Dựa trên căn cứ xác đáng

Đánh giá, dự báo kỹ càng

- Việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã chưa đạt 50% tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên và quy mô dân số tuy được xác định sẽ thực hiện đến năm 2021, song thực tế chỉ nên tiến hành trong năm 2019 này, để chuẩn bị tiến hành đại hội đảng các cấp. Theo ông, đây có phải là áp lực rất lớn về cả thời gian và công việc với các địa phương, bộ, ngành?

- Đúng vậy, áp lực về thời gian và công việc là rất lớn đối với các địa phương, bộ, ngành liên quan. Vì việc điều chỉnh một đơn vị hành chính, theo quy định sẽ phải tiến hành lấy ý kiến nhân dân, có lộ trình thực hiện bài bản, đưa ra dự báo chính xác về sự phát triển của đơn vị hành chính sau khi sắp xếp... Mặt khác, việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã chưa đạt 50% hai tiêu chuẩn nêu trên không thể hiểu đơn thuần là nhập vào đơn vị hành chính cùng cấp liền kề (đã đạt chuẩn hoặc chưa đạt chuẩn). Khi sáp nhập các đơn vị hành chính với nhau sẽ có ba tình huống xảy ra: Mở rộng diện tích đơn vị cũ, thành lập mới, hoặc nâng cấp loại hình đơn vị hành chính. Mỗi tình huống này sẽ phải tuân thủ các tiêu chí, điều kiện riêng, nên UBND tỉnh sẽ phải tính toán kỹ càng, chuẩn bị đầy đủ tài liệu để có thể hoàn thành nhanh chóng quy trình thực hiện.

Với các đơn vị đã chuẩn bị chín muồi điều kiện sáp nhập thì cũng phải chú ý chuẩn bị công tác nhân sự để bộ máy quản lý có thể vận hành ngay khi có đơn vị này. Ví dụ như, từ phía HĐND huyện, xã phải tính chuyện sẽ điều chuyển đại biểu như thế nào, cho đến cấp ủy, chính quyền, tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị cần chuẩn bị trước song song với quá trình tách nhập, sắp xếp lại các đơn vị hành chính được xác định thực hiện trong giai đoạn 2019 - 2021.

- Ba tình huống có thể xảy ra với quá trình sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã nêu trên cho thấy việc xác lập, công nhận đơn vị sau thực hiện cũng sẽ khá phức tạp. Cần chú ý những yếu tố nào khi xác lập một đơn vị hành chính mới, thưa ông?

- Thực hiện sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã để bảo đảm các tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên, quy mô dân số theo quy định. Nhưng có nhiều tình huống nảy sinh sau quá trình sắp xếp này, nên trước hết phải rõ ràng từ nguyên tắc thực hiện. Các cơ quan chức năng cũng cần xác định chính xác số lượng đơn vị hành chính có thể sắp xếp được hay không sắp xếp được, để chủ động biện pháp xử lý phù hợp. Chưa kể, phải tính đến trường hợp đơn vị hành chính sau sắp xếp có thể có một tiêu chuẩn vượt quá lớn so với quy định, trong khi tiêu chuẩn khác lại quá thấp. Trường hợp này sẽ dẫn đến sự bất hợp lý cho quá trình phát triển, cũng như quản lý đơn vị hành chính, nên phải cân nhắc cẩn trọng khi chấp thuận cho tiến hành.

Việc xem xét thực tiễn để đánh giá có phù hợp với tiêu chí đã đặt ra phải tiến hành thận trọng, không thể lấy ý chí chủ quan thực hiện. Các đơn vị hành chính ở nước ta có biến động trong một thời gian dài. Vì vậy, lần sắp xếp đơn vị hành chính này cần tiến hành khoa học, bài bản, với căn cứ vững chắc, thuyết phục, khả thi. Thực hiện được các yêu cầu nêu trên mới bảo đảm hiệu quả về kinh tế - xã hội, thực hiện mục tiêu giảm biên chế tối đa, nhưng bộ máy vẫn hiệu lực, hiệu quả.

