Mở rộng không gian chiếu phim
Trong thời điểm dịch Covid-19, lượng khán giả tới rạp chiếu phim giảm khá nhiều, thay vào đó, xem phim trên internet phát triển hơn. Theo nhiều chuyên gia, không chỉ được quan tâm ở thời điểm có dịch bệnh, đây là xu thế phát triển của điện ảnh, nhưng ở Việt Nam dường như đang bị bỏ ngỏ.
Xem phim không chỉ ở rạp
Điện ảnh luôn gắn bó mật thiết với sự phát triển của công nghệ. Những năm gần đây, Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 đã có những tác động to lớn đến nghệ thuật thứ bảy trên tất cả các mặt, sản xuất, phát hành và phổ biến phim. Trước tác động của công nghệ, xu hướng tiếp cận, thưởng thức điện ảnh của khán giả cũng thay đổi. Theo ông Đỗ Duy Anh, nguyên Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh: Lựa chọn nội dung để thỏa mãn nhu cầu giải trí của khán giả ngày nay vô cùng phong phú. Bởi vì hàng ngày, hàng giờ, có hàng trăm nghìn sản phẩm nội dung (phim) ra đời và được phát hành bởi hàng trăm nghìn nhà phân phối trên các phương tiện truyền thông mới. Khán giả được tự do lựa chọn nội dung giải trí theo nhu cầu thưởng thức cá nhân, mà không bị gò bó trong một danh sách các nội dung đã được định sẵn.
 Xu hướng tiếp cận, thưởng thức điện ảnh của khán giả đang thay đổi |
Bên cạnh đó, thời gian, địa điểm để khán giả tiếp cận, thưởng thức nội dung giải trí không còn bị giới hạn. Bởi vì nội dung giải trí được phát hành vượt qua biên giới của mỗi quốc gia và trên mọi phương tiện truyền thông. Khán giả được tự do lựa chọn chương trình giải trí phù hợp với nhu cầu, sở thích, công việc, nơi cư trú của mình, mà không gặp bất cứ trở ngại nào. Hơn thế nữa, chi phí của khán giả để tiếp cận, thưởng thức nội dung giải trí cũng thay đổi đáng kể. Ngoại trừ việc đến rạp xem phim, thì nhiều chương trình nội dung giải trí có thể được download miễn phí về phương tiện cá nhân của khán giả, bởi vì các nhà phân phối sẽ thu lại lợi nhuận từ quảng cáo sản phẩm...
Cũng bởi thế, ngày nay, cơ sở dữ liệu trực tuyến về điện ảnh IMDb, dịch vụ xem video trực tuyến Netflix, Youtube và các website xem phim trực tuyến đã trở nên rất quen thuộc với khán giả trên khắp thế giới. Ông Trần Hoài Sơn, Cục Điện ảnh cho rằng: Với sự phát triển của kỹ thuật và công nghệ, có thể nói không gian trình chiếu các tác phẩm điện ảnh được mở rộng hơn bao giờ hết. Sự phát triển này cho phép khán giả tiếp cận bộ phim với chất lượng kỹ thuật cao không chỉ ở rạp chiếu cùng hệ thống bán và cho thuê phim, mà cả trên truyền hình và internet. Hình ảnh một người dùng điện thoại thông minh để xem phim online đã trở nên rất quen thuộc.
Thực tế, hệ thống rạp chiếu, hệ thống bán và cho thuê bản phim trên đĩa, các kênh truyền hình và ứng dụng, website xem phim trực tuyến đều có những cách riêng để thu hút khán giả. Số liệu thống kê cho thấy sự phát triển ở các hình thức chiếu phim. Việc khán giả có thể xem bộ phim trên truyền hình, internet hoặc đĩa Bluray, không chia sẻ doanh thu của hệ thống rạp chiếu. Nói cách khác, doanh thu của phim phụ thuộc vào chủ đề, chất lượng nội dung và cách phát hành, còn các hình thức chiếu góp phần khai thác triệt để hiệu quả của bộ phim.
Bỏ ngỏ phát hành phim phi truyền thống
Cùng với nguồn thu từ phòng vé, hoạt động chiếu phim trên các nền tảng mới có thể tạo ra doanh thu không nhỏ. Tuy nhiên, đây cũng là lĩnh vực dường như các doanh nghiệp Việt Nam đang bỏ ngỏ, bởi nhiều lý do. Theo TS. Ngô Phương Lan, nguyên Cục trưởng Cục Điện ảnh: Ví dụ dễ thấy nhất hiện nay là đối với các loại phim đang phổ biến tràn lan trên mạng internet, thường gọi là web drama, không bị điều chỉnh bởi luật, cơ quan quản lý cũng “bỏ ngoài vòng tay”, trong khi không ít web drama có số lượt xem lên đến hàng chục triệu, gấp nhiều lần phim chiếu rạp. Với các bộ phim mới ra, việc trình chiếu chủ yếu theo cách truyền thống (tại rạp và trên truyền hình), chưa quan tâm phổ biến trên intenet, còn bởi lý do là những quy định về phát hành, phổ biến phim trên nền tảng này chưa rõ ràng.
Vấn đề nữa khiến hình thức phổ biến phim trên các nền tảng phi truyền thống ở Việt Nam đang “mắc” là bản quyền. Có thể thấy, toàn bộ di sản của nền điện ảnh cách mạng Việt Nam từ năm 1953 với hàng trăm bộ phim có giá trị văn hóa, nghệ thuật và lịch sử chưa được khai thác hiệu quả. Mặc dù sự phát triển của kỹ thuật đã mở rộng không gian trình chiếu, nhưng những vướng mắc về bản quyền, sự chưa hoàn thiện trong các quy định về quyền sở hữu những bộ phim do nhà nước đầu tư, tạo ra nhiều trở ngại trong việc khai thác. Mặt khác, việc vi phạm bản quyền diễn ra ngang nhiên, nên ít đơn vị dám thử sức phổ biến phim trên internet; hoặc chỉ khai thác phim trên intenet sau khi đã được phát hành, phổ biến tại rạp và trên truyền hình.
Có thể thấy, số phim sản xuất chỉ phát hành trên internet ngày càng phát triển, mỗi năm xuất hiện hàng trăm phim, nhiều phim không được cấp phép ra rạp vẫn được phổ biến trên mạng. Mặt khác, khi các nhà sản xuất, phổ biến phim trong nước còn dè dặt, thì việc phim chiếu trên mạng lại đang mang lại nguồn lợi lớn cho một số người phổ biến tác phẩm trái phép... Vì thế, tạo hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch để các nhà sản xuất, đơn vị phát hành có thể đầu tư và khai thác tốt lĩnh vực này; kiểm soát tốt nội dung được đưa đến khán giả, hạn chế tác động tiêu cực của sản phẩm văn hóa độc hại, là vô cùng cần thiết.
Tất nhiên, việc phổ biến trên intenet đòi hỏi số lượng phim lớn, lên tới hàng chục nghìn phim, tốc độ cập nhật nội dung nhanh để đáp ứng nhu cầu người xem. Vì vậy, vấn đề quản lý nội dung cũng cần thay đổi, như việc duyệt phim, quy định và kiểm soát độ tuổi của người xem, quy định về chia tỷ lệ doanh thu... Với phổ biến phim trên internet và các nền tảng trực tuyến, cơ quan quản lý cần nghiên cứu, đặt ra các quy định, xây dựng chính sách vừa phù hợp, vừa có tác dụng dự báo để điều chỉnh các hình thức phát hành - phổ biến phim mới.