Giá trị pháp lý của biên bản kỳ họp
Thực tiễn hiện nay, việc ghi biên bản các kỳ họp của HĐND, phiên họp của UBND có lúc chưa được người đứng đầu cơ quan coi trọng; chưa phát huy đầy đủ giá trị pháp lý vốn có của nó để phục vụ nâng cao hiệu lực quản lý, hiệu quả hoạt động của chính quyền. Những hạn chế, tồn tại này nếu không được khắc phục thì rất dễ có sai lệch, thiếu khách quan, chính xác, không rõ trách nhiệm, có thể gây hậu quả xấu về pháp lý trong hành chính công.
Có lúc chưa được quan tâm
Thực tiễn hiện nay, việc ghi biên bản các kỳ họp của HĐND, phiên họp của UBND đều được các cơ quan tổ chức thực hiện. Tuy nhiên, có lúc người đứng đầu cơ quan chưa coi trọng; chưa phát huy đầy đủ giá trị pháp lý vốn có của nó để phục vụ nâng cao hiệu lực quản lý, hiệu quả hoạt động của chính quyền.
Cách ghi biên bản kỳ họp HĐND do Văn phòng ghi chép (trước đây do thư ký kỳ họp của mỗi khóa HĐND đảm nhiệm) chưa bảo đảm tính thống nhất. Có nơi ghi vào quyển “Sổ biên bản” dùng cho cả nhiệm kỳ (coi như bản gốc); có nơi ghi vào các tệp giấy rời, sau đó đánh máy thành bản chính, trình ký, đóng dấu, phát hành. Công tác lưu trữ theo đó cũng khác nhau.
Nội dung biên bản còn thiếu sự kiểm soát, chất lượng phụ thuộc vào ý thức, năng lực tiếp nhận, tổng hợp thông tin của người ghi. Trước khi bế mạc, có nơi biên bản được thư ký đọc lại để đại biểu xem xét, biểu quyết thông qua, có nơi không. Nhiều hoạt động giám sát tại kỳ họp, nhất là chất vấn và trả lời chất vấn trong các phiên họp toàn thể; những kiến nghị của cử tri, ý kiến đại biểu góp ý trong các phiên thảo luận ở tổ… chưa được ghi chép, tổng hợp đầy đủ và lưu trữ có hệ thống phục vụ cho các kỳ họp sau. Một số vấn đề “nóng”, bức xúc về dân sinh, kinh tế qua nhiều kỳ họp chưa được tổ chức, cá nhân hữu quan tiếp thu, có biện pháp giải quyết dứt điểm cũng không bị truy vấn trách nhiệm.
Theo quy định tại Chương III, Luật Hoạt động giám sát của QH và HĐND 2015, tại kỳ họp, HĐND có thể xem xét ra các nghị quyết về công tác của cơ quan có báo cáo, nghị quyết về chất vấn, nghị quyết về việc xem xét văn bản có dấu hiệu trái pháp luật, nghị quyết về vấn đề được giám sát để bắt buộc các đối tượng liên quan phải thực hiện, nhưng chế tài này cũng rất ít được HĐND các cấp áp dụng. Điều đó đã phần nào làm giảm hiệu quả giám sát tại kỳ họp HĐND, giảm nhiệt huyết của những đại biểu muốn theo đuổi vấn đề giám sát, chất vấn đến cùng. Tình trạng nói không đi đôi với làm trong và sau kỳ họp là khá phổ biến chưa được khắc phục.
Biên bản các phiên họp thường kỳ, bất thường của UBND các cấp theo quy định của pháp luật ở một số địa phương cũng có tình trạng tương tự. Cá biệt, trước đây và hiện nay có nơi họp UBND nhưng không mời đại diện Thường trực HĐND, Chủ tịch UBMTTQVN cùng cấp và các thành phần liên quan tham dự theo quy định. Không ít trường hợp, UBND trình các dự thảo nghị quyết thuộc tính quy phạm pháp luật để HĐND xem xét quyết nghị, ban hành mà không kèm theo biên bản họp UBND theo luật định (hoặc do không họp nên không có biên bản) nhưng cũng được bỏ qua.
