Không hành chính hóa quan hệ hình sự
“Hành vi sản xuất phân bón giả, phân bón kém chất lượng thì cần hạn chế xử lý bằng phạt vi phạm hành chính mà phải cương quyết xử lý hình sự. Bộ Luật Hình sự sửa đổi hiện nay đủ cơ sở để xử lý việc sản xuất phân bón giả, phân bón kém chất lượng”- Phó Chủ tịch Quỹ chống hàng giả Việt Nam Phạm Ngọc Hùng cho biết. Đây cũng là điểm đáng quan tâm trong triển khai thực hiện Nghị định 108/2017/NĐ-CP về quản lý phân bón và thực chất là yêu cầu không hành chính hóa quan hệ hình sự để đấu tranh hiệu quả với vấn nạn này.
Vấn đề không hành chính hóa các quan hệ hình sự được đề cập nhiều lần và gần đây nhất là tại Kỳ họp thứ Tư, Quốc hội Khóa XIV. Các đại biểu Quốc hội cho rằng, trong công tác phòng, chống tội phạm, nhất là hành hung y bác sĩ, xâm phạm tình dục trẻ em hay nhiều trường hợp có biểu hiện “hành chính hóa” các quan hệ hình sự. Cử tri đề nghị Chính phủ cần chỉ đạo công khai và yêu cầu xử lý nghiêm minh, đúng pháp luật, không để hành chính hóa các quan hệ hình sự. Xác định rõ trách nhiệm người đứng đầu và không thể “giơ cao đánh khẽ”, “rung cây dọa khỉ” mãi được.
Thực tiễn đáng báo động trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt trong kinh doanh, làm hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng thuốc, phân bón hay gian lận thương mại, trốn thuế… cho thấy nếu không quản lý chặt chẽ, kiểm tra giám sát sâu sát, xử lý đến nơi đến chốn, thì tội phạm hình sự ngang nhiên hoành hành khi các biện pháp hành chính, kinh tế không đủ ngăn chặn, trừng trị thích đáng.
Vi phạm pháp luật hình sự thì phải xử lý hình sự, nếu không sẽ là vi phạm pháp luật, bỏ lọt tội phạm. Vấn đề là đội ngũ làm công tác tư pháp, thanh tra, kiểm tra, điều tra ban đầu có đầy đủ, nghiêm minh không? Những vi phạm pháp luật hình sự phải được làm rõ và nếu đủ dấu hiệu cấu thành tội phạm phải chuyển cơ quan công an vào cuộc. Sự non kém về nghiệp vụ hay lơi lỏng trong kiểm tra hay toan tính của kẻ vi phạm pháp luật vì lợi nhuận sẽ làm bức tranh hành chính hóa quan hệ hình sự nghiêm trọng mức nào.
Khi người sản xuất, buôn bán hàng giả, xem thường pháp luật… đối diện với pháp luật hình sự thì đấy là sự nghiêm khắc của Nhà nước. Không hình sự hóa quan hệ kinh tế, quan hệ hành chính nhưng cũng không để hành chính hóa quan hệ hình sự là nguyên tắc của nhà nước pháp quyền. Vấn đề là ở thực thi, năng lực, trách nhiệm của cán bộ thanh tra, điều tra trong từng vụ việc cụ thể. Trong nhiều trường hợp khi công luận lên tiếng, cơ quan chức năng vào cuộc thì sự việc nghiêm trọng mới “vỡ lở”, mới được làm rõ, xử lý nghiêm, triệt để.
Rõ ràng ở đây, đấu tranh với hiện tượng hành chính hóa quan hệ hình sự không phải chỉ ở các điều luật trong Bộ luật Hình sự có quy định tội phạm hay không mà ở chỗ người thực thi pháp luật có đưa tội phạm ra ánh sáng được hay không. Nếu cứ để tội phạm “núp” sau quan hệ hành chính, kinh tế... thì pháp luật lỏng lẻo, công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng sẽ không hiệu quả. Nhận thức rõ, hành động đúng, quyết liệt loại bỏ tình trạng này là trách nhiệm của hệ thống thanh tra, kiểm tra, tư pháp các cấp, các ngành.
Hành chính hóa các quan hệ hình sự hay ngược lại, hình sự hóa các quan hệ kinh tế, dân sự là hai xu hướng mà dứt khoát không được để xảy ra. Còn nếu trong trường hợp xảy ra thì đó là vi phạm pháp luật trong quá trình điều tra, thực hiện nhiệm vụ tư pháp, cần phải được xử lý.