Loa phường dưới góc nhìn của nhà văn Phan Thị Vàng Anh
Nhà văn Vàng Anh nói rằng chị đã học được rất nhiều từ câu chuyện về chiếc loa phường, khi truyền đi thông điệp: “Không phải để mất đi các mối quan hệ mà là để có thêm các mối quan hệ”, “không phải nhìn về người khác mà là sống với người khác” - một cái mỉm cười đầy nhân bản và hài hước khi nhìn cuộc sống…
Ít ai biết, trong một cuộc chơi ngẫu hứng, tác giả “Khi người ta trẻ” từng… làm phim. Bộ phim đầu tay và cũng là duy nhất của chị là một dạng phim bài tập, được làm sau ba tháng theo học lớp làm phim tài liệu Varan (làm phim trực tiếp) do các chuyên gia Pháp giảng dạy. Phim dài 33 phút, có cái tên rất ngộ nghĩnh: “Trong phường Thành Công có làng Thành Công”, từng được trình chiếu trong chương trình “Sống ở thành phố” do Trung tâm Văn hóa Pháp tài trợ. Nhân vật chính trong phim là… một chiếc loa phường, nhưng Vàng Anh đã thực hiện được 33 phút phim rất sống động. Nhà văn nữ cá tính này chỉ đơn giản là xoay ống kính (bằng máy quay phim kỹ thuật số) vào một chủ đề rất thú vị trong đời sống thường nhật của người dân đô thị nhưng được ít nhà làm phim để ý, đó là cái loa phường.
Trong ý thức của đa số người dân, đặc biệt là giới văn nghệ sĩ có vẻ rất “căm” cái loa phường này vì tối ngày nó cứ “ra rả, nhem nhẻm”. Nhà thơ kiêm dịch giả Dương Tường - người bạn vong niên thân thiết của Vàng Anh thậm chí còn phải đi “lánh nạn”, mỗi lúc loa phường “to tiếng”.
Phim tái hiện cảnh sinh hoạt náo nhiệt của một ngôi làng cổ trong phường Thành Công (Hà Nội), nơi người ta phải sửa lại đường dây và lắp đặt loa phát thanh mới. Máy quay (phim này do Vàng Anh tự quay và đạo diễn) bắt đầu mô tả cảnh sinh hoạt thường ngày của bà con lao động trong khu phố, những gánh hàng rong của các bà các chị, chiếc xe chở than tổ ong của một anh nông dân, một con cua nhỏ thoát ra từ rổ cua của chị hàng cua… rồi bắt đầu đi vào nội dung chính: Việc lắp đặt loa phường làm sao để truyền thông tin đến bà con một cách nhanh nhất và hiệu quả nhất. Thế là nảy sinh đủ chuyện, nào là đường làng quá hẹp, khó bắt dây vào, phát thông tin vào giờ nào hiệu quả nhất, bố trí loa như thế nào cho hợp lý để bà con khỏi kêu là chĩa thẳng vào nhà họ, “đinh cả tai, nhức cả óc”, đến nỗi nhiều người dân phải leo lên phá loa, hoặc xoay loa… hướng lên trời.
| “Sau một ngày sinh hoạt náo nhiệt, bà con làng Thành Công thu dọn trở về nhà, trả lại cho phố phường sự yên tĩnh và vắng lặng của màn đêm, ánh sáng của đèn điện hắt lên những con ngõ sâu hun hút, chiếc loa phường nằm lặng lẽ cô độc trên cao…” |
Máy quay bám riết một anh thợ sửa và lắp đặt loa, hồi hộp xem anh ta leo lên cột điện sửa chữa đường dây mà không có dụng cụ bảo hộ nào. Có lúc lại theo chân cô phát thanh viên đến đọc tin vào buổi sáng và chiều; khi thì mô tả cảnh sinh hoạt, họp bàn, chơi cờ của các cụ hưu trí phường… Rốt cuộc, phim cho thấy, hiệu quả của chiếc loa phường là không hề nhỏ chút nào, nếu không muốn nói là thiết thực và “đầy ắp” thông tin cần thiết (đến nỗi sau khi làm phim, Vàng Anh “thú nhận” là yêu luôn… cái loa phường!). Tất nhiên, ở thời điểm phim ra đời, thì internet mới chỉ manh nha thâm nhập vào Việt Nam.
Bộ phim của Vàng Anh có thể có khá nhiều khiếm khuyết (thì phim bài tập mà lại) như: Máy đôi khi bị rung, cảnh quay nhiều lúc chưa sắc nét, hay diễn đạt bằng hình ảnh còn hơi lúng túng… nhưng cái được nhất là cách nữ nhà văn nhìn cuộc sống như cái nó vốn có, không áp đặt, không thêm bớt. Tất nhiên, đây là cái nhìn có tính phát hiện chứ không phản ánh một cách thô thiển cuộc sống.
Những chi tiết hài hước xung quanh cái loa phường và cảnh sinh hoạt của người dân diễn ra một cách khéo léo và duyên dáng. Có cảnh ghi lại được những đoạn thoại rất hài hước như đoạn đối thoại giữa cô phát thanh viên và cộng sự, khi đã đọc hết bản tin, chưa biết tiếp tục bằng chương trình gì: “Hay em bật… băng ca nhạc bầu cử nhé!”. Đoạn kết phim cũng đọng lại nhiều dư âm. Sau một ngày sinh hoạt náo nhiệt, bà con làng Thành Công thu dọn trở về nhà, trả lại cho phố phường sự yên tĩnh và vắng lặng của màn đêm, ánh sáng của đèn điện hắt lên những con ngõ sâu hun hút, chiếc loa phường nằm lặng lẽ cô độc trên cao…
Vàng Anh nói rằng chị đã học được rất nhiều từ câu chuyện về chiếc loa phường, khi truyền đi thông điệp: “Không phải để mất đi các mối quan hệ mà là để có thêm các mối quan hệ”, “không phải nhìn về người khác mà là sống với người khác” - một cái mỉm cười đầy nhân bản và hài hước khi nhìn cuộc sống…