Bác Hồ làm nghĩa vụ cử tri
Chủ nhật này, ngày 23.5, cử tri cả nước sẽ đi bầu đại biểu Quốc hội Khóa XV và đại biểu Hội đồng Nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026, xin nhắc lại một vài mẩu chuyện về Bác Hồ để mỗi cử tri thêm trân trọng lá phiếu trên tay mình, sáng suốt lựa chọn người mình tin tưởng, người mà - như Bác nói: “Làm việc nước bây giờ là hy sinh, là phấn đấu, quên lợi riêng mà nghĩ lợi chung. Những ai muốn làm quan cách mạng thì nhất định không nên bầu”.
Quyền lợi quý báu, nghĩa vụ thiêng liêng
Ngày 5.1.1946, trước Tổng tuyển cử đầu tiên một ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra lời kêu gọi toàn dân đi bỏ phiếu: “Ngày mai là một ngày sẽ đưa quốc dân ta lên con đường mới mẻ. Ngày mai là một ngày vui sướng của đồng bào ta, vì ngày mai là ngày Tổng tuyển cử, vì ngày mai là một ngày đầu tiên trong lịch sử Việt Nam mà Nhân dân ta bắt đầu hưởng dụng quyền dân chủ của mình”.
Tối 14.4.1964, phát biểu với đại biểu Nhân dân Thủ đô trong cuộc ra mắt của các ứng cử viên đại biểu Quốc hội Khóa III ở Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Lá phiếu của người cử tri tuy khuôn khổ nó bé nhỏ, nhưng giá trị của nó thì vô cùng to lớn. Nhân dân ta đã trải qua biết bao gian khổ, hy sinh biết bao xương máu trong cuộc cách mạng đánh đổ thực dân và phong kiến mới giành được nó. Nó chứng tỏ chế độ dân chủ và tự do của Nhà nước ta và quyền làm chủ thật sự của mỗi người công dân ta. Vì vậy, đi bỏ phiếu trong cuộc tổng tuyển cử vừa là quyền lợi quý báu, vừa là nghĩa vụ thiêng liêng của mỗi người cử tri. Phải đi bỏ phiếu để tự mình lựa chọn những người xứng đáng thay mặt cho mình trong Quốc hội”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh trân trọng lá phiếu bầu như thế, vì quả thật, lá phiếu được trao vào tay cử tri hôm nay, không chỉ là tờ giấy in thông thường, mà nó kết tinh từ xương máu của bao nhiêu người đã ngã xuống vì độc lập, tự do của dân tộc.
“Chỉ có thể trông cậy vào mình”
Năm 1918, Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc. Ngày 18.6.1919, đại biểu các nước đế quốc tham gia chiến tranh họp Hội nghị ở Versailles, Pháp. Tổng thống Mỹ Woodrov Wilson đề ra Chương trình 14 điểm, gọi là “Chương trình hòa bình toàn diện”. Thay mặt Hội những người yêu nước Việt Nam tại Pháp, Nguyễn Tất Thành cùng Phan Châu Trinh, Phan Văn Trường thảo ra bản Yêu sách của nhân dân An Nam gửi tới Hội nghị Versailles, dưới bản Yêu sách ký tên Nguyễn Ái Quốc. Đây là lần đầu tiên tên gọi Nguyễn Ái Quốc xuất hiện. Nguyễn Ái Quốc trực tiếp tới lâu đài Versailles gửi bản Yêu sách cho Văn phòng Hội nghị, sau đó lần lượt gửi bản Yêu sách đến đoàn đại biểu các nước Đồng minh dự hội nghị.
Bản Yêu sách gồm 8 điểm, trong có 2 điểm đặc biệt: (2) Cải cách nền pháp lý ở Đông Dương bằng cách cho người bản xứ cũng được quyền hưởng những bảo đảm về mặt pháp luật như người Âu châu; (7) Thay chế độ ra các sắc lệnh bằng chế độ ra các đạo luật. Bản Yêu sách phản ánh nguyện vọng của Nhân dân Việt Nam không được hội nghị xem xét, song qua việc này, Nguyễn Ái Quốc nhận thấy, như sau này Người đã viết: "Chủ nghĩa Wilson chỉ là một trò bịp bợm lớn" và "muốn được giải phóng, các dân tộc chỉ có thể trông cậy vào mình, trông cậy vào lực lượng của bản thân mình".
