Khó cán đích đúng hạn?

Phải khẳng định rằng, thu phí không dừng là xu hướng của thế giới, nhiều quốc gia đã thực hiện từ lâu. Hình thức thu phí này khắc phục, hạn chế bất cập của hình thức thu phí một dừng (như tăng cường tốc độ lưu thông, tạo thuận lợi cho người dân), hiện đại hóa cơ sở hạ tầng giao thông, bảo đảm an toàn giao thông, tăng cường công khai, minh bạch trong quản lý doanh thu tại các trạm thu phí.

Mặc dù đã có chỉ đạo của Chính phủ về việc triển khai hệ thống thu phí không dừng từ cách đây 5 năm, nhưng do có nhiều vướng mắc nên tiến độ thực hiện không đáp ứng yêu cầu. Theo báo cáo của Tổng cục Đường bộ Việt Nam, giai đoạn 1 của dự án đã có 40 trong tổng số 44 trạm đã lắp đặt hệ thống thu phí ETC. Giai đoạn 2 của dự án gồm 33 trạm, hiện mới đàm phán được 17 trạm, số còn lại chưa có vốn đầu tư.

Nguyên nhân là do vướng mắc về nguồn vốn để đầu tư các dự án; vướng mắc trong quá trình tổ chức điểu hành thực hiện. Cùng với đó, việc đầu tư thu phí tự động không dừng là hình thức mới, phức tạp cả về công nghệ và thủ tục pháp lý, trong khi các chủ thể tham gia thực hiện, quản lý chưa có nhiều kinh nghiệm, đặc biệt đối với các dự án có tính chất đặc thù như của Tổng Công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC)…

Thế nên, dù thu phí ETC trở thành nhiệm vụ hết sức cấp bách và được Chính phủ chỉ đạo quyết liệt, Bộ Giao thông Vận tải đã triển khai nhiều giải pháp thiết thực nhưng với tiến độ hiện tại, nguy cơ trễ hẹn một lần nữa rất có thể sẽ lặp lại.

Bên cạnh nút thắt tại VEC, dự án thu phí không dừng vẫn còn một rào cản khác, chính là tỷ lệ phương tiện gắn thẻ thu phí không dừng (etag) còn thấp. Hiện cả nước mới có khoảng 900.000 trong tổng số 3,5 triệu phương tiện được gắn thẻ etag, tỷ lệ chủ phương tiện nạp tiền vào tài khoản để sử dụng cũng rất thấp, chỉ khoảng 20%.

Trong khi thực tế Quyết định số 19/2020/QĐ-TTg được xem là giải phóng được phần nào áp lực tài chính đối với các chủ doanh nghiệp vận tải. Đó là sẽ miễn phí toàn bộ trong quá trình lắp đặt thẻ etag tới ngày 31.12.2020, sau thời hạn này mới bắt đầu áp dụng thu phí gắn thẻ. Các thẻ này chỉ được gắn loại duy nhất trên các phương tiện và sẽ được liên thông để sử dụng cho tất cả các trạm thu phí BOT trên toàn quốc.

Rõ ràng, để dự án thu phí không dừng về đích đúng hạn, cần phải thực hiện song song cả 2 giải pháp đối với doanh nghiệp triển khai dự án thu phí không dừng lẫn chủ các phương tiện cơ giới. Phải có phương án xử lý những trường hợp cố tình trì hoãn việc triển khai lắp đặt thiết bị thu phí không dừng ở các trạm thu phí cũng như tiến hành dán thẻ ETC cho các phương tiện.

Cùng với đó là có hình thức xử phạt đủ sức răn đe đối với chủ phương tiện không sử dụng dịch vụ thu phí ETC nhưng đi vào làn đường dành cho hoạt động thu phí này, đồng thời tuyên truyền nhằm thay đổi thói quen sử dụng tiền mặt trong thanh toán phí BOT của người dân.

Sau rất nhiều chỉ đạo của Chính phủ, hy vọng lần “hạn chót” này sẽ được ngành giao thông vận tải quyết tâm thực hiện bằng được. Quy định chi tiết đã có, thời hạn triển khai dự án đã có, chế tài xử phạt cũng có, điều còn lại chính là hành động quyết liệt, cụ thể của các cơ quan quản lý nhà nước được giao trách nhiệm để không có thêm một lần nữa lại thất hẹn với người dân.

Duy Anh