Hỗn loạn từ chất lượng đến giá cả

Trôi nổi chất lượng

PGS.TS. Phạm Vũ Khánh - Cục trưởng Cục Quản lý Y, Dược cổ truyền thuộc Bộ Y tế  cho biết: Từ năm 2012 - 2015, Cục tiến hành kiểm tra chất lượng dược liệu trên thị trường và trong bệnh viện đã phát hiện nhiều dược liệu bị giả, dược liệu kém chất lượng. Năm 2015, qua quá trình sàng lọc đã lấy 227 mẫu dược liệu mang đi kiểm nghiệm,  có tới 60% mẫu không đạt chất lượng về hàm lượng, hoạt chất, làm giả dược liệu, chủ yếu là các vị thuốc ý dĩ, hoàng kỳ, thăng ma, thiên ma, hoài sơn…

Nguồn: ITN

Nguồn dược liệu chủ yếu được nhập về từ Trung Quốc, thường qua đường tiểu ngạch, không thể kiểm soát đã khiến thị trường dược liệu trong nước lao đao. Dược liệu không có bao bì, nhãn mác theo đúng quy định, phần lớn được đóng gói trong bao dứa, thùng giấy, không kiểm tra được cụ thể các mặt hàng. Cán bộ hải quan chỉ kiểm tra được về số lượng, trọng lượng các bao hàng, không kiểm tra được chất lượng của dược liệu.

Nguy hại là những dược liệu này vào các hiệu thuốc Đông y, các bệnh viện. Theo số liệu gần nhất, trong hai năm 2014 - 2015, kết quả kiểm tra chất lượng dược liệu, vị thuốc y học cổ truyền trong các cơ sở khám chữa bệnh và kinh doanh dược liệu của Bộ Y tế cho thấy, phần lớn các cơ sở khám chữa bệnh, đặc biệt là trong các bệnh viện đa khoa có Khoa Y học cổ truyền, sử dụng dược liệu chưa được chế biến theo đúng quy định, trong đó có những vị thuốc có độc tính như bán hạ, phụ tử. Điều này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả điều trị.

Hỗn loạn giá cả

Giá cả của dược liệu cũng không khác gì “ma trận”. Nguồn dược liệu được nhập từ Trung Quốc về có 2 loại: nông sản “dược” có giá rất rẻ gồm những dược liệu đã tách, chiết xuất tinh chất…; loại thứ 2 là dược liệu đúng nghĩa thì giá thành rất cao. Có những loại sâm hay nấm linh chi có giá thành lên tới hàng chục triệu đồng/kg nhưng cũng có không ít loại bán với giá rẻ như khoai lang, chỉ vài chục ngàn đồng/kg.

Vốn được xếp vào nhóm thuốc quý, cộng với “lời đồn phòng chống ung thư”, đông trùng hạ thảo là sản phẩm dược liệu được nhiều người lùng mua. Tại phố Lãn Ông, Thuốc Bắc (Hà Nội), cũng xuất hiện “mê hồn trận” giá đông trùng hạ thảo, dao động 100 - 800 triệu đồng/kg. Thậm chí, có những nơi rao hàng loại đặc biệt có nguồn gốc “xịn” từ Tây Tạng, giá lên tới 1,8 - 2 tỷ đồng/kg. Phổ biến hơn là các loại thuốc nam, thuốc bắc, từ cao cấp, tới loại 2, loại 3, loại nào cũng có nhưng toàn hàng Trung Quốc. Vì nhiều mặt hàng quá nên hầu hết các cơ sở đều bảo quản bằng cách xông hay hấp sấy bằng lưu huỳnh để chống ẩm mốc.

Khó kiểm soát

Thực trạng trên đã dẫn tới tình trạng thị trường nguyên liệu dược và thuốc thành phẩm rất hỗn loạn với nhiều loại dược liệu giả, trộn với hóa chất độc hại… xảy ra tràn lan, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và sức khỏe người bệnh.

Theo một số chuyên gia về y học cổ truyền, so với tân dược thì việc kiểm định chất lượng, hàm lượng dược liệu, đông dược rất khó khăn. Chẳng hạn như sâm là loại dược liệu khá phổ biến, nhìn bên ngoài hình dáng, kích thước của loại 2 hay 5 năm tuổi không khác nhau và ngay việc kiểm nghiệm cũng khó xác định được chính xác hàm lượng tinh chất.

Trước thực tế đó, nhiều chuyên gia cho rằng, bên cạnh việc kiểm soát nghiêm ngặt hàng tiểu ngạch, nhập lậu, hàng giả, nâng cao tiêu chuẩn chất lượng dược liệu để bảo đảm cạnh tranh công bằng giữa dược liệu trong nước và dược liệu nước ngoài thì cần phải có hàng rào kỹ thuật trong nhập khẩu dược liệu với các tiêu chuẩn cụ thể hơn để loại những dược liệu kém chất lượng, dược liệu “rác” khi được nhập về.

Nguyễn Thúy