Văn hóa như “phên dậu”

Thờ ơ với văn hóa dân tộc

Những năm qua, việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, trong đó có tiếng nói, chữ viết, trang phục… được chú trọng; nhiều lễ hội dân gian, nhạc cụ dân tộc, ngành nghề truyền thống được khôi phục… góp phần thúc đẩy phát triển thương mại, du lịch, dịch vụ, tăng thu nhập cho người dân. Tuy nhiên, thực tế không hoàn toàn là những mảng màu tích cực, nhất là ở khu vực miền núi, vùng có đông đồng bào dân tộc thiểu số. Bí thư Tỉnh đoàn Hà Giang Đỗ Hà Văn chỉ ra thực trạng, nhiều bạn trẻ người dân tộc không có trang phục truyền thống của dân tộc mình hoặc có nhưng rất ít mặc, thậm chí nhiều người không biết mặc đúng cách, chẳng hạn như cách thắt u của dân tộc Nùng U, quấn sà cạp chân của người Mông, cuốn khăn đầu của người Dao…

Tương tự, Đắk Lắk có 47 dân tộc anh em cùng sinh sống. Thời gian qua, tỉnh đã có nhiều đầu tư cụ thể để bảo tồn và giữ gìn bản sắc các dân tộc nhưng theo Bí thư Tỉnh đoàn Y Nhuân Byă, quá trình triển khai thực hiện vẫn có những mặt hạn chế. “Nhà nước quan tâm đầu tư xây dựng nhà cộng đồng nhưng lại làm bằng bê tông cốt thép, không phù hợp với kiến trúc của đồng bào, nên gây lãng phí. Hay Nhà nước có chính sách hỗ trợ và tặng chiêng, nhưng chưa chú ý đào tạo người trẻ sử dụng, khiến việc bảo tồn không hiệu quả” - Y Nhuân Byă nêu thực tế.

Ở những vùng có điều kiện kinh tế - xã hội thuận lợi, đặc biệt là các đô thị lớn, giới trẻ lại đang chịu tác động rất lớn từ sự du nhập của văn hóa quốc tế thông qua internet, mạng xã hội… Do không có sự kiểm duyệt thông tin triệt để, trong khi nhận thức giới trẻ chưa đầy đủ, gây nên hiện tượng đua đòi, một bộ phận coi “bản sắc” và “truyền thống” là cổ hủ, lạc hậu. Đại biểu Ông Thị Ngọc Linh, Đoàn TP Hồ Chí Minh băn khoăn về văn hóa ứng xử của thanh niên hiện nay: “Trên mạng xã hội thấy nhiều biểu tượng (icon) buồn hơn vui. Những trạng thái buồn thì được thích (like) và chia sẻ (share) nhiều hơn. Giới trẻ thiếu ý thức hay cố tình đi ngược lại những gì đang được dạy trong suốt quá trình giáo dục?”.

Bí thư Đoàn Than Quảng Ninh Nguyễn Văn Quyết nêu thực trạng khác, đó là thanh thiếu niên am hiểu văn hóa, lịch sử nước khác nhưng lại không quan tâm đến văn hóa, lịch sử nước nhà. “Phim ảnh Âu - Mỹ, Hàn Quốc, Trung Quốc… đang tràn lan trong khi rất ít phim Việt Nam. Nếu chỉ dừng lại ở giáo dục lịch sử, văn hóa trong nhà trường thì hiệu quả rất khiêm tốn. Muốn giáo dục lịch sử, không có cách gì tốt hơn là gắn với nghệ thuật, đặc biệt là điện ảnh” - anh Nguyễn Văn Quyết khẳng định.

Những không gian văn hóa truyền thống đặc sắc hầu như chỉ được tổ chức vào dịp lễ, Tết

Tạo sân chơi hữu ích

Trước bối cảnh hội nhập quốc tế, văn hóa nước ngoài du nhập vào nước ta rất lớn. Bên cạnh những mặt lành mạnh, tích cực thì những sản phẩm xấu, độc cũng nhanh chóng thâm nhập, len lỏi vào mọi ngõ ngách đời sống của con người Việt Nam, trong đó có thanh niên. Để ngăn chặn những tác động tiêu cực này, đồng thời góp phần giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, cần tạo ra nhiều sân chơi hữu ích, thu hút sự tham gia của thanh niên.

Tuy nhiên, theo Bí thư Tỉnh đoàn Cà Mau Nguyễn Hồng Thắm, thanh niên nông thôn thực sự đang rất “khát” sân chơi. “Xây dựng một sân chơi hữu ích theo đúng nguyện vọng của thanh niên là “chuyện cũ nói lại” nhưng vẫn chưa thực sự được quan tâm. Ở vùng nông thôn, khi chuyển đổi mô hình chi hội sang câu lạc bộ, đội, nhóm theo ngành nghề, sở thích, hoạt động của thanh niên chỉ dừng lại ở các sân bóng, câu lạc bộ đờn ca tài tử… Xã hội thường “phó thác” trách nhiệm này cho Đoàn Thanh niên, thế nhưng các bộ, ngành cũng cần vào cuộc, quan tâm hơn nữa để củng cố, xây dựng, tổ chức đa dạng các hoạt động văn hóa, thể thao, đặc biệt tận dụng, khai thác hiệu quả công năng các thiết chế văn hóa, thể thao hiện có, tạo môi trường văn hóa, văn minh” - Bí thư Tỉnh đoàn Cà Mau nói.

 Đồng quan điểm, Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh đoàn Quảng Bình Lê Thị Hồng cho rằng, môi trường văn hóa có vai trò quan trọng, trực tiếp nuôi dưỡng, phát triển những giá trị của thanh niên trong thời kỳ mới, góp phần nâng cao trình độ, bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, tình cảm cách mạng, xây dựng nhân cách con người mới, vừa đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, vừa phát huy bản chất truyền thống, góp phần giữ vững bản sắc văn hóa dân tộc. “Môi trường văn hóa phải được coi như phên dậu, có tác dụng phòng ngừa, ngăn chặn tác động của các hiện tượng phản văn hóa, của âm mưu, thủ đoạn diễn biến hòa bình”.

Khải Minh