các khu khác, có sự ủng hộ của chính quyền, Nhân dân. “Từ dựng sân chơi trẻ em, tại địa phương cũng huy động nguồn lực của cộng đồng, tạo ra các không gian công cộng cho người lớn. Chúng tôi mong muốn thời gian tới sẽ có thêm sân chơi tại 24 xã, thị trấn; các điểm nhà văn hóa đều có quỹ đất và mong muốn tạo sân chơi trẻ em, không gian sinh hoạt cho cộng đồng”.
Sức sống cho không gian mở
Để phát triển không gian sinh hoạt chung, sân chơi bền vững, cộng đồng tham gia thiết kế, thi công, duy trì, bảo quản và sửa chữa là vô cùng quan trọng. Bởi vậy, từ nhóm tạo sân chơi cho trẻ em, Think Playgrounds đã chuyển sang vai trò “chất xúc tác”, hỗ trợ để cộng đồng tự vận động, tích cực lắp đặt thiết bị vui chơi, trồng hoa cho nơi mình sinh sống.
Làm việc với cộng đồng, Think Playgrounds đồng thời hợp tác với chuyên gia nhiều lĩnh vực để cho ra phương án thiết kế phù hợp với các không gian công cộng khác nhau; kết nối các nhân tố để tạo ra không gian thân thiện cho trẻ em. Nhờ vậy, không chỉ sân chơi cho trẻ em ở Đông Anh, vừa qua, cộng đồng ở xóm Phao, bãi giữa sông Hồng, cũng đã cải tạo một bãi đất trống thành sân chơi, nơi tụ họp; sân chơi phiêu lưu có bản sắc, phù hợp địa hình được dựng ở Khau Phạ (Yên Bái) do người địa phương vận hành; cải tạo không gian công cộng tại ngõ 279 Đội Cấn (Hà Nội) thành vườn cộng đồng và sân chơi cho mọi lứa tuổi; đặc biệt là sân chơi với thiết kế lấy cảm hứng từ máy bay B52 rơi ở làng Ngọc Hà...
Ông Nguyễn Tiêu Quốc Đạt - đồng sáng lập, Phó giám đốc Think Playgrounds cho biết, nhóm nỗ lực mang đến tư duy thiết kế mới cho các trường mầm non quốc tế, nông trại giáo dục, tạo làn sóng thay đổi tư duy của các trường học về không gian chơi trong trường. Nhiều trường thay vì tập trung vào thiết bị chơi cổ điển vật liệu sắt, nhựa, thì nay tập trung vào chất liệu tự nhiên, tái chế, không gian hiện đại, kích thích sự tò mò và sáng tạo của trẻ em. Điều này cũng bắt kịp với làn sóng mới tại châu Âu, đưa vật liệu tái chế và vật liệu tự nhiên vào không gian công cộng. Sân chơi có tính độc đáo của vật liệu, chẳng hạn tận dụng lốp xe, gỗ bạch đàn phổ biến ở Việt Nam để sắp xếp nghệ thuật...
“Chúng tôi muốn tận dụng được đa số không gian trống trong thành phố. Nhiều không gian nhỏ có thể sử dụng được, chẳng hạn thay các bãi đỗ xe thành sân chơi, vườn cộng đồng. Việc khôi phục hoạt động vui chơi ngoài trời có nghĩa là giúp ngày càng nhiều trẻ em thường xuyên được chơi bên ngoài, đưa trẻ trở về với thiên nhiên, với các trò chơi nhằm thúc đẩy sự tò mò, khám phá, sự hợp tác, trí tưởng tượng và thể hiện bản thân. Đây cũng là giải pháp phát triển sức khỏe thể chất và tinh thần cho cộng đồng” - ông Nguyễn Tiêu Quốc Đạt khẳng định.