Mỹ: Tập trung nguồn lực cho kiểm tra trực tiếp

Có vô số quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm từ cấp bang tới liên bang. Ở cấp liên bang, có 4 đạo luật điều chỉnh chính: Luật Thực phẩm và mỹ phẩm 1938, Luật Giám sát thịt, Luật Giám sát sản phẩm từ gà, Luật Giám sát sản phẩm từ trứng. Năm 2011, Luật Hiện đại hóa an toàn thực phẩm (FSMA) được ban hành, chủ yếu nhằm cải tiến hoạt động của Cơ quan Thực phẩm và thuốc (FDA).

Bên cạnh Bộ luật trên, còn có rất nhiều quy định phức tạp mà tản mác được ban hành qua nhiều giai đoạn. Chỉ riêng quản lý, có tới 15 cơ quan chia sẻ trách nhiệm giám sát trong lĩnh vực an toàn vệ sinh thực phẩm. Trong đó, 2 cơ quan chính là Cơ quan Giám sát an toàn thực phẩm (FSIS) thuộc Bộ Nông nghiệp, chịu trách nhiệm đối với thịt, sản phẩm từ gà và sản phẩm chế biến từ trứng, còn FDA giám sát các loại thực phẩm còn lại. Trong 13 cơ quan còn lại có cơ quan quản lý về dán nhãn, kiểm soát thực phẩm nhập khẩu, kiểm soát thuốc thú y…

Theo Hiến pháp, an toàn thực phẩm thuộc phạm vi sức khỏe cộng đồng, nên quyền lực chủ yếu được trao cho chính quyền bang. Khá nhiều bang có chương trình giám sát riêng đối với thực phẩm là thịt, đặc biệt là thay thế các quy định của FSIS trong trường hợp loại thịt chỉ bán ở bang đó. Song một số bang lại không ban hành quy định nào, hoặc có cũng chỉ là lấy lệ. Đối với các loại thực phẩm khác, nhiều bang chọn cách bổ sung quy định của liên bang, thay vì ban hành quy định thay thế. Còn với những mặt hàng sản xuất chủ lực của bang, ví dụ như hoa quả tươi và rau củ, các bang như California hay Arizona ban hành riêng quy định về kiểm soát hàm lượng thuốc trừ sâu. Có thể nói, trước năm 2011, việc kiểm soát an toàn vệ sinh thực phẩm ở Mỹ tập trung vào đầu cuối, tức kiểm tra thành phẩm cuối cùng.

Hệ thống cơ quan quản lý ATTP Mỹ	Nguồn: subdue-site.com

Nhìn chung, hệ thống quy định và cơ quan kiểm soát an toàn thực phẩm của Mỹ bị đánh giá là rối rắm và thiếu hiệu quả. Nỗ lực cắt giảm ngân sách sau cuộc khủng hoảng kinh tế năm 2008 đã làm giảm số lượng đội ngũ thanh tra trực tiếp, dẫn đến nhiều báo cáo chưa thực sự khách quan. Nhiều cơ sở sản xuất thực phẩm bị phàn nàn nhưng FDA không đủ nhân lực để giám sát thường xuyên. Không có cơ chế giám sát và kiểm chứng báo cáo từ cơ sở sản xuất thực phẩm, nên cơ quan quản lý dựa nhiều vào thông tin do cơ sở sản xuất cung cấp.

FSMA có thể coi là nỗ lực đổi mới đáng kể nhất trong vòng 70 năm trở lại đây. Theo đó, ưu tiên hoạt động của FDA chuyển từ xử lý khủng hoảng sang phòng chống. FDA được trao quyền ban hành các bộ chỉ dẫn và thủ tục mang tính khuyến nghị trong lĩnh vực thực phẩm. Các nguồn lực được tập trung hơn cho FDA để có thể tăng cường thanh kiểm tra trực tiếp, chú trọng những cơ sở bị đánh giá có nguy cơ cao. Mức nguy cơ của các cơ sở sản xuất và phục vụ thực phẩm được FDA đánh giá căn cứ vào báo cáo đánh giá rủi ro trong quá trình sản xuất, đưa ra các biện pháp phòng ngừa để kiểm soát ô nhiễm của chính các cơ sở. Nhiều kênh liên lạc và phối hợp giữa các cơ quan khác với FDA được thiết lập. Tuy nhiên, FSMA hầu như chỉ điều chỉnh FDA, còn hoạt động của các cơ quan có liên quan khác hầu như không được nhắc tới.

Từ quyền năng mới do FSMA trao cho, năm 2013, FDA đã đưa ra Bộ quy định Thực phẩm. Thực chất đây là bộ chỉ dẫn và thủ tục nhằm cung cấp cơ sở pháp lý để đưa ra các quy định kiểm soát việc bán lẻ và phục vụ thực phẩm tại các nhà hàng, cửa hàng. Đây có thể coi là khuyến nghị để cơ quan lập pháp cấp bang ban hành bộ luật riêng tại bang mình. Đến nay, FDA vẫn đang hoàn thiện các chỉ dẫn và quy chuẩn cần thiết.

Nhiều năm qua, Quốc hội Mỹ từng xem xét khá nhiều dự luật hướng đến việc tập trung quyền lực vào một cơ quan duy nhất, cũng như thống nhất và chuẩn hóa các quy định, nhằm chấm dứt tình trạng lãng phí và thiếu hiệu quả. Gần đây nhất là Dự luật Thực phẩm an toàn 2015, đề xuất thiết lập một cơ quan mới mang tên Cơ quan An toàn thực phẩm. Tuy nhiên dự luật trên đã bị lãng quên.

Băng Tâm