Báo chí thời mạng xã hội và cú ngã đau của Washington Post
Bưu điện Washington (Washington Post - WP) là một trong những tờ báo lâu đời và danh giá bậc nhất ở Mỹ. Tuy nhiên trong thời đại số, dường như “người khổng lồ” này vẫn khó tránh được những sai lầm chết người khi lấy tin từ mạng xã hội mà thiếu thẩm định, kiểm chứng thông tin.
Sự sa sút của người khổng lồ
Cuộc điều tra vụ Watergate do hai nhà báo Bob Woodward và Carl Bernstein thực hiện đã khiến tờ WP nổi tiếng toàn thế giới. Vụ này cũng dẫn đến việc Tổng thống Richard Nixon phải từ chức và giúp WP giành được giải thưởng Pulitzer, đồng thời trở thành một tờ báo lớn ở Mỹ.
Những năm sau đó, WP liên tục phát triển và liên tục giành thêm những giải Pulitzer danh giá. Với văn phong sắc bén, tin tức nhanh nhạy, tài liệu xác thực, WP đã chiếm được tình cảm của đông đảo độc giả.
Tuy nhiên, một người khổng lồ như WP cũng không thoát khỏi những biến cố của thời thế. Cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008 và sự phát triển của báo điện tử đã làm vô số tờ báo lao đao, thậm chí không ít tờ phải đóng cửa. Ngay cả WP cũng bị cuốn vào những khó khăn đó. Tuần san National Weekly bị đình bản, số lượng phát hành giảm mạnh, từ 638.000 bản/ngày năm 2009 còn 474.767 bản/ngày hồi đầu năm 2013.
Cuối cùng, ngày 6.8.2013, WP đã buộc phải đổi chủ. Người mua lại tờ báo này là Jeffrey Bezos - nhà sáng lập kiêm CEO của Amazon.com, với giá 250 triệu USD. Sự xuất hiện của Jeffrey Bezos đã làm dấy lên những hy vọng về sự chuyển biến của ngành công nghiệp báo chí, bởi ai cũng biết Bezos là một doanh nhân tài năng và sáng tạo.
 Trụ sở của Washington Post tại Washington D.C |
Nhanh, gọn, nhẹ...
Ngay trước khi bị bán cho Jeffrey Bezos, WP đã sa thải đội ngũ “thanh tra viên độc lập” của mình - những người chịu trách nhiệm xác minh thông tin. Sau khi tiếp quản, ông chủ Amazone.com tiếp tục mạnh tay cắt giảm nhân sự. Toàn bộ các văn phòng đại diện ở Mỹ, từ New York, Los Angeles đến Chicago đã bị đóng cửa. Hiện tại, tờ báo danh giá này không có nổi một phóng viên ở ngoài Washington, chứ chưa nói ở các vùng khác của Mỹ hay trên thế giới. Những “nhà báo” của WP hiện tại không thiếu những “phóng viên bàn giấy”, chuyên theo dõi YouTube, Facebook, Twitter để rồi xào xáo lại thông tin mạng xã hội thành các bài báo. Lao vào cuộc chiến giành giật thông tin trên internet, đội ngũ biên tập của WP không còn đủ khả năng để thẩm định tính xác thực của những thông tin mình nhận được. Cách làm báo “nhanh, gọn, nhẹ và... tất nhiên là khá ẩu này ẩn chứa vô số rủi ro. Và năm ngoái, “người khổng lồ” của nền báo chí Mỹ đã vấp ngã, một cú ngã rất đau, rất đáng xấu hổ, thậm chí có thể khiến họ một bước từ tờ báo danh giá tụt xuống hàng báo lá cải.
... và mắc bẫy
Tháng 6 năm ngoái, xuất hiện một câu chuyện gây xôn xao trên mạng xã hội với nội dung khá giật gân: một nhóm du khách lên ngọn núi thiêng Kinabalu ở Malaysia khỏa thân khiến “thần núi” nổi giận, gây ra trận động đất làm chết 18 người. Sự thực thì đúng là có một số người bị buộc tội và trục xuất khỏi Malaysia, nhưng quan trọng đó không phải là nguyên nhân động đất, và trong số đó không hề có nhân vật nào tên là Emil Kaminski - người được WP và nhiều tờ báo khác khẳng định là kẻ cầm đầu vụ khỏa thân tập thể. Anh chàng thích đùa Kaminski thú nhận, anh đã chơi xỏ giới truyền thông quốc tế bằng cách tạo ra những bức ảnh giả, đăng lên Facebook và Twitter, khiến tất cả mọi người tưởng anh là “kẻ cầm đầu”.
Trong vụ này, nhiều tờ báo và hãng tin đã sập bẫy trong đó WP là kẻ ăn phải “quả đắng” hơn cả. Tờ báo này đã đăng tải 6 bài với chủ đề “Những du khách khỏa thân leo núi”, trong đó có một bài của Michael E. Miller với chức danh “Phóng viên các vấn đề đối ngoại”. Trong bài viết có tiêu đề “Khách du lịch khỏa thân, núi thiêng động đất và người Malaysia nổi giận”, WP đã khắc họa Emil Kaminski là một blogger du lịch, người thích khỏa thân ở nhiều địa điểm hoang dã trên thế giới. Tác giả mô tả... như thật cách thức mà Kaminski trốn tránh giới chức Malaysia sau khi động đất xảy ra. Thậm chí, bài báo còn khẳng định, Kaminski “không trả lời khi chúng tôi nhiều lần yêu cầu anh ấy đưa ra bình luận”. Vấn đề nằm ở chỗ, Kaminski không hề có mặt ở Malaysia khi xảy ra thảm họa. Anh đơn giản là kẻ thích nổi tiếng trên không gian mạng, thích thêu dệt thông tin trong thế giới ảo.
Câu chuyện bịa đặt này cứ thế lan rộng và Kaminski lấy làm ngạc nhiên khi WP đã cho đăng tải bài viết chỉ dựa vào tin tức trên mạng xã hội mà không qua thẩm định. Cuối cùng, Kaminski cũng lên tiếng, khẳng định những bức ảnh chụp đăng trên mạng là giả mạo, nhằm mục đích chọc tức giới chức Malaysia và chơi xỏ truyền thông quốc tế.
Bài học về nguồn tin mạng xã hội
Sau khi Kaminski đăng tải sự thật câu chuyện, nó đã tạo nên một cú sốc lớn. WP đã dính đòn đau từ việc không kiểm chứng các nguồn tin mạng xã hội, cũng như tin tưởng vào các “phóng viên bàn giấy”. Nhà báo kỳ cựu Nate Thayer đưa ra một kết luận đau xót: “Kết quả là bây giờ, người đọc mất niềm tin cả vào báo chí chính thống”.
Vụ việc này là một bài học nhớ đời cho những tờ báo phụ thuộc nguồn tin mạng xã hội. Thông tin không được kiểm chứng, nhiều bài viết thậm chí còn không được duyệt qua biên tập viên, chỉ vì muốn đẩy nhanh tốc độ lên tin. Nó đồng thời cho thấy, chỗ đứng của báo chí chính thống trong kỷ nguyên thông tin ngập tràn hiện nay chính là tính xác thực của nguồn tin. Độc giả muốn họ có thể tin tưởng những người làm báo, rằng những thông tin đã đăng tải trên báo thì phải là sự thật.