“Cái chết” được báo trước

Không ngạc nhiên

Lãnh đạo Công ty CP Nhiên liệu sinh học Dầu khí miền Trung vừa xác nhận thông tin Nhà máy Nhiên liệu sinh học Bio-ethanol Dung Quất với tổng mức đầu tư khoảng hơn 2.200 tỷ đồng phải tạm dừng hoạt động. Nguyên nhân bởi giá bán xăng E5 trên thị trường thấp hơn so với giá thành sản xuất. Như vậy, tính đến thời điểm này, cả ba dự án sản xuất ethanol làm nguyên liệu phối trộn tạo xăng sinh học E5 trực thuộc Tập đoàn Dầu khí Quốc gia đều đã ngừng hoạt động. Trước đó, dự án ethanol nguyên liệu sinh học Tam Nông của Công ty CP hóa dầu và nhiên liệu sinh học dầu khí có vốn đầu tư khoảng 1.600 tỷ đồng đã ngừng thi công năm 2011. Tiếp đó, nhà máy sản xuất xăng sinh học ethanol Bình Phước với tổng vốn đầu tư khoảng 1.600 tỷ đồng hoàn thành năm 2012 và đến giờ vẫn chưa hoạt động chính thức.

Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam Trần Viết Ngãi tỏ ra không mấy ngạc nhiên với thông tin trên. Ông nói: “Việc Nhà máy Nhiên liệu sinh học Bio-ethanol Dung Quất ngừng hoạt động không có gì bất ngờ, bởi công suất nhà máy này đạt gần 500.000 tấn/năm trong khi mỗi năm họ sản xuất và tiêu thụ chỉ chừng 100.000 tấn, còn lại là tồn kho mà xuất khẩu thì không ai mua. Trong khi đó, giá nguyên liệu nhập sắn từ tỉnh Gia Lai về để sản xuất ethanol đắt đẩy giá thành sản xuất lên cao, giá bán thành phẩm xăng ethanol ra thị trường thấp, không đủ bù chi phí sản xuất, do vậy họ thua lỗ và buộc ngừng sản xuất là đương nhiên bởi nếu cứ tiếp tục kéo dài sẽ khiến nhà máy phá sản”.

Ông Ngãi cho biết thêm, tính đến thời điểm này, cả 7 dự án sản xuất nhiên liệu sinh học trên cả nước đều đã đóng cửa. Ngoài nguyên nhân do yếu tố thị trường chi phối khi ở một số địa phương có vùng nguyên liệu, người dân xuất khẩu sắn ra nước ngoài bởi giá cao hơn là bán cho các công ty sản xuất nhiên liệu sinh học trong nước, thì còn có nguyên nhân khác về cơ chế chính sách.

Mặc dù trong Đề án Phát triển nhiên liệu sinh học đến năm 2015 tầm nhìn đến năm 2025 được Chính phủ phê duyệt năm 2007 có nêu rõ: “Đổi mới cơ chế, chính sách về thuế, ưu tiên vay vốn và sử dụng đất đai để hỗ trợ, khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, các tổ chức, cá nhân trong nước và quốc tế đầu tư phát triển sản xuất nhiên liệu sinh học ở Việt Nam”. Tuy nhiên, cho tới nay, các chính sách này vẫn chỉ ở trên giấy tờ về mặt chủ trương. “Đáng ra, Nhà nước nên có chính sách ưu đãi thực sự đối với các doanh nghiệp về thuế, chẳng hạn như không đánh thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân, thuế giá trị gia tăng… Như vậy, ngay cả khi giá bán xăng E5 ra thị trường có thấp thì Nhà nước vẫn có sự chia sẻ với doanh nghiệp. Đằng này, các loại thuế vẫn được tính hết cho doanh nghiệp thì ưu đãi ở đâu? Vấn đề này tôi đã đề cập nhiều lần nhưng chưa có biến chuyển”, ông Ngãi cho hay.

