Bài 1: Trong cơn bĩ cực

Khó khăn kép

Ông Trần Đình Nam, Giám đốc Công ty CP Xuất nhập khẩu Thủy sản Nam Hà Tĩnh (SHATICO) cho biết, 8 tháng năm nay, SHATICO chỉ thu mua được 228 tấn nguyên liệu, giảm 60% so với cùng kỳ năm 2015 (mua được 580 tấn). Cũng trong khoảng thời gian này, Công ty chỉ xuất khẩu được 160 tấn, đạt giá trị 1,4 triệu USD, trong khi cùng kỳ năm 2015 đạt 2,4 triệu USD. Từ khi xảy ra sự cố Formosa Hà Tĩnh, SHATICO rơi vào cảnh hoạt động cầm chừng, mỗi tháng, nhà máy chỉ vận hành trong hơn một tuần và ngừng hoạt động từ hơn một tuần nay do thiếu nguyên liệu sản xuất. Lượng hàng tồn kho rất khó bán. Ông Nam cho biết, sau sự cố Formosa Hà Tĩnh, dù SHATICO luôn nỗ lực kiểm soát và chứng minh sản phẩm của mình đạt tiêu chuẩn chất lượng nhưng khách hàng vẫn nghi ngại, thậm chí e dè với cả những lô hàng được sản xuất trước khi xảy ra sự cố môi trường. Ngay những đối tác lâu năm của công ty cũng tỏ thái độ dè chừng. 

Công ty CP Phát triển thủy sản Huế (FIDECO) may mắn không bị thiệt hại trực tiếp từ vụ Formosa Hà Tĩnh (do công ty chỉ xuất khẩu mực, thời điểm chính vụ từ tháng 11 năm trước đến tháng 3 năm sau) nhưng đang loay hoay bám trụ vì cạn kiệt nguồn nguyên liệu. Giám đốc FIDECO Nguyễn Thanh Túc chia sẻ: sắp vào vụ mới mà biển vẫn chưa an toàn khiến doanh nghiệp vô cùng lo lắng. Bởi lẽ, khi biển chưa an toàn, ngư dân không ra khơi đánh bắt, Công ty sẽ không có nguyên liệu sản xuất.

Theo nhận định của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), từ nay tới cuối năm, áp lực có đủ nguồn nguyên liệu cho doanh nghiệp khá lớn. Sự suy giảm của nguyên liệu thủy sản không chỉ đến từ sự cố môi trường biển. Hạn hán, xâm nhập mặn thời gian qua đã khiến diện tích nuôi trồng thủy sản bị ảnh hưởng, suy giảm năng suất, thậm chí có nơi mất trắng. Cùng với đó, khai thác biển gặp khó khăn như chi phí cao, công nghệ bảo quản chưa được cải thiện nhiều, giá bán không bù đắp giá vốn cho ngư dân.

Chưa được hỗ trợ

Mới đây, VASEP đã đại diện cho 270 doanh nghiệp kiến nghị Chính phủ hỗ doanh nghiệp chế biến thủy sản và người dân ở 4 tỉnh miền Trung. VASEP cho rằng, thị trường tiêu thụ thủy sản trong nước gần như đóng băng sau sự cố môi trường. Khách hàng quốc tế vì quan ngại chất lượng sản phẩm mà hủy hợp hợp đồng mua thủy sản từ các doanh nghiệp có nhà máy chế biến tại 4 tỉnh miền Trung, khiến doanh nghiệp thiệt hại lớn. Tính chung, sản lượng thu mua của doanh nghiệp giảm 60% so với cùng kỳ. Nguồn nguyên liệu thiếu trầm trọng trong khi đầu ra của sản phẩm bị co lại, nên doanh nghiệp thu mua nguyên liệu trong 8 tháng chỉ đạt khoảng 40% và doanh số bán ra cũng bị giảm mạnh. Dự kiến các tháng cuối năm, nhiều công ty chế biến thủy sản sẽ ngừng hoạt động vì không còn nguyên liệu để sản xuất. Trong khi đó, doanh nghiệp vẫn phải chi các khoản để giữ chân người lao động và các khoản chi trả cho các đối tác.

Tuy nhiên cho đến nay, doanh nghiệp chế biến thủy sản vẫn không nằm trong nhóm đối tượng được đền bù thiệt hại sau sự cố môi trường. Sau cuộc họp của Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình với Bộ NN và PTNT, Bộ Tài chính vào cuối tháng 8 vừa qua, Văn phòng Chính phủ đã thông báo ý kiến kết luận của Phó Thủ tướng về việc bổ sung một số đối tượng thuộc nhóm được hỗ trợ, đền bù sau sự cố môi trường. Theo đó, ngoài ngư dân, nội dung thông báo chỉ đồng ý bổ sung các đối tượng gián tiếp bị thiệt hại gồm chủ tàu, người lao động trên các tàu có công suất trên 90 CV; chủ cơ sở và người lao động làm thuê tại các cơ sở thu mua tạm trữ hải sản có kho đông lạnh; các cơ sở chế biến nước mắm, làm mắm tôm; và các cơ sở nuôi trồng thủy sản trong thời gian tạm dừng không nuôi trồng được.

Hiện tại, các doanh nghiệp chế biến thủy sản phải xoay xở tìm cách thoát khỏi cơn bĩ cực. Giám đốc FIDECO Nguyễn Thanh Túc cho biết, đã tính tới phương án tăng nhập khẩu nguyên liệu từ các nước trong khu vực như Indonesia, Myanmar, Pakistan… nhằm bảo đảm hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Đây cũng có thể là hướng đi của SHATICO. Mặc dù nhập khẩu nguyên liệu sẽ đẩy chi phí của doanh nghiệp tăng cao, kinh doanh thua lỗ nhưng Giám đốc Trần Đình Nam cho rằng vẫn phải chấp nhận để giữ khách hàng, giữ mối làm ăn và đặc biệt là bảo đảm kế sinh nhai cho người lao động trong doanh nghiệp.

Theo số liệu thống kê của VASEP, trong 6 tháng đầu năm 2016, ngành thủy sản Việt Nam đã tăng cường nhập khẩu nguyên liệu từ hơn 75 thị trường, ước tính tổng giá trị kim ngạch nhập khẩu nguyên liệu lên tới 485 triệu USD.

Lệ Giang