“Nghị quyết của UBTVQH được xây dựng trên cơ sở Đề án của Chính phủ, nên quan trọng là Đề án của Chính phủ phải bảo đảm độ chín muồi của tiêu chí, với các quy định minh bạch, rõ ràng, áp dụng được ngay, hạn chế tối đa tính tùy tiện, có thể áp dụng sai. Các tiêu chí được đưa ra cần phù hợp với mục tiêu quản lý thống nhất nền hành chính quốc gia, bảo đảm quản lý thuận lợi, hiệu quả cao nhất. Mặt khác, chủ thể sinh sống chính trong không gian lãnh thổ được hoạch định bởi đơn vị hành chính là cộng đồng dân cư, với mối liên kết bằng văn hóa, tập quán. Và cũng cần chú ý đến truyền thống lịch sử, kinh tế, điều kiện giao thông; mối liên hệ, tác động qua lại giữa các đơn vị; hạ tầng giao thông có thuận lợi cho di chuyển của người dân, khả năng quản lý của các cấp chính quyền; có bằng chứng chính xác để khẳng định sự sáp nhập sẽ tạo sự phát triển cho địa phương…”. Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách  Lê Thanh Vân

Tiến hành thi tuyển cán bộ

- UBND cấp tỉnh sẽ là cơ quan chịu trách nhiệm chính trong thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã lần này. Vậy theo ông, cần nhìn nhận như thế nào về trách nhiệm của các cơ quan trung ương?

- Các cơ quan Trung ương có trách nhiệm không nhỏ trong thực hiện quá trình sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã. Các cơ quan sẽ phải đưa ra tiêu chí thực hiện rõ ràng, tránh chung chung, khiến cấp dưới rất khó thực hiện. Tức là, các cơ quan trung ương sẽ phải đưa ra hệ thống quy định rõ ràng, trở thành một phương thức dễ thực hiện với tất cả địa phương, không nên để xảy ra tình trạng địa phương này dễ, địa phương kia lại khó tiến hành. Các địa phương sẽ chỉ chịu trách nhiệm tuân thủ chặt chẽ tiêu chí, quy định pháp luật đã đặt ra. Hệ thống tiêu chí rõ ràng cũng sẽ giúp giám sát, kiểm soát được quá trình sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã.

- Sáp nhập không đơn thuần là việc gộp cơ học mà còn phải sắp xếp, tinh giản đội ngũ cán bộ, đặc biệt là cán bộ dôi dư. Từ những bài học kinh nghiệm trước, theo ông, với bài toán về sắp xếp nhân sự, đâu là cách hợp lý nhất?

- Câu chuyện về tinh giản biên chế chúng ta đã bàn và đưa ra nhiều giải pháp từ lâu nhưng không giải quyết được triệt để vì nhận thức của không ít người còn nặng tư tưởng giữ ghế. Có nghĩa, ai đã vào biên chế là nghĩ sẽ ngồi ở vị trí biên chế suốt đời; ai được bổ nhiệm chức vụ nào đó thì không muốn thoái, chỉ muốn tiến. Tâm lý đó đè nặng, nên khi thay đổi về tổ chức, dôi dư số trưởng, phó, biên chế thì chúng ta rất khó giải quyết.

Có nhiều cách, song thuyết phục nhất theo tôi vẫn là thi tuyển. Ví dụ khi sáp nhập 2 - 3 đơn vị, 2 - 3 cấp trưởng mà chỉ có 1 “ghế” thì chỉ còn cách thi. Quan trọng là nội dung và hình thức thi như thế nào. Theo tôi, hình thức thi có thi viết và thi vấn đáp. Thi viết cần đặt ra các mục tiêu về nội dung làm sao sát với vị trí lãnh đạo. Khi thi vấn đáp làm sao để người ứng thí độc lập, khách quan, trình bày được những đòi hỏi cũng như nhu cầu công việc, vị trí đặt ra. Cần phải có một cuộc cách mạng về nhân sự.

- Xin cảm ơn ông!

Thanh Hải thực hiện