Có khắc phục được tình trạng Luật chờ văn bản hướng dẫn?

Hoàn thiện hệ thống pháp luật trong tình hình mới

Tờ trình của Chính phủ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật cho biết: Qua 3 năm thi hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015, với nhiều quy định mới, có thể khẳng định công tác xây dựng pháp luật ở nước ta đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Chỉ tính riêng số lượng luật, pháp lệnh, từ ngày 1.7.2016 (ngày Luật năm 2015 có hiệu lực) đến ngày 30.6.2019 đã có 44 luật và 1 pháp lệnh được ban hành theo quy trình, yêu cầu quy định tại Luật năm 2015, nhiều văn bản quy phạm pháp luật đã được ban hành để kịp thời đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và quản lý nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp.

Toàn cảnh Phiên họp

Ảnh: Quang Khánh

Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy, còn nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý một số dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết, nhất là khi nội dung dự thảo đã được chỉnh lý có sự thay đổi nhiều so với các chính sách trong dự thảo trình ban đầu, ảnh hưởng đến tính khả thi của văn bản sau khi được ban hành. Một trong những nguyên nhân dẫn đến khó khăn, vướng mắc nêu trên là do Luật năm 2015 quy định chưa hợp lý về vai trò, nhiệm vụ của từng cơ quan và chưa chặt chẽ về cơ chế phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết, do vậy trên thực tế chưa bảo đảm được tính liên tục, thống nhất trong quá trình xây dựng dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết từ nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, đề xuất chính sách, soạn thảo, trình cho đến giai đoạn chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết…

Để khắc phục khó khăn, vướng mắc nêu trên, nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật trong tình hình mới, việc ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 là cần thiết.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 48 điều về nội dung và 7 điều về kỹ thuật. Các nội dung sửa đổi, bổ sung đã thể hiện đầy đủ các chính sách đã được Chính phủ thông qua.

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định cho biết, Ủy ban Pháp luật nhận thấy, nội dung dự án Luật tập trung chủ yếu sửa đổi những quy định liên quan đến thẩm quyền, trách nhiệm và sự phối hợp của các cơ quan trong quy trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật và một số vấn đề khác nhằm bảo đảm phù hợp với yêu cầu thực tiễn ở trung ương và địa phương. Các nội dung này đều bảo đảm phù hợp với quy định của Hiến pháp, tương thích với các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên; đồng thời cũng bảo đảm việc lồng ghép vấn đề bình đẳng giới.

Lo ngại chậm ban hành văn bản hướng dẫn

Theo Tờ trình của Chính phủ, Luật năm 2015 quy định dự thảo văn bản quy định chi tiết phải được chuẩn bị và trình đồng thời với dự án luật, pháp lệnh. Trong quá trình thi hành Luật, một số bộ, ngành, địa phương cho rằng, quy định này mang tính hình thức, trên thực tế, việc thực hiện chỉ mang tính đối phó, chiếu lệ.

Để khắc phục hạn chế nêu trên, dự thảo Luật đã bỏ quy định “dự thảo văn bản quy định chi tiết phải được chuẩn bị và trình đồng thời với dự án luật, pháp lệnh” tại khoản 2 Điều 11 của Luật năm 2015. Việc bỏ quy định này không ảnh hưởng đến chất lượng, tiến độ ban hành văn bản quy định chi tiết, vì khoản 6 Điều 55 của Luật năm 2015 hiện hành đã quy định cơ quan chủ trì soạn thảo có trách nhiệm dự kiến những nội dung cần được giao quy định chi tiết trong dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết và kiến nghị phân công cơ quan chủ trì soạn thảo văn bản quy định chi tiết. Đồng thời, dự thảo Luật cũng đã bổ sung trách nhiệm của cơ quan chủ trì soạn thảo phải dự kiến thời điểm có hiệu lực của điều, khoản, điểm được quy định chi tiết trong dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết.