Bên cạnh đó, theo nhiều chuyên gia, mặc dù Chính phủ đã ban hành Quyết định số 53/2012/QĐ-TTg đặt ra lộ trình từ ngày 1.12.2015, xăng E5 được sử dụng bắt buộc trên phạm vi toàn quốc, song cho đến nay, xăng E5 vẫn chưa thực sự có chỗ đứng trên thị trường. Nguyên nhân một phần bởi công tác tuyên truyền để người dân hiểu về tác dụng của xăng E5 vẫn chưa hiệu quả, chưa có một công trình khoa học cụ thể nào chứng minh một cách rành mạch, rõ ràng về việc xăng E5 không làm tổn hại động cơ. Do vậy, rất khó thuyết phục người dân tin tưởng sản phẩm khiến các nhà máy nhiên liệu sinh học thua lỗ, phải ngừng hoạt động là điều dễ hiểu.

Cụm phân xưởng công nghệ nhà máy nhiên liệu sinh học Bio-ethanol Dung Quất

Nguồn: ITN

Thất bại vì đầu tư dàn trải

Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Phùng Đức Tiến cho rằng, về mặt chủ trương phát triển nhiên liệu sinh học nhằm thay thế nhiên liệu truyền thống là đúng đắn, hợp với xu thế của thế giới, nhất là trong bối cảnh nước ta có tiềm năng về nguyên liệu sản xuất loại nhiên liệu này. Tuy nhiên, đến nay, hầu hết các dự án nhiên liệu sinh học với số vốn đầu tư lên tới hàng nghìn tỷ đồng phải ngừng hoạt động vì thua lỗ “thực sự gây lãng phí rất lớn, đặt ra vấn đề về tính hiệu quả trong phê duyệt và đầu tư các dự án của Nhà nước”.

Theo ông Tiến, việc cả 7 dự án nhiên liệu sinh học ngừng hoạt động là hệ quả của đầu tư dàn trải. “Dường như chúng ta đã có sự vội vàng trong đầu tư các nhà máy này”, ông bày tỏ. “Có thể ở thời điểm phê duyệt đề án phát triển nhiên liệu sinh học, những người hoạch định chính sách nhận thấy thời cơ lớn để thực hiện, tuy nhiên chúng ta đã không thể dự báo được tình hình biến động của giá xăng dầu thế giới lại xuống mức thấp kỷ lục như thời gian qua. Song, đáng ra chúng ta nên cẩn trọng trong việc xây dựng. Chẳng hạn, có thể tiến hành thí điểm ở một hai nhà máy, vùng nguyên liệu để xem hiệu quả thực sự đến đâu rồi rút kinh nghiệm trước khi tiến hành xây dựng các nhà máy khác, thay vì xây dựng một loạt nhà máy thì sẽ tránh được kết cục như hiện nay”.

Vấn đề đặt ra là phải chăng, các nhà máy nhiên liệu sinh học không thể có chỗ đứng? Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam Trần Viết Ngãi cho rằng, hoàn toàn có thể khôi phục hoạt động của các nhà máy này bởi mục tiêu phát triển nhiên liệu sinh học là hoàn toàn phù hợp. Nhưng trước hết, Nhà nước phải thay đổi chính sách ưu đãi với doanh nghiệp theo hướng thực chất. Đồng thời, có thể thí điểm ở một vài địa phương chỉ sử dụng xăng sinh học, không cho loại xăng khác cùng tồn tại. Sau đó, mở rộng địa bàn áp dụng. Tuy nhiên, trước đó phải tổ chức tuyên truyền thật tốt cho người dân hiểu về tác dụng của xăng sinh học.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ, Môi trường Phùng Đức Tiến bổ sung, để nhiên liệu sinh học có chỗ đứng, vực dậy hoạt động của các nhà máy này, cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ tại các vùng sản xuất nguyên liệu để qua đó giảm giá thành sản xuất. Đồng thời phải tính toán đến mạng lưới vận chuyển, hoàn thiện hạ tầng giao thông, qua đó cũng góp phần làm giảm chi phí sản xuất xăng sinh học.

Thanh Vũ