Không nên hạ tiêu chuẩn bổ nhiệm điều tra viên

Thiếu nhân lực?

Điều tra viên là người đóng vai trò quyết định đến chất lượng, hiệu quả điều tra vụ án hình sự. Đây là những người trực tiếp tham mưu, đề xuất với thủ trưởng, phó thủ trưởng cơ quan điều tra về hoạt động điều tra vụ án hình sự. Điều tra viên thực hiện nhiệm vụ tố tụng có tính độc lập tương đối trong hoạt động điều tra vụ án; là người quyết định đến quá trình xử lý vụ án hình sự. Thực tế cho thấy, có những vụ án oan sai xảy ra mà nguyên nhân do kết quả điều tra chưa bảo đảm khách quan. Điều này một phần do trình độ, năng lực của điều tra viên trong một số vụ án còn yếu kém, trong khi đó, tội phạm ngày càng phức tạp, số vụ án hình sự ngày càng tăng đã gây ra áp lực không nhỏ đối với điều tra viên khi thực hiện nghiệp vụ điều tra.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh Nguyễn Thanh Hồng phát biểu tại Hội thảo về việc triển khai thi hành các quy định của Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự

Ảnh: Hà An

Để nâng cao chất lượng điều tra, Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015 đã quy định rất rõ tiêu chuẩn đối với điều tra viên: Là công dân Việt Nam trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, có phẩm chất đạo đức tốt, liêm khiết, trung thực, bản lĩnh chính trị vững vàng, có tinh thần kiên quyết bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa; có trình độ đại học an ninh, đại học cảnh sát hoặc cử nhân luật trở lên; có thời gian làm công tác pháp luật theo quy định của Luật này, đã được đào tạo về nghiệp vụ điều tra; có sức khỏe bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ được giao. Việc nâng cao tiêu chuẩn đối với điều tra viên tối thiểu có trình độ đại học trở lên nhằm góp phần nâng cao chất lượng điều tra, tránh xảy ra những trường hợp oan sai không đáng có.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, lực lượng điều tra viên đang bị thiếu hụt. Theo thống kê chưa đầy đủ của Bộ Công an, hiện nay cơ quan cảnh sát điều tra các cấp trong Công an nhân dân thiếu gần 6.000 điều tra viên, nhất là cơ quan cảnh sát điều tra công an cấp huyện. Việc thiếu hụt nhân lực này ảnh hưởng đến tiến độ cũng như chất lượng điều tra vụ án hình sự. Phó Chánh Văn phòng Cơ quan cảnh sát điều tra, Phó Thủ trưởng Cơ quan cảnh sát điều tra công an tỉnh Ninh Bình Phạm Trung Trực thừa nhận, việc thiếu điều tra viên là thực tế. Áp lực đối với lực lượng này rất lớn, bởi điều tra viên không chỉ điều tra vụ án hình sự mà còn phải làm những việc khác khi được phân công. Trong khi số lượng án rất lớn, yêu cầu tiêu chuẩn lại quá cao, điều này là một khó khăn đối với công tác điều tra. Chúng ta nên xem xét hạ tiêu chuẩn của điều tra viên “một chút” được không, ông Trực đề xuất. 

Không thể đi ngược xu thế

Đòi hỏi ngày càng cao của công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm trong giai đoạn mới, với phương châm vừa phát hiện, xử lý kịp thời đối với tội phạm nhưng cũng bảo đảm tính chính xác, khách quan, không làm oan người vô tội hoặc để xảy ra những hạn chế, thiếu sót khác trong giai đoạn điều tra, thì việc nâng cao hiệu quả của công tác điều tra, trong đó có việc nâng trình độ, chuyên môn nghiệp vụ cho điều tra viên là tất yếu.

Trước ý kiến cho rằng, việc quy định tiêu chuẩn điều tra viên phải bảo đảm yêu cầu có trình độ đại học an ninh, đại học kiểm sát hoặc cử nhân luật trở lên kèm theo một số điều kiện như thời gian công tác như quy định của Luật là quá cao, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ: Đây là chuẩn tối thiểu của điều tra viên ở cấp điều tra viên bình thường. Bộ Công an đề nghị hạ chuẩn điều tra viên, hạ chuẩn đại học thì rất khó, bởi sẽ không bảo đảm chất lượng điều tra.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh Nguyễn Thanh Hồng không đồng tình với đề xuất cho “nợ”, hạ tiêu chuẩn điều tra viên, bởi điều này là đi ngược xu thế. Ngoài ra, việc giữ nguyên tiêu chuẩn với điều tra viên nhằm bảo đảm tính thống nhất của hệ thống cơ quan tư pháp theo Luật Tổ chức tòa án nhân dân, Luật Tổ chức viện kiểm sát nhân dân (một trong những tiêu chí bổ nhiệm thẩm phán, kiểm sát viên là có trình độ cử nhân luật - PV). Vậy, cớ gì lại hạ thấp tiêu chuẩn của điều tra viên xuống, Ủy viên Thường trực Nguyễn Thanh Hồng thẳng thắn.

Lý giải về việc thiếu hụt nhân lực điều tra, Ủy viên thường trực Nguyễn Thanh Hồng cho rằng, đó là do “căn bệnh” nhiều năm chưa quan tâm thỏa đáng đến việc quy hoạch, đào tạo cho lực lượng điều tra viên. Đây là điều cần được quan tâm giải quyết.  

Liên quan đến điều tra viên được bổ nhiệm trong trường hợp đặc biệt, Điều 50, Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự quy định: Trong trường hợp đặc biệt, người được cơ quan, tổ chức có thẩm quyền điều động đến công tác tại cơ quan điều tra, tuy chưa được đào tạo về nghiệp vụ điều tra, chưa đủ thời gian quy định tại Điểm a, Khoản 1, Điều 48 (đã là điều tra viên sơ cấp ít nhất là 5 năm) và Điều 49 của Luật này, nhưng có đủ các tiêu chuẩn khác được quy định tại các Khoản 1, 2 và 5 Điều 46, Điểm b và Điểm c, Khoản 1, Điều 48; các Điểm b, c và d, Khoản 1, Điều 49 của Luật này thì có thể được bổ nhiệm làm điều tra viên trung cấp, điều tra viên cao cấp.

Nhiều ý kiến cho rằng, trong điều kiện điều động cán bộ thì việc bổ nhiệm đặc biệt này là cần thiết. Tuy nhiên, theo Ủy viên Thường trực Nguyễn Thanh Hồng, một số địa phương phản ánh tình trạng lạm dụng bổ nhiệm điều tra viên trong trường hợp đặc biệt. Nếu không được giám sát kỹ, đây sẽ là sơ hở để một số cá nhân không đủ tiêu chuẩn, điều kiện nhưng vẫn được bổ nhiệm điều tra viên,  ảnh hưởng đến chất lượng điều tra, Ủy viên Thường trực Nguyễn Thanh Hồng nói.

Điều tra là hoạt động đặc biệt, đòi hỏi chuyên môn sâu. Nếu không có chuyên môn sẽ rất “mông lung” và “rất khó làm”. Chỉ ra đặc thù này, nhiều ý kiến cho rằng, cần giám sát chặt chẽ những trường hợp bổ nhiệm điều tra viên trong trường hợp đặc biệt, để vừa bảo đảm quyền lợi của người được bổ nhiệm nhưng cũng không ảnh hưởng đến chất lượng điều tra.

Hà An