Chủ nhiệm Nguyễn Khắc Định cho biết, đa số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật cho rằng, dự thảo văn bản quy định chi tiết trình kèm trong hồ sơ dự án mới chỉ thể hiện ý chí chủ quan của cơ quan chủ trì soạn thảo và nặng về hình thức, bởi vì khi luật, pháp lệnh chưa được thông qua thì về cơ bản chưa có căn cứ để tiến hành soạn thảo văn bản quy định chi tiết; trong quá trình xem xét, hoàn thiện dự thảo luật, pháp lệnh, các chính sách, nội dung cần quy định chi tiết có thể bị chỉnh sửa, thay đổi. Việc soạn thảo văn bản quy định chi tiết cũng phải thực hiện đầy đủ các bước theo quy định của Luật năm 2015, làm tăng đáng kể khối lượng công việc cho cơ quan soạn thảo, ảnh hưởng đến tiến độ chuẩn bị dự án. Đối với những trường hợp việc chuẩn bị dự thảo văn bản quy định chi tiết thuộc thẩm quyền của nhiều cơ quan khác nhau hoặc có nhiều văn bản quy định chi tiết thực tế là không khả thi.

Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển phát biểu

Ảnh: Quang Khánh

Do đó, Ủy ban Pháp luật tán thành việc không nên tiếp tục quy định trong hồ sơ của dự án luật, pháp lệnh phải có dự thảo văn bản quy định chi tiết nhưng cần đổi mới về cách làm để cơ quan soạn thảo tập trung thời gian cho việc soạn thảo luật, pháp lệnh bảo đảm chất lượng, đúng tiến độ. Đổi mới về cách làm, đề nghị trong hồ sơ cần kèm theo danh mục văn bản quy định chi tiết; đề cương nội dung quy định chi tiết; kế hoạch xây dựng, ban hành văn bản quy định chi tiết, trong đó dự kiến cụ thể thời gian có hiệu lực của từng văn bản. Trên cơ sở đó, QH, UBTVQH sẽ xem xét, quyết định thời gian có hiệu lực của luật, pháp lệnh, tránh việc luật, pháp lệnh được ban hành phải chờ văn bản quy định chi tiết.

Tuy nhiên, cũng có một số ý kiến đề nghị giữ quy định phải có dự thảo văn bản quy định chi tiết trong hồ sơ dự án luật, pháp lệnh như hiện nay và cho rằng, việc phải trình kèm theo dự thảo văn bản quy định chi tiết có tác dụng giúp cho cơ quan soạn thảo, cơ quan trình cũng như các cơ quan của QH, các ĐBQH có sự đánh giá, định hướng trước một cách tổng thể về những vấn đề dự kiến điều chỉnh và áp dụng khi luật, pháp lệnh được ban hành.

Hơn nữa, việc chuẩn bị trước dự thảo văn bản quy định chi tiết nếu được thực hiện tốt sẽ góp phần sớm đưa luật, pháp lệnh đi vào cuộc sống. Nếu bỏ quy định về vấn đề này thì thời gian chuẩn bị văn bản quy định chi tiết vốn đã chậm như trong thời gian qua sẽ còn chậm hơn, gây ách tắc, cản trở thực hiện trong thực tiễn, làm giảm tính hiệu lực, hiệu quả của luật, pháp lệnh.

Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển chỉ ra một tồn tại thời gian qua, đó là có tình trạng Luật “chờ” nghị định, nghị định “chờ” thông tư, điều này làm cho luật không đi vào cuộc sống. Vậy, tại sao dự thảo Luật lại bỏ đi quy định dự thảo văn bản quy định chi tiết phải được chuẩn bị và trình đồng thời với dự án luật? Nếu bỏ đi quy định này không biết Luật phải “chờ” nghị định đến mức độ nào nữa? Cơ quan soạn thảo cần phân tích rõ hơn vấn đề này, Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển đề nghị.

Hà An