Đầu tư nguồn lực loại trừ sốt rét
Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Quy Nhơn, Bộ Y tế vừa tổ chức lễ mít-tinh, phát động chiến dịch phòng, chống và loại trừ sốt rét nhân ngày Thế giới phòng, chống sốt rét 25.4 với chủ đề “Đầu tư nguồn lực nhằm đạt mục tiêu loại trừ sốt rét”. Sự kiện nhằm nâng cao nhận thức và hiểu biết về sốt rét, từ đó phát động phong trào phòng ngừa và điều trị sốt rét trong cộng đồng các tỉnh, thành miền Trung - Tây Nguyên; kêu gọi sự tham gia của các cấp chính quyền địa phương, ban, ngành đoàn thể trong công tác phòng, chống, tiến đến loại trừ sốt rét.
Số ca mắc và tử vong có xu hướng giảm
Chiến lược Quốc gia phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét ở Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 và định hướng đến năm 2030 với mục tiêu vào năm 2020, tỷ lệ người dân mắc bệnh sốt rét dưới 0,15/1.000; tỷ lệ người dân chết do bị bệnh sốt rét dưới 0,02/100.000 theo Quyết định số 1920/QĐ-TTg ban hành 27.10.2011, đã thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đối với công tác phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét ở Việt Nam, thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam với Liên Hợp Quốc trong việc thực hiện Mục tiêu Thiên niên kỷ về phòng chống bệnh sốt rét.
Từ số liệu thống kê những năm gần đây, bệnh sốt rét có xu hướng giảm. Năm 2020, cả nước có 1.733 ca, giảm 8.713 ca so năm 2016 và giảm 96,2% so với năm 2011 (45.588 ca). Số người chết do bị bệnh sốt rét giảm từ 14 trường hợp xuống còn 1 trường hợp. Tỷ lệ chết do sốt rét là 0,001/100.000 dân. Riêng khu vực miền Trung - Tây Nguyên, năm 2020 có 1.175 ca, giảm 1.781 ca so năm 2016 (2.956 ca).
Có thể thấy, các chỉ tiêu về giảm tỷ lệ mắc sốt rét và khống chế tỷ lệ chết do sốt rét theo mục tiêu của Chiến lược đều đã vượt chỉ tiêu đề ra. Đồng thời, phạm vi và số người sống trong vùng có bệnh sốt rét lưu hành cũng ngày càng bị thu hẹp. Bệnh sốt rét hiện nay tập trung chủ yếu ở các tỉnh Bình Phước, Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk, Đắk Nông, Phú Yên, Lâm Đồng, Khánh Hòa, Bình Thuận. Việt Nam đã sớm đạt được Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ về phòng chống sốt rét.
Đến hết năm 2020, toàn quốc có 35 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã được công nhận đạt tiêu chí loại trừ bệnh sốt rét, như Sơn La, Yên Bái, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Cao Bằng, Cần Thơ, Hậu Giang, Bạc Liêu, Sóc Trăng...
Sốt rét là căn bệnh có thể phòng ngừa được nhưng hàng năm, lại có hàng triệu người tử vong và ảnh hướng tới sức khỏe của hàng trăm triệu người trên thế giới. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới, trong năm 2019, toàn thế giới có 229 triệu người mắc sốt rét, giảm 9 triệu so năm 2015 (283 triệu ca); trong đó có 409.000 ca tử vong.
Hướng tới loại trừ bệnh sốt rét vào năm 2030
Bên cạnh những thành tích được ghi nhận, bệnh sốt rét hiện vẫn là thách thức lớn đối với xã hội, đe dọa bùng phát trở lại. Theo Viện trưởng Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương Trần Thanh Dương, ngoài vấn đề chuyên môn, kỹ thuật như ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc, muỗi kháng hóa chất, sự phục hồi của các vector ở các vùng ngừng biện pháp can thiệp hóa chất. Sự biến động về dịch tễ sốt rét như giao lưu ngày càng nhiều vào các vùng sốt rét lưu hành, sinh thái môi trường bị thay đổi. Đặc biệt là trong tình hình dịch Covid-19 như hiện nay, việc triển khai các hoạt động phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét tại một số vùng có bệnh sốt rét lưu hành gặp nhiều khó khăn.
Trong khi đó, mạng lưới y tế thôn bản là vấn đề mấu chốt để duy trì và phát huy thành quả phòng, chống sốt rét nhưng mức độ bao phủ chưa đạt yêu cầu. Nhiều nơi có nhân viên y tế thôn bản nhưng mức thù lao thấp, kiến thức chuyên môn hạn chế, địa bàn phức tạp với hiệu quả hoạt động chưa cao.
Các tỉnh miền Trung - Tây Nguyên là khu vực trọng điểm về sốt rét của cả nước. Khu vực này luôn lưu hành 1 mặt bằng tỷ lệ mắc, tử vong do sốt rét cao hơn các khu vực khác. Do biến động dân cư lớn, khó kiểm soát; tình hình kinh tế xã hội vùng sốt rét còn nhiều khó khăn; tập quán đi rừng, ngủ rẫy của đồng bào dân tộc thiểu số, luôn lưu hành một tỷ lệ khá cao người mang ký sinh trùng lạnh (người lành mang trùng)… Việc giao lưu dân qua biên giới với các nước có sốt rét lưu hành cao và có ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc như Lào, Campuchia... cùng tập quán sử dụng các biện pháp bảo vệ cá nhân của người dân thấp nên nguy cơ mắc bệnh tại khu vực này cao.
Ngoài ra, các yếu tố có tính bền vững như công tác xã hội hóa phòng, chống sốt rét còn hạn chế; hoạt động của y tế thôn bản chưa hiệu quả, y tế tư nhân chưa được quản lý đúng mức mà chất lượng các biện pháp kỹ thuật điều trị; phun tẩm hóa chất chưa cao; coi trọng biện pháp phun tẩm phòng chống vector, xem nhẹ công tác giám sát dịch tễ, quản lý ca bệnh, phát hiện sớm điều trị ngay từ tuyến cơ sở…
Trước tình hình đó, Bộ Y tế đã chỉ đạo các đơn vị chuyên môn xây dựng và thực hiện đồng bộ các kế hoạch hành động phòng, chống và loại trừ bệnh; tăng cường truyền thông giáo dục sức khỏe về phòng, chống bệnh sốt rét. Giai đoạn tới, các hoạt động phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét rất cần tiếp tục được quan tâm chỉ đạo, đầu tư của Chính phủ, các tổ chức quốc tế, các cấp chính quyền và toàn xã hội để duy trì ổn định những thành quả giảm mắc, giảm tử vong do bệnh sốt rét gây ra. Bảo đảm tất cả người bị bệnh sốt rét và người có nguy cơ mắc bệnh sốt rét được tiếp cận dịch vụ chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời; hướng tới loại trừ bệnh sốt rét ở Việt Nam vào năm 2030.