Có dám cắt bỏ doanh nghiệp yếu kém ?

Tăng trưởng có xu hướng chậm lại

Theo đánh giá của Bộ Công thương, trong 10 năm qua (2006 - 2015), ngành công nghiệp đã có những thành tựu nổi bật. Cụ thể, giá trị sản xuất công nghiệp tăng gấp 3,5 lần, từ 0,34 triệu tỷ đồng lên 1,17 triệu tỷ đồng với tỷ trọng đóng góp vào GDP duy trì ổn định khoảng 31 - 32%. Tăng trưởng giá trị sản xuất công nghiệp đạt 7,3%, là mức cao nhất trong các ngành kinh tế quốc dân. Công nghiệp luôn là ngành xuất khẩu chủ đạo với tỷ trọng xấp xỉ 90% tổng kim ngạch. Cơ cấu xuất khẩu chuyển dịch theo hướng tích cực với tỷ trọng các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo từ 46,7% năm 2000 lên 97,3% năm 2015, trong khi nhóm ngành khoáng sản giảm từ 22% năm 2007 xuống còn 2,7% năm 2015...

Tuy nhiên, “trong những năm trở lại đây, mức độ tăng trưởng của ngành công nghiệp đang có xu hướng chậm lại”, Thứ trưởng Bộ Công thương Cao Quốc Hưng đánh giá. Cụ thể, mức tăng trưởng giảm từ 14,3%/năm của giai đoạn 2006 - 2010 xuống còn 10% giai đoạn 2011 - 2015 và giảm hầu hết trong các ngành công nghiệp. Tốc độ tăng năng suất lao động của ngành giai đoạn 2006 - 2015 khoảng 2,4%/năm, chậm hơn tốc độ tăng bình quân chung của nền kinh tế là 3,9%. Hiện, Việt Nam đứng thứ 101 trong tổng số 143 nước về chỉ số giá trị gia tăng trong ngành chế biến chế tạo theo bình quân đầu người. “Đây là những vấn đề đáng lo ngại khi Việt Nam mới chỉ ở giai đoạn đầu của quá trình công nghiệp hóa”, Thứ trưởng Cao Quốc Hưng nhấn mạnh.

Theo Vụ trưởng Vụ Kế hoạch, Bộ Công thương Dương Duy Hưng, trong quá trình phát triển, các ngành công nghiệp đang gặp nhiều “điểm nghẽn”. Đó là tốc độ tăng trưởng giảm dần do các ngành công nghiệp hàng đầu đều đã chạm tới giới hạn về cầu và thị trường. Các ngành công nghiệp chế biến chế tạo chủ đạo vẫn tập trung ở ngành công nghệ thấp và ở khâu gia công, lắp ráp. Một số ngành chủ đạo chưa được tổ chức theo mô hình chuỗi giá trị, đặc biệt là các ngành định hướng xuất khẩu. Công nghiệp còn phụ thuộc vào nhập khẩu khi liên tục nhập siêu. Một số ngành công nghiệp trọng điểm do doanh nghiệp nhà nước nắm vai trò chủ đạo có hiệu quả hoạt động chưa cao… Nguyên nhân là do chịu tác động của sự sụt giảm tăng trưởng của kinh tế thế giới; sự bất ổn của thị trường năng lượng cũng như sự dịch chuyển dòng vốn đầu tư vào các nền kinh tế mới nổi như Ấn Độ, Philippines. Ngoài ra, các chính sách phát triển công nghiệp mang tính dàn trải, thiếu trọng tâm trọng điểm; các ngành công nghiệp công nghệ thấp tiếp tục chiếm tỷ trọng cao (65%) trong hoạt động chế biến chế tạo; khả năng hấp thụ công nghệ của nền kinh tế không đáng kể…

Từ thực tế này, đòi hỏi tái cơ cấu nền kinh tế giai đoạn 2016 - 2020 là rất cần thiết. Bộ Công thương được giao xây dựng Đề án Kế hoạch cơ cấu lại ngành công nghiệp giai đoạn 2016 - 2020, đang trong quá trình lấy ý kiến giới chuyên gia, doanh nghiệp trước khi trình Chính phủ trong tháng 6 này.

Không tách rời tái cơ cấu tổng thể nền kinh tế

Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) Nguyễn Thị Tuệ Anh đánh giá, Đề án kế hoạch này được làm khá công phu, cô đọng. Tuy nhiên, Đề án vẫn chưa làm sáng tỏ được yêu cầu về cơ cấu lại thực chất ngành công nghiệp; việc tổ chức thực hiện vẫn chung chung. “Việc xây dựng kế hoạch cơ cấu lại ngành công nghiệp là một nhiệm vụ của kế hoạch cơ cấu lại tổng thể nền kinh tế trong bối cảnh tiếp tục đổi mới mô hình tăng trưởng. Do vậy, cần đặt đề án trong bối cảnh chung này để đề xuất các giải pháp nhiệm vụ có tính chất kết nối và cụ thể hóa càng nhiều càng tốt cho giai đoạn 2016 - 2020”, bà  Tuệ Anh đề xuất.

Nhiều chuyên gia, đại diện hiệp hội cũng đồng tình với quan điểm này và nhấn mạnh, kế hoạch cơ cấu lại ngành công nghiệp không thể không đề cập đến từng ngành công nghiệp. Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam Lê Tiến Trường nêu ý kiến, đề án chưa đề cập đến việc tái cơ cấu thì có sắp xếp lại, đóng cửa những doanh nghiệp, công ty có năng suất kém mà tiêu thụ năng lượng cao hay không? “Tái cơ cấu công nghiệp thì có dám cắt bỏ không? Bởi nếu cơ cấu lại mà không dám cắt bỏ gì thì không thể cơ cấu lại được”, ông Trường nói.

“Có hai yếu tố then chốt giữ vai trò quyết định việc tái cơ cấu ngành công nghiệp thành công”, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Dương Duy Hưng nêu ý kiến. Theo đó, trước hết phải có bản kế hoạch rõ ràng, chỉ rõ đâu là điểm nghẽn quan trọng để xem tập trung nguồn lực vào đâu nhằm tạo chuyển biến. Thứ hai là yếu tố con người cần được quán triệt rõ ý nghĩa, mục tiêu, vai trò của tái cơ cấu chứ không phải vấn đề kinh phí. “Do vậy, sau khi ban hành kế hoạch, Bộ Công thương sẽ quán triệt tới các đơn vị, các bên liên quan để cùng thực hiện”, ông Hưng nói.

Vũ Thủy