Hợp tác thận trọng

Từ lạc quan…

Trước chuyến công du của Thủ tướng Lý Khắc Cường, Đại sứ Trung Quốc tại EU Trương Minh khẳng định một “mùa Xuân ấm áp” cho sự phát triển của quan hệ Trung Quốc - EU đang đến. Ông Trương Minh đánh giá chuyến thăm sắp tới của Thủ tướng Trung Quốc tới Brussels là dấu mốc chứng tỏ mối quan hệ Trung Quốc - EU đang trong “thời khắc nổi bật”.

Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường và Chủ tịch EC Donald Tusk

Đối với Hội nghị Thượng đỉnh Trung Quốc - EU, đây là lần thứ năm hội nghị do Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk và Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Jean-Claude Juncker đồng chủ trì. Đồng thời, đây cũng là hội nghị thượng đỉnh cuối cùng với Trung Quốc của các nhà lãnh đạo EU trong nhiệm kỳ. Do đó, hội nghị mang ý nghĩa chuyển tiếp, tạo cơ hội cho hai bên xem xét kết quả hợp tác 5 năm qua và lên kế hoạch hợp tác giai đoạn tới.

Trong khi đó, chủ đề Hội nghị Thượng đỉnh Trung Quốc - CEEC (16+1) năm nay là về xây dựng cầu nối mới để tăng cường cởi mở, đổi mới và hợp tác. Nhiều khả năng các nhà lãnh đạo tham dự hội nghị sẽ xem xét những tiến bộ mới của hợp tác 16+1, tham gia thảo luận sâu rộng về phương hướng hoạt động trong tương lai và công bố một loạt biện pháp mới về hợp tác thực chất.

… đến e ngại

Tuy nhiên, trái ngược với nhận định đầy lạc quan của quan chức ngoại giao Trung Quốc, giới phân tích lại cho rằng, chuyến thăm mới nhất của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã phần nào hé lộ tình trạng chia rẽ nội bộ châu Âu trong quan hệ với Trung Quốc. Trong khi các chính quyền quyền lực nhất châu Âu (Pháp, Đức) tỏ rõ sự thận trọng, thì một số quốc gia lại tỏ ra chào đón những hợp đồng đến từ Bắc Kinh, như việc Monaco đã tuyên bố tiếp nhận mạng 5G của Huawei, trở thành lãnh thổ nước ngoài đầu tiên triển khai công nghệ này của Trung Quốc, hay việc Italy tuyên bố tham gia Sáng kiến “Vành đai và con đường” (BRI).

Mối quan ngại về một cuộc gặp không suôn sẻ giữa các nhà lãnh đạo khối liên minh cờ xanh và Trung Quốc càng tăng khi ngay trước thềm cuộc gặp, Trung Quốc từ chối đưa ra cam kết chắc chắn với EU về quyền tiếp cận tự do vào thị trường của quốc gia châu Á này. Một nguồn tin giấu tên thậm chí còn cho biết, Chủ tịch Hội đồng châu Âu  Donald Tusk đã muốn hủy dự thảo Tuyên bố chung vì “Bắc Kinh không đáp ứng kỳ vọng và yêu cầu then chốt của EU, trong đó có quyền tiếp cận thị trường và một sân chơi công bằng dành cho doanh nghiệp châu Âu tại Trung Quốc”, vốn là yêu cầu then chốt của EU. Một quan chức ngoại giao cấp cao của EU cũng xác nhận nếu Trung Quốc không thay đổi quan điểm đàm phán và hợp tác có ý nghĩa hơn, hai bên sẽ khó đạt được đồng thuận về tuyên bố chung tại hội nghị lần này.

Từ khía cạnh an ninh kinh tế, thương mại lẫn lợi ích chiến lược, EU có cơ sở để dè dặt trong quan hệ hợp tác với Trung Quốc. Nhất là khi Bắc Kinh vẫn thúc đẩy chính sách tiếp cận riêng rẽ với từng quốc gia thành viên EU, đặc biệt là các nước gặp khó khăn về tài chính. Với tốc độ đầu tư của Trung Quốc vào châu Âu đã tăng gấp 10 lần trong thập niên qua, nhiều ý kiến cho rằng các nước nghèo trong “mái nhà chung” nếu không thận trọng có thể rơi vào “bẫy nợ”.

EU cũng lo ngại chiến dịch Trung Quốc mua lại toàn bộ hoặc một phần các cảng tại Bỉ, Hà Lan, Tây Ban Nha, Italy và Hy Lạp. Nếu không gặp trở ngại, Trung Quốc đang dần thâu tóm cơ sở hạ tầng quan trọng ở châu Âu, trong khi đầu tư trực tiếp nước ngoài của châu Âu vào Trung Quốc lại đang giảm.

Không nhiều lựa chọn

Tuy nhiên, cả EU và Trung Quốc đều không có nhiều lựa chọn trong bối cảnh cả hai bên đang phải đối mặt với sức ép thương mại từ Mỹ và cần bắt tay với nhau để có thể giảm bớt thiệt hại. Tháng 3 năm ngoái, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký quyết định tăng thuế nhôm, thép nhập khẩu, ảnh hưởng rất lớn đến thương mại của EU. Theo ước tính, lượng thép trị giá 5 tỷ euro, tương đương 12% sản lượng thép của châu Âu hàng năm vẫn xuất khẩu vào Mỹ, nay phải chịu thuế 25%, hầu như không thể bán được nữaư. Trong khi đó, đa số các nước xuất khẩu thép như Brazil, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ… không bán được thép sang Mỹ sẽ quay sang bán rẻ vào châu Âu, tác động chủ yếu lên công nghiệp luyện kim của Pháp, Italy và Đức. Chưa kể trong một động thái mới nhất, hôm 9.4, Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đề xuất chính sách thuế mới áp dụng với máy bay trực thăng chở người, một số loại pho mát, rượu, sản phẩm trượt tuyết, xe máy nhằm đáp trả việc châu Âu trợ cấp cho Airbus gây hại cho Boeing. Trong khi đó, chiến tranh thương mại Mỹ -Trung chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, đang có nguy cơ khiến tăng trưởng GDP của Trung Quốc năm nay giảm 1,6%.

Bất luận ra sao, Trung Quốc là một trong những đối tác kinh tế hàng đầu của EU nói chung và từng nước thành viên EU nói chung. Trung Quốc hiện là nhà nhập khẩu lớn nhất của EU, đồng thời cũng là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của khối này. Theo thống kê, trung bình cả hai bên giao dịch trên 1 tỷ euro/ngày (khoảng 1,16 tỷ USD). Về phần mình, Trung Quốc cũng có mối quan tâm lớn hơn với thị trường 500 triệu dân của EU. Theo ông Fredrik Erixon, Giám đốc Trung tâm Kinh tế chính trị quốc tế châu Âu, quan hệ EU -Trung Quốc là một trong những mối quan hệ thương mại và đầu tư quan trọng nhất thế giới, với mức độ ảnh hưởng đáng kể tới hoạt động kinh tế. Ông nhấn mạnh: “Nếu mối quan hệ này xấu đi thì các nước đều bị ảnh hưởng, còn nếu mối quan hệ này tốt đẹp thì tất cả chúng ta đều được hưởng lợi”.

Huỳnh Vũ