Xây dựng sàn chứng khoán chuyên biệt cho khởi nghiệp

Nhìn từ kinh nghiệp quốc tế

Kinh nghiệm từ các quốc gia có nền khởi nghiệp phát triển cho thấy, một hệ sinh thái khởi nghiệp tốt cần hội tụ đủ các yếu tố chủ yếu: Khuôn khổ pháp lý thuận lợi cho khởi nghiệp; Tính năng động, sáng tạo của startups; Sự tham gia tích cực của các định chế tài chính, quỹ đầu tư, nhà đầu tư...và các cơ sở cung cấp các dịch vụ hỗ trợ startups... Việt Nam đang trong giai đoạn đầu hình thành một hệ sinh thái khởi nghiệp như vậy. Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn nhất đối với các startups là việc huy động vốn, đặc biệt là cho giai đoạn ươm mầm và tăng tốc.

Các diễn giả trao đổi tại hội thảo “Phát triển thị trường vốn cho doanh nghiệp khởi nghiệp”.

Tại hội thảo “Phát triển thị trường vốn cho doanh nghiệp khởi nghiệp” vừa diễn ra, Trưởng Ban thị trường Sàn KONEX, Sở Giao dịch chứng khoán Hàn Quốc Noh Tae Hyun cho biết, trong 20 năm qua, Chính phủ nước này thúc đẩy xúc tiến môi trường năng động cho doanh nghiệp khởi nghiệp thông qua việc hỗ trợ vốn cho doanh nghiệp, xây dựng cơ chế khuyến khích về thuế… Tuy nhiên, giai đoạn đầu tiên không đạt được hiệu quả, do có quá nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp, trong khi các Quỹ đầu tư mạo hiểm thì có hạn và chọn lựa các dự án rất kỹ.

Ông Noh Tae Hyun cho biết, những năm gần đây, Chính phủ Hàn Quốc đã thay đổi chính sách vốn mạo hiểm theo hướng quản lý chặt chẽ và minh bạch để có môi trường bền vững. Hiện nay, Hàn Quốc đang hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp nhỏ huy động vốn thông qua sàn KONEX (sàn chứng khoán dành riêng cho các doanh nghiệp khởi nghiệp), cũng như Chính phủ sẽ đầu tư vào các quỹ đầu tư mạo hiểm tư nhân để thông qua đó hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp. Kể từ khi thành lập, thị trường KONEX phát triển vượt bậc, từ tháng 7.2013 đến tháng 5.2016, số lượng công ty niêm yết tăng 6 lần, vốn hóa thị trường tăng 10 lần, đạt hơn 4 tỷ USD.

Theo bà Thạch Lê Anh, Giám đốc đề án VietNam Silicon Valley (VSV), Bộ KHCN, để phát triển hệ thống các doanh nghiệp khởi nghiệp, bên cạnh hoạch định sân chơi, Chính phủ các nước đều đầu tư nguồn lực tài chính rất lớn. Bà Anh dẫn chứng, Chính phủ Hàn Quốc đã đầu tư 2,91 tỷ USD để phát triển Startup thông qua hình thức quỹ của quỹ (fund of fund); Mỹ thành lập và đầu tư 25% tổng số vốn của 2 quỹ Huron River Ventures, Michigan Accelerator Fund, chấp nhận giới hạn lợi nhuận của mình ở mức 1,5 lần; Chính phủ Singapore đầu tư đối ứng lên tới 3 triệu USD cho mỗi quỹ được thành lập; Tổng thống Ấn Độ vừa công bố khoản đầu tư 4 tỷ USD cho hệ sinh thái Startup từ tháng 1.2016.

Chính phủ cần mạo hiểm cùng các startup

Các kênh huy động vốn của các startup bao gồm từ người thân gia đình, ngân hàng, thị trường chứng khoán, các quỹ đầu tư mạo hiểm, hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, nhà đầu tư thiên thần và các tổ chức thúc đẩy doanh nghiệp khởi nghiệp. Tuy nhiên, kênh tài trợ vốn cho khởi nghiệp là từ hệ thống ngân hàng sẽ không còn thích hợp vì nếu dự án gặp rủi ro thì sẽ là rủi ro có tính hệ thống, ảnh hưởng tới tính an toàn của mỗi ngân hàng, thực tế các startup cũng rất khó tiếp cận nguồn vốn từ kênh này.

Thông thường, các nhà đầu tư, quỹ mạo hiểm luôn có sự lựa chọn gắt gao, tìm kiếm những doanh nghiệp nào có tiềm năng phát triển và các sản phẩm phải đáp ứng được nhu cầu của thị trường. Tuy nhiên, những startup ở giai đoạn đầu thì chưa có được điều này, việc phát triển các quỹ đầu tư thiên thần và vốn mồi của nhà nước là cần thiết. Theo bà Thạch Lê Anh, để giúp các dự án khởi nghiệp Việt huy động được nguồn vốn phát triển, Chính phủ không chỉ tạo ra hành lang pháp lý, đầu tư mạo hiểm, mà phải tạo ra "vốn mồi" ban đầu cho doanh nghiệp, bởi nếu các cơ quan Nhà nước đồng hành cùng doanh nghiệp, thì các tổ chức tài chính có thêm niềm tin đầu tư vào các dự án.

Bà Thạch Lê Anh nhấn mạnh, Chính phủ khi hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp, cần phải chấp nhận tâm lý, có những doanh nghiệp khởi nghiệp được hỗ trợ đầu tư vẫn thất bại. Tuy nhiên, xét trên tổng thể, giá trị thu được khi cộng đồng khởi nghiệp Việt phát triển sẽ lớn hơn nhiều. “Nước Mỹ đầu tư cho hệ sinh thái khởi nghiệp năm 2015 khoảng 60 tỷ USD, bằng 0,03% GDP, tuy nhiên, giá trị mà các dự án mang lại chiếm 23% GDP của toàn nước Mỹ,” bà Thạch Lê Anh nêu ví dụ.

Theo các chuyên gia, Chính phủ cần là nhà ươm tạo ban đầu, thiết lập và gây dựng được phong trào khởi nghiệp ở Việt Nam. Một trong những vấn đề quan trọng, Chính phủ cần có các cơ chế bảo lãnh vốn tính dụng cho các startup, tạo môi trường phát triển các quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ đầu tư thiên thần, lập Quỹ đầu tư mạo hiểm của Chính phủ. Đặc biệt, từ thành công của Hàn Quốc, cũng cần cân nhắc xây dựng sàn chứng khoán chuyên biệt cho khởi nghiệp, tạo thêm kênh huy động vốn cho các startup.

Tự Cường