Thêm lựa chọn trong điều trị nghiện

Nhiều ưu điểm

Giảng viên Bộ môn Tâm thần, Trường ĐH Y Hà Nội Bùi Văn San cho biết, hiện nay cả nước có hơn 54.000 người đang điều trị bằng Methadone. Tổng kết 10 năm điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone đã cho thấy nhiều kết quả rõ rệt về sức khỏe, trật tự xã hội, về kinh tế... Cụ thể, tỷ lệ nhiễm HIV ở nhóm nghiện chích ma túy giảm nhanh (từ khoảng 30% vào năm 2008 xuống còn khoảng 10 - 12% hiện nay); giảm lây nhiễm các bệnh lây truyền qua đường máu; thể lực của người bệnh cũng nâng lên đáng kể; giảm rõ rệt tội phạm liên quan đến ma túy, trật tự, an ninh xã hội.

Mặc dù vậy, sau 10 năm triển khai, Methadone vẫn có một số hạn chế nhất định. Theo Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế Nguyễn Hoàng Long, tỷ lệ bỏ điều trị Methadone xu hướng gia tăng, nguyên nhân chính là do người bệnh phải đi lại quá nhiều, đến cơ sở y tế uống thuốc hàng ngày, nhất là ở địa bàn miền núi, vùng sâu, vùng xa. Đây là một trong những lý do Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế bắt đầu triển khai điều trị Buprenorphine, là một giải pháp bổ sung cho điều trị Methadone.

Khám và tư vấn điều trị cho người nghiện	Nguồn: ITN

Thuốc Buprenorphine có tác dụng kéo dài nên khi điều trị, sau 2 - 3 ngày, người bệnh mới phải đến cơ sở y tế một lần, không phải đến hàng ngày như khi điều trị bằng Methadone. Điều này làm giảm đáng kể thời gian đi lại của người bệnh, nhất là những bệnh nhân ở xa. Do không có tương tác thuốc nên khi điều trị bằng Buprenorphine, người nghiện ma túy nhiễm HIV đang dùng ARV cũng không cần tăng liều ARV.

Chia sẻ thêm về loại thuốc này, Bác sĩ Nguyễn Hữu Anh, Đại học Y Hà Nội cho biết, Buprenorphine được sử dụng để điều trị cho người nghiện các chất dạng thuốc phiện từ năm 1995 tại Pháp, hiện có 40 quốc gia áp dụng. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đưa Buprenorphine vào danh mục thuốc thiết yếu từ năm 2005. Theo báo cáo của WHO năm 2015, châu Âu có tới 59% các nước đang điều trị nghiện ma túy bằng Buprenorphine. Tại Việt Nam, điều trị nghiện bằng thuốc Buprenorphine được thí điểm từ năm 2015 trong khuôn khổ hai nghiên cứu của Trường Đại học Y Hà Nội và Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS TP Hồ Chí Minh.

Tuy có nhiều ưu điểm, song việc sử dụng thuốc Buprenorphine phức tạp hơn Methadone. Các chuyên gia cho biết, thuốc Buprenorphine sử dụng đường ngậm dưới lưỡi, tan chậm nên thời gian người bệnh phải ngồi đợi thuốc tan hết khoảng 7 - 10 phút, thuốc có vị hơi đắng trong khi Methadone uống xong về được ngay. Giá thành thuốc Buprenorphine cũng đắt hơn khi so sánh cùng liều dùng với Methadone.

Cần sự nỗ lực từ địa phương

Với kết quả tốt của thuốc Buprenorphine, Bộ Y tế đã cho triển khai mở rộng ba điểm điều trị tại Ðiện Biên, Sơn La, Nghệ An và ưu tiên các tỉnh miền núi, sau đó sẽ mở rộng trên cả nước. Kết quả báo cáo ban đầu của các tỉnh cũng cho thấy, người bệnh sau khi sử dụng Buprenorphine đã giảm hoặc ngưng lệ thuộc vào heroin, thuốc phiện; giúp giảm hội chứng cai (đau cơ, đau khớp, lo lắng, bồn chồn, chảy nước mắt, mũi). Đồng thời, phòng được các bệnh lây truyền qua đường máu như HIV, viêm gan B, viêm gan C; giảm tử vong do dùng quá liều heroin; giảm các hành vi phạm pháp và giúp người nghiện phục hồi chức năng tâm lý xã hội, lao động và hòa nhập cộng đồng.

Trưởng khoa Phòng, chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Điện Biên Vũ Hải Hùng chia sẻ, cơ sở điều trị trên địa bàn tỉnh được khai trương và chính thức đi vào hoạt động từ ngày 10.5; đây cũng là cơ sở điều trị Buprenorphine đầu tiên của Việt Nam. Hiện nay, toàn tỉnh đang điều trị bằng Buprenorphine cho hơn 30 bệnh nhân, sau hơn 1 tháng triển khai, các bệnh nhân đến cơ sở ngậm thuốc đầy đủ, đúng giờ quy định; đặc biệt, không còn cảm giác thèm heroin. Theo kế hoạch năm 2019, toàn tỉnh sẽ điều trị cho 170 bệnh nhân bằng Buprenorphine lồng ghép vào các cơ sở điều trị Methadone. Trong đó, cơ sở điều trị Methadone Noong Bua điều trị cho 110 bệnh nhân và cơ sở cấp phát Methadone xã Núa Ngam (huyện Ðiện Biên) là 60 bệnh nhân. Năm 2020 sẽ tiếp tục mở rộng tại các huyện là Mường Ảng, Tuần Giáo với tổng số bệnh nhân được điều trị toàn tỉnh lên 360 bệnh nhân.

Còn tại Sơn La, hiện có 1.211 người nghiện ma túy đang điều trị bằng thuốc Methadone tại cơ sở điều trị ma túy và điểm cấp phát thuốc Methadone tại trạm y tế các xã, phường, đủ điều kiện chuyển sang dùng thuốc Buprenorphin thay thế. Theo kế hoạch, trong năm 2019, Ban Quản lý Dự án Quỹ toàn cầu phòng, chống HIV/AIDS tỉnh sẽ triển khai cấp phát thuốc Buprenorphin ở các cơ sở điều trị và cấp phát thuốc Methadone tại huyện Mai Sơn và Thành phố, với 180 bệnh nhân tham gia.

Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế Nguyễn Hoàng Long cho biết, theo kế hoạch đến năm 2020 sẽ điều trị cho 3.000 bệnh nhân tại 7 địa phương gồm Điện Biên, Nghệ An, Sơn La, Yên Bái, Hòa Bình, Thanh Hóa và Lai Châu. Theo đó, hệ thống y tế thôn bản sẽ được trang bị phương tiện bảo quản thuốc Buprenorphine; nhân viên y tế thôn bản được tập huấn về điều trị các dạng thuốc phiện bằng thuốc Buprenorphine. 

Song, để triển khai điều trị nghiện đạt hiệu quả, UBND các tỉnh, thành phố phải chịu trách nhiệm bố trí cơ sở vật chất, kinh phí, nguồn nhân lực thực hiện đúng quy định, an toàn và hiệu quả; đồng thời tăng cường công tác truyền thông; bảo đảm chất lượng điều trị và tạo điều kiện tốt nhất cho người nghiện được tiếp cận và duy trì điều trị Buprenorphine một cách lâu dài.

Minh Nhật