Thông tin thị trường bất động sản Việt Nam:
Chỉ số minh bạch thấp
Thời gian gần đây, nước ta đã có nhiều nỗ lực trong việc cung cấp thông tin thị trường bất động sản như tăng cường thông tin về quy hoạch, quy trình thủ tục đầu tư... Đơn cử như sau vụ hàng trăm hộ dân sống tại chung cư The Harmona đứng ngồi không yên vì phát hiện thông tin tòa nhà bị ngân hàng siết nợ, TP Hồ Chí Minh đã công bố danh sách 77 dự án nhà ở và Hà Nội công bố 34 dự án đang thế chấp ngân hàng nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, góp phần tạo môi trường kinh doanh cạnh tranh lành mạnh. Thế nhưng, sau hàng loạt các nỗ lực đó, thị trường bất động sản nước ta vẫn bị xếp vào nhóm có độ minh bạch thấp.
Theo Báo cáo Chỉ số minh bạch đối với thị trường bất động sản toàn cầu - GRETI 2016 mới đây của Công ty Tư vấn bất động sản Jones Lang LaSalle (JLL), Việt Nam đang xếp hạng 68/109 quốc gia về tính minh bạch trong thị trường bất động sản. Mặc dù nước ta được ghi nhận đang trong “giai đoạn quá độ” sang nhóm các nước có chỉ số minh bạch trung bình nhưng thực tế tiến trình minh bạch hóa này vẫn chưa hiệu quả do thiếu đồng bộ, nhất quán và chưa triệt để trong quá trình thực hiện, giám sát. Cụ thể, nhiều chính sách, quy định về công khai, minh bạch thông tin đã được ban hành cũng như cơ chế để xử lý tổ chức, cá nhân tham gia vào thị trường bất động sản mà không công khai, minh bạch. Song, thực tế áp dụng lại cho thấy độ vênh nhất định giữa chính sách và thực tiễn cuộc sống, nhiều chủ đầu tư và địa phương vẫn thực hiện một cách hình thức và đối phó.
Việc chưa có một tổ chức chuyên nghiệp chính thức để tập hợp thông tin trên thị trường; đưa ra đánh giá phân tích, định hướng cho người dân và chủ đầu tư trong kinh doanh bất động sản cũng là nguyên nhân khiến thị trường này kém minh bạch. Một nghịch lý đang diễn ra là những báo cáo hàng quý, hàng năm đều đặn nhất lại đến từ những công ty kinh doanh bất động sản nước ngoài đang làm ăn tại Việt Nam. Độ chính xác của những báo cáo này thì không ai kiểm chứng, bởi không có số liệu chuẩn để đối chiếu nên vẫn có độ vênh giữa các con số dẫn tới thực tế là dữ liệu từ những báo cáo này vẫn mang tính chất “đọc cho vui”. Thậm chí, đại diện một đơn vị tư vấn, phân phối bất động sản và nghiên cứu thị trường hàng đầu Việt Nam cũng phải thừa nhận, đã thu thập thông tin bất động sản từ các nguồn mà họ cho là đáng tin cậy, song cũng không kiểm chứng được tính chính xác và sẽ không bảo đảm, đoán chắc hay đại diện cho những thông tin này. Hơn nữa, việc một đơn vị tư vấn bất động sản như vậy đưa ra những “con số” cụ thể nào đó không loại trừ khả năng cài cắm lợi ích riêng, khiến giá trị thực của bất động sản bị sai lệch, làm cho thị trường bất ổn và gây nhiều rủi ro cho nhà đầu tư.
Một trong những quốc gia có độ minh bạch cao về thị trường bất động sản là Singapore, đang áp dụng thành công mô hình Cơ quan Quản lý và Phát triển nhà chịu trách nhiệm kết nối cung - cầu, thường xuyên cập nhật về giao dịch nhà ở, chuyển nhượng dự án thì tại Việt Nam, trách nhiệm này thuộc về Bộ Xây dựng - đơn vị thường trực và được giao thay mặt Chính phủ quản lý nhà ở, thị trường địa ốc. Đáng tiếc, Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản thuộc Bộ Xây dựng cũng chỉ đưa ra số liệu dựa trên báo cáo của một số doanh nghiệp cũng như tổng kết từ các hãng nghiên cứu.
Hiện vẫn chưa có một lời giải thỏa đáng cho câu hỏi “minh bạch thị trường bất động sản như thế nào?”, thế nhưng một trong những động thái quan trọng vừa được các chuyên gia đề xuất đó là các dự án bất động sản sau khi được phê duyệt phải được công khai trên cổng thông tin điện tử của cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc xây dựng trung tâm thông tin thị trường bất động sản làm đầu mối quản lý và khai thác, thiết lập cơ sở dữ liệu đất đai, dự án, nhà ở, công trình, sẽ phần nào giúp giảm thiểu tình trạng doanh nghiệp phải mua đất hai lần hay người mua nhà tránh được rủi ro khi chủ đầu tư vừa bán nhà vừa thế chấp. Vấn đề then chốt là cần tìm cách thiết kế một thị trường thông tin không gắn liền mà hoạt động song song với thị trường bất động sản. Như vậy mới xử lý bài bản được câu chuyện minh bạch hóa thị trường.