76 năm qua, nhờ thắng lợi của Cách mạng tháng Tám và liên tục chiến đấu chiến thắng các đế quốc xâm lược và bành trướng, Nhân dân Việt Nam mới giành và giữ được quyền làm người, mới thực sự được quyền lựa chọn những người ưu tú vào tổ chức bộ máy nhà nước, thông qua bầu cử. Do vậy, lá phiếu của mỗi cử tri thực sự là lá phiếu thiêng liêng.
Những lần thực hiện nghĩa vụ công dân
Do sớm trở về với cõi người hiền, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ được ít lần thực hiện nghĩa vụ công dân, khi tham gia bầu Quốc hội Khóa I (1946 - 1960), Khóa II (1960 - 1964) và Khóa III (1964 - 1971), cùng một số lần bầu cử Hội đồng Nhân dân thành phố Hà Nội, khu phố Ba Đình.
Ngày 6.1.1946, Người làm nhiệm vụ cử tri bầu Quốc hội Khóa I ở điểm bỏ phiếu số 10 phố Hàng Vôi (nay là phố Lý Thái Tổ). 7 giờ ngày 8.5.1960, Bác có mặt tại phòng bỏ phiếu tổ 52 khu phố Trúc Bạch. Bác ân cần thăm hỏi mọi người, khen Ban Bầu cử tổ chức chu đáo và mời cụ Thạc là cử tri cao tuổi nhất bỏ lá phiếu đầu tiên, rồi mới đến mình. Sau đó, Bác đi kiểm tra một số điểm bỏ phiếu ở xã Nhật Tân và nhắc nhở phải bảo đảm các nguyên tắc dân chủ, bí mật, hoàn thành đúng thời gian, an toàn. Ngày 26.4.1964, Bác Hồ đi bầu đại biểu Quốc hội Khóa III tại phòng bỏ phiếu A24 đặt ở Hội trường Bộ Nông nghiệp, cạnh vườn Bách Thảo, phố Ngọc Hà. Làm xong nghĩa vụ và quyền lợi công dân, Bác đi thăm một số khu vực bỏ phiếu ở Hà Nội.
Năm 1982, trong chuyến công tác các tỉnh phía Nam, tôi được nghe đồng chí Vũ Kỳ, Thư ký của Chủ tịch Hồ Chí Minh kể, lần nào Bác đi bầu cử cũng có chuyện chú ý. Lần thì Bác nhắc nhở các đồng chí cảnh vệ không được ngăn Nhân dân để mời Bác vào bầu trước, lần thì Bác “đuổi khéo” một đồng chí bảo vệ khi theo Bác vào tận chỗ gạch phiếu bầu: “Việc gạch ai là bí mật và quyền của cử tri, sao chú lại đi cùng Bác”. Đặc biệt, khi ký tên cử tri vào Thẻ cử tri ghi ngày 15.4.1965 do Ủy ban Hành chính Khu phố Ba Đình cấp, Bác đã thay đổi chữ ký. Thông thường, khi ký tên Hồ Chí Minh, chữ h cuối Người hay hất lên, nhưng khi ký Thẻ cử tri này, Bác quặt chữ h xuống. Đồng chí Vũ Kỳ hỏi vì sao Bác thay đổi chữ ký, Bác cười: Chú nhìn xem, nếu mình ký hất lên như mọi khi, thì nét ấy đè lên chữ ký của chú Lê Văn Khang và con dấu của Ủy ban Hành chính Khu phố Ba Đình”.
Tôi may mắn có thời gian được làm việc cùng đồng chí Lê Văn Khang ở Bảo tàng Hồ Chí Minh. Ông vẫn rưng rưng xúc động khi cầm tấm Thẻ cử tri của Bác, nay là một hiện vật của Bảo tàng.