Bài 1: Sách giả giữa muôn trùng vây

1.000 tựa sách, 3.000 phiên bản giả

Tại hội thảo “Chống xuất bản phẩm lậu” do NXB Giáo dục và Đào tạo, Đại sứ quán Anh tại Việt Nam tổ chức mới đây, Giám đốc First News - Trí Việt Nguyễn Văn Phước thông tin: “First News hiện có khoảng 1.000 đầu sách giá trị, trong đó khoảng 400 cuốn bán chạy, nhưng đến hôm nay đã phát hiện 686 đầu sách bị in lậu, làm giả, bị xâm phạm, vi phạm bản quyền dưới mọi hình thức. Rất nhiều bộ sách bị nhiều nơi cùng in lậu một lúc. First News chỉ in một phiên bản duy nhất cho mỗi cuốn sách, nhưng các trùm in lậu in nhiều phiên bản khác nhau và cạnh tranh giá với nhau. First News có 1.000 tựa sách nhưng phải chiến đấu với trên 3.000 phiên bản sách lậu, sách giả khác nhau, tìm mọi cách để tiêu thụ công khai cạnh tranh với sách thật. Nhân sự của chúng tôi làm sách không đủ thời gian để giải quyết các vấn đề về sách in lậu, làm giả tứ bề”.

Trong khi đó, theo Phó Tổng giám đốc NXB Giáo dục Việt Nam Lê Thành Anh, xuất bản phẩm giáo dục của NXB Giáo dục Việt Nam bị in và tiêu thụ lậu đứng đầu về số lượng, về địa bàn, mức độ công khai. Theo thống kê, từ năm 2010 đến nay, NXB đã phát hiện hơn 500.000 bản sách, hơn 100.000 CD và gần 8 tấn bán thành phẩm sách giáo dục bị in lậu, tàng trữ để tiêu thụ lậu tại nhiều tỉnh, thành trong nước. Xuất bản phẩm giáo dục bị làm giả, đưa đi tiêu thụ phần lớn là sách tiếng Anh, sách bổ trợ, sách khai thác bản quyền từ nước ngoài, bản đồ giáo dục, át lát địa lý, CD ROM nghe nhìn giáo dục. Ngoài ra, các bản sách điện tử (ebook) của sách giáo khoa, sách tiếng Anh... cũng bị phát tán trên internet tràn lan, với đủ định dạng, phiên bản, nguồn gốc khác nhau.

Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Sách Thái Hà Nguyễn Mạnh Hùng cho biết thêm, hiện có muôn vàn sách lậu từ in sách lậu, xuất bản sách không có bản quyền, chia sẻ file (PDF, scan...), audio book miễn phí, dùng nội dung sách cho các ứng dụng (apps). “Từ ngày thành lập, chúng tôi suốt ngày đi chống sách lậu. Tính ra có 150 cuốn sách bị in lậu trong 12 năm, trung bình mỗi tháng có 1 cuốn sách lậu. Có những cuốn sách lậu còn được NXB cấp phép xuất bản, dưới một cái tên khác…”. Từ năm 2011, đơn vị này triển khai ebook, nhưng đến tháng 10.2018 đã cắt toàn bộ hệ thống sách điện tử vì bị vi phạm kinh khủng, trong khi muốn khai thác ebook, đơn vị xuất bản phải trả thêm phí bản quyền. Bản quyền audio book thì họ “không dám mua” trong tình trạng bản quyền như hiện nay.

Sách lậu vẫn tràn lan	Ảnh: Ng. Phương

Sách giả ngày càng giống sách thật

Đã cố gắng hết sức trong cuộc chiến với nạn sách giả nhiều năm qua nhưng nạn in và sản xuất sách giả ngày càng ngang nhiên. Theo những người trong ngành, Hà Nội đã và đang là nơi hoạt động của các trùm in lậu và từ đây các “vòi bạch tuộc” phân phối chuyên nghiệp và ngang nhiên đưa khối lượng lớn sách giả tiêu thụ tại 63 tỉnh, thành. Sách giả không chỉ kinh doanh công khai tại các trục đường lớn trung tâm Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, các nhà sách bán sỉ lẻ cả nước, mà còn vào trường học. Nghiêm trọng hơn, sách lậu, sách giả được các trùm in lậu tiêu thụ công khai và trực tiếp trên không gian mạng với số lượng không thể thống kê được, thông qua các sàn thương mại điện tử có vốn hóa nhiều nghìn tỷ đồng, lừa đảo độc giả yêu sách, gây tổn hại cho hàng chục triệu bạn đọc cả nước bằng những cuốn sách in ấn kém chất lượng, sai sót.

Điều đáng nói là làm sách giả đã đạt tới trình độ tinh vi, đến nỗi nhiều người trong ngành xuất bản cũng khó phát hiện vì giống tới 95% so với sách thật, từ logo đến hiệu ứng chữ nổi hay ép nhũ... Chỉ có những chi tiết như: Bìa mờ nhạt hơn một chút, giấy bìa và ruột sách mỏng hơn vài %, chữ in không sắc nét, mực in không đều, hơi lem nhem chỉ ở những trang có chữ to, trang bìa lót, trang lưu chiểu cuối và những trang có hình ảnh minh họa... Và với trình độ in ấn cao, các nhà sách, đại lý và bạn đọc, thậm chí lực lượng kiểm tra chuyên ngành cũng khó nhận biết nếu không so sánh với một cuốn sách thật đặt ngay bên cạnh.

Nghịch lý nữa là giá sách giả không hề rẻ, thậm chí còn đắt hơn sách thật. Khi in sách giả, phần in giá của những cuốn sách lậu thường in mức giá rất cao, sau đó đưa ra các cửa hàng sách, từ đây các cửa hàng, các đối tượng tiêu thụ sách lậu thực hiện cái gọi là “hạ giá”, “khuyến mãi” 30%, 40%, có khi tới 50 - 60% so với giá bán được ghi ở bìa sách... để đánh vào tâm lý người mua.

Hàng chục năm nay, sách giả đã được nói nhiều, nhưng bởi nhiều lý do, tình hình này chưa được giải quyết, ngược lại ngày càng gia tăng. Đây được coi như vấn nạn, đang là “cuộc chiến không cân sức” mà các đơn vị xuất bản Việt Nam phải đối mặt.

Ngọc Phương