"Đàn sếu bay qua", bóng dài đổ lại

1. Ngày 12.10.1957, bộ phim "Đàn sếu bay qua" chính thức công chiếu và sau đó, kéo tới 98 triệu người dân Xô Viết tới rạp. Đây là bộ phim duy nhất của điện ảnh Xô Viết đoạt giải thưởng Cành cọ Vàng tại Liên hoan phim Cannes danh giá (1958).

Đạo diễn của bộ phim là Mikhail Kalatozov, một đạo diễn gốc Gruzia. Kalatozov đã đề nghị nhà viết kịch Vladimir Rozov viết lại kịch bản từ vở kịch "Những người sống mãi" của ông. Cần biết thêm, V.Rozov đã viết vở kịch này năm 1943, sau khi bị thương trong chiến đấu. Nó cũng trầy trật mãi mới được dựng vì nội dung bị coi là khá nhạy cảm. Khi bộ phim ra đời, do nội dung nhạy cảm, liền bị chỉ trích tơi bời.

Báo Văn hóa Xô Viết phê phán là nhân vật nữ chính của phim Veronica trông rất "khó coi", phụ nữ kiểu gì mà để tóc rối bời, lại còn đi chân đất nữa chứ. Rồi khán giả phê sao Veronica chẳng chung tình, yêu Boris, rồi khi người yêu đang đi chiến đấu, lại đi lấy người khác... Bí thư thứ nhất Đảng Cộng sản Liên Xô Nikita Khrushev khi xem phim này xong, chỉ phán nhẹ nhàng: "Thì cô ấy cũng là một phụ nữ nông nổi thôi. Mọi việc chỉ có thế". Nhờ vậy, "Đàn sếu bay qua" mới thoát nạn, rồi sau đó mới được gửi đi Cannes tham dự Liên hoan phim.

Khi gửi đi dự thi, các quan chức điện ảnh Liên Xô nghĩ đơn giản tham dự cho nó có, kiểu "đập búa lấy dấu" gọi là! Ấy vậy mà bộ phim bất ngờ giành giải Cành cọ Vàng, nữ diễn viên Tatyana Samoilova (24 tuổi) đoạt giải nữ diễn viên chính xuất sắc, sau này được xếp vào danh sách 100 nhân vật xuất sắc nhất của điện ảnh thế giới trong thế kỷ XX.

Có một chi tiết đắt giá: Danh họa Pablo Picasso, khi lần đầu nhìn thấy khuôn mặt quá ấn tượng của Samoilova tại Cannes, dù chưa xem phim, đã nói ngay với cô: "Sau khi phim của cô công chiếu, cô sẽ trở thành ngôi sao". Điều dự cảm của họa sĩ nổi tiếng ngay sau đó đã thành sự thật.

2. Hai diễn viên chính của phim, Tatyana Samoilova (Veronica), Aleksey Batalov (Boris) đã thành người thiên cổ. Samoilova mất năm 2014. Có một sự trùng hợp lạ lùng: T.Samoilova đã ra đi đúng vào ngày sinh của mình, 4.5.

Tatyana Samoilova đã trở thành ngôi sao của điện ảnh Xô Viết, ngay sau khi cô được tôn vinh tại Cannes năm 1958. Tuy nhiên, Samoilova không đóng nhiều phim, đâu đó chỉ trên dưới 20 vai. Sau Veronica, vai diễn đáng chú ý nhất của cô là Anna Karenina trong bộ phim cùng tên của đạo diễn Alexandr Zarkhi (năm 1967).

Năm 1990, bà là khách mời danh dự tại Liên hoan phim Cannes lần thứ 43 và được vinh danh khi Ban Tổ chức trao cho bà giải thưởng đặc biệt vì những cống hiến cho nghệ thuật điện ảnh.

Những năm cuối đời, nữ Nghệ sĩ Nhân dân Nga Tatyana Samoilova sống trong cô đơn, nghèo khó. Tháng 5.2008, Liên hoan phim Cannes tổ chức sự kiện kỷ niệm 100 năm điện ảnh Nga và 50 năm chiến thắng của bộ phim "Đàn sếu bay qua" tại Liên hoan phim danh giá này. Tatyana Samoilova, người thủ vai nữ chính trong phim được Ban tổ chức mời sang dự, nhưng với đồng lương hưu còm cõi, bà không đủ tiền mua vé bay sang.

Một năm sau đó, Samoilova 75 tuổi già nua lẫn cẫn đã bỏ nhà ra đi và được tìm thấy sau đó một ngày tại bệnh viện số 83, thủ đô Moskva. Tháng 8.2011, bà lại mất tích hơn 2 tuần và sau đó nhờ cảnh sát, người ta mới tìm được bà tại một bệnh viện.

Ngày 4.5.2014, đúng ngày sinh nhật lần thứ 80 của mình, Tatyana Samoilova phải nhập viện trong trạng thái hôn mê vì bệnh mạch vành và huyết áp cao. 23h30 cùng ngày, trái tim bà ngừng đập.

Mùa thu năm 2014, tôi đã đến viếng mộ Tatyana Samoilova tại nghĩa trang danh nhân ở Moskva. Tôi đặc biệt chú ý đến một "tam giác vàng" ở nghĩa trang. Sở dĩ tôi gọi nó là "tam giác vàng", vì nơi đó có 3 tên tuổi lớn nằm yên nghỉ gần nhau. Phía sau, là mộ của cụ S.Mikhalkov - nhà thơ thiếu nhi, người duy nhất trên thế giới là tác giả 2 lời quốc ca (Liên xô và Nga sau này). Phía trước, là mộ của nữ nghệ sĩ nổi tiếng, "bà chúa dân ca" Lyudmila Zykina. Ngay bên phải bà là một nấm mộ đơn sơ, còn xanh cỏ, chưa kịp xây cất. Trên ngôi mộ đầy hoa tươi, và chỉ đặt một tấm ảnh. Chính là nàng Veronica của "Đàn sếu bay qua", Cành cọ vàng của Liên hoan phim Cannes.

Tatyana Samoilova chỉ có một người con trai duy nhất hiện đang sống tại Mỹ, dù rằng bà đã trải qua 4 cuộc hôn nhân. Phải mất 5 năm sau khi mất, nữ diễn viên mới có được một phần mộ đàng hoàng. Mãi đến kỷ niệm ngày sinh 4.5 của bà năm 2019, bức tượng bán thân bằng đồng Samoilova mới được khánh thành tại phần mộ của bà. Nàng Veronica hơi ngầng đầu nhìn lên trời cao, nơi có đàn sếu vẫn bay như đã bay muôn đời nay.

Trong bộ phim "Đàn sếu bay qua", Boris và Veronica đã đi dạo suốt đêm, đến khi nghe thấy tiếng chuông tháp Spasskaya điểm 4 tiếng. Đôi tình nhân không hề biết rằng, chính vào lúc đó, 4 giờ sáng, chiến tranh đã bắt đầu. 4 giờ sáng ngày 22.6.1941. Nhân dân Liên Xô bước vào Cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại. Họ ngước lên trời và nhìn thấy đàn sếu bay. Boris sau đó tình nguyện ra mặt trận...

Hôm qua, nước Nga và nhân loại tiến bộ vừa kỷ niệm 75 năm Ngày Chiến thắng Phát xít. Giá trị của Ngày Chiến thắng sẽ còn mãi, dù rằng ngày nay có những kẻ đang muốn viết lại lịch sử.

Có những tác phẩm sẽ sống mãi với thời gian. Có những con người sinh ra để sống mãi trong những tác phẩm như thế.