 Đại biểu dự Kỳ họp thứ 3, HĐND huyện Hương Khê, Hà Tĩnh |
| Ảnh: L. Thành |
Coi trọng công tác ghi chép và lưu trữ
| Biên bản kỳ họp HĐND, phiên họp UBND là văn bản ghi chép lại những sự việc đã xảy ra hoặc đang xảy ra trong quá trình tiến hành kỳ họp HĐND (bao gồm phiên họp toàn thể, phiên thảo luận tổ) và phiên họp UBND các cấp. Pháp luật hiện hành quy định biên bản là loại văn bản hành chính, không quy định hiệu lực pháp lý của các loại biên bản mà chủ yếu được dùng làm chứng cứ pháp lý minh chứng các sự kiện thực tế xảy ra để phục vụ cho các quyết nghị, quyết định quản lý. Trong hoạt động của chính quyền địa phương, biên bản kỳ họp HĐND, phiên họp UBND là một thành tố để quyết nghị, quyết định quản lý, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước ở các cấp. |
Từ thực tế trên, để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương, phát huy giá trị pháp lý của biên bản kỳ họp HĐND, phiên họp UBND các cấp gắn với hoạt động giám sát của HĐND, xin trao đổi và đề xuất như sau:
Thứ nhất, kỳ họp của HĐND là hoạt động chủ yếu của cơ quan dân cử, là nơi tập trung nhất ý chí, nguyện vọng của nhân dân, là nơi nhân dân thực hiện quyền làm chủ, quyền giám sát, quyền quyết định thông qua người đại diện của mình. Do đó, cần coi trọng công tác thư ký ghi chép và lưu trữ biên bản, bảo đảm tính thống nhất, đầy đủ, trung thực, khách quan, đúng quy định của pháp luật.
Thứ hai, trong trường hợp kỳ họp của HĐND không ban hành nghị quyết về các vấn đề liên quan quy định tại Chương III, Luật Hoạt động giám sát của QH và HĐND 2015 như trình bày ở trên, Chủ tọa kỳ họp phải có kết luận từng nội dung của chương trình kỳ họp để thư ký ghi chép. Đến kỳ họp sau, trích sao biên bản đối với các nội dung vấn đề liên quan chưa giải quyết xong từ kỳ họp trước, gửi đến đại biểu HĐND để tiếp tục theo dõi, giám sát, làm rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân nếu chưa thực hiện lời hứa, cam kết. Đồng thời, biên bản kỳ họp là một trong các căn cứ để HĐND quyết định nội dung giám sát chuyên đề hàng năm, để xem xét lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với các chức vụ do HĐND bầu.
Thứ ba, về thư ký kỳ họp HĐND, theo quy định tại văn bản số 1138/HD-UBTVQH13 ngày 3.6.2018 của UBTVQH, hướng dẫn Một số nội dung về việc tổ chức kỳ họp thứ nhất của HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016 - 2021 thì Văn phòng HĐND cấp tỉnh, Văn phòng HĐND và UBND cấp huyện chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện công tác thư ký phục vụ kỳ họp của HĐND. Tuy nhiên, có nơi không thực hiện theo hướng dẫn, vẫn tiếp tục bầu thư ký các kỳ họp trong số đại biểu HĐND như quy định cũ. Nhiều ý kiến không đồng tình cho rằng, đại biểu HĐND thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo luật định, nếu kiêm nhiệm công tác thư ký kỳ họp sẽ ảnh hưởng đến năng lực và thời gian nghiên cứu, tham gia các hoạt động khác. Do đó, cần thực hiện như Hướng dẫn số 1138/HD-UBTVQH13. Đối với HĐND cấp xã thì giao cho công chức văn phòng thống kê đảm nhiệm công tác thư ký kỳ họp của HĐND.
Thứ tư, HĐND tăng cường giám sát đối với hoạt động của UBND cùng cấp và chính quyền địa phương cấp dưới thông qua xem xét các biên bản kỳ họp, phiên họp, bảo đảm trình tự thủ tục ban hành văn bản quy phạm pháp luật, phát huy nguyên tắc tập trung dân chủ, kiểm soát quyền lực trong hoạt động của các cơ quan trong bộ máy nhà nước.