Hiểu đúng về đơn vị bầu cử và số dư
Đơn vị bầu cử đại biểu QH và đại biểu HĐND cũng như số dư ở đơn vị bầu cử đang được khá nhiều người quan tâm. Hiện, vẫn còn có những nhận thức chưa đúng về đơn vị bầu cử, số dư ở đơn vị bầu cử đại biểu QH và số dư ở đơn vị bầu cử đại biểu HĐND.
Không phải trên cơ sở đơn vị hành chính
| Mỗi đơn vị bầu cử được bầu bao nhiêu đại biểu cũng là vấn đề đang được nhiều người quan tâm. Có người vẫn cho rằng mỗi đơn vị bầu cử được bầu không quá ba đại biểu, kể cả bầu đại biểu QH và đại biểu HĐND. Đây là nhận thức rất không đầy đủ, sai căn bản các quy định của pháp luật. Theo Khoản 4, Điều 10, Luật Bầu cử đại biểu QH và đại biểu HĐND các cấp, đơn vị bầu cử đại biểu QH được bầu tối đa ba đại biểu; đơn vị bầu cử đại biểu HĐND được bầu tối đa năm đại biểu. |
Có ý kiến cho rằng, đơn vị bầu cử đại biểu QH và đại biểu HĐND được thành lập trên cơ sở hệ thống các đơn vị hành chính các cấp. Việc bầu cử đại biểu QH, đơn vị bầu cử được tính tương ứng với các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Theo đó, mỗi tỉnh, thành phố là một đơn vị bầu cử đại biểu QH. Đơn vị bầu cử đại biểu HĐND cấp tỉnh được thành lập tương ứng với các đơn vị huyện, quận, thị, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương. Đối với đơn vị bầu cử đại biểu HĐND cấp huyện, các đơn vị bầu cử là xã, phường, thị trấn. Tương tự như cấp tỉnh và cấp huyện, đơn vị bầu cử đại biểu HĐND cấp xã được thành lập tương ứng với thôn, làng, ấp, bản, phum, sóc, tổ dân phố. Đây là nhận thức sai căn bản về Luật Bầu cử đại biểu QH và đại biểu HĐND các cấp năm 2015.
Theo Điều 10, Luật Bầu cử đại biểu QH và đại biểu HĐND quy định đơn vị bầu cử, việc thành lập đơn vị bầu cử cấp nào đều phải trên cơ sở dân số trên địa bàn dân cư. Đối với việc bầu cử đại biểu QH, mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được chia thành nhiều đơn vị bầu cử, căn cứ vào số đại biểu được bầu và dân số để thành lập đơn vị bầu cử. Ở Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, một đơn vị bầu cử đại biểu QH có thể là hai đến ba quận tùy theo số dân; các tỉnh, thành phố khác một đơn vị bầu cử đại biểu QH có thể từ ba đến năm, sáu huyện, quận, thị, thành phố thuộc tỉnh căn cứ vào dân số của các đơn vị hành chính.
 Nguồn: hanoimoi.com |
Tương tự như vậy, việc bầu cử đại biểu HĐND cấp tỉnh, các đơn vị bầu cử được thành lập trên cơ sở các đơn vị cấp huyện, có thể từ ba đến năm đơn vị cấp huyện thành lập một đơn vị bầu cử. Đối với việc bầu cử đại biểu HĐND cấp huyện, các đơn vị bầu cử được thành lập ở các đơn vị hành chính cấp xã, có thể từ hai đến ba xã thành lập một đơn vị bầu cử. Việc thành lập đơn vị bầu cử đại biểu HĐND cấp xã cũng được thực hiện như cách làm trên, một đơn vị bầu cử có thể có từ ba đến bốn hoặc nhiều hơn thôn, làng, ấp, bản, tổ dân phố.
Như vậy, đơn vị bầu cử không phải là một đơn vị hành chính mà là một phạm vi địa lý hành chính có số dân nhất định, được bầu một số lượng đại biểu QH hoặc đại biểu HĐND nhất định theo quy định của pháp luật. Có thể chia các loại đơn vị bầu cử như sau: tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được chia thành các đơn vị bầu cử đại biểu QH và các đơn vị bầu cử đại biểu HĐND cấp tỉnh. Huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương thành lập các đơn vị bầu cử đại biểu HĐND cấp huyện. Xã, phường, thị trấn được chia thành các đơn vị bầu cử đại biểu HĐND cấp xã.
Số dư ứng cử viên
Số người trong danh sách ứng cử đại biểu QH và ứng cử đại biểu HĐND trong mỗi đơn vị bầu cử cũng cần được đặc biệt quan tâm. Chính từ số dư nhiều hay ít ảnh hưởng khá lớn đến kết quả bầu của các ứng cử viên, nếu ở các đơn vị bầu cử có số dư khác nhau.
Khoản 6, Điều 57, Luật Bầu cử đại biểu QH và đại biểu HĐND quy định: “Số người trong danh sách ứng cử đại biểu QH ở mỗi đơn vị bầu cử phải nhiều hơn số lượng đại biểu được bầu đã ấn định cho đơn vị bầu cử đó ít nhất hai người”. Khoản 3, Điều 58 của luật này cũng quy định: “Số người trong danh sách ứng cử đại biểu HĐND ở mỗi đơn vị bầu cử phải nhiều hơn số đại biểu được bầu đã ấn định cho đơn vị bầu cử đó; nếu đơn vị bầu cử được bầu ba đại biểu thì số người trong danh sách ứng cử phải nhiều hơn số đại biểu được bầu ít nhất là hai người; nếu đơn vị bầu cử được bầu bốn đại biểu trở lên thì số người trong danh sách ứng cử phải nhiều hơn số lượng đại biểu được bầu ít nhất là ba người...”.
Điểm cần chú ý ở đây là, tất cả các đơn vị bầu cử đại biểu QH đều phải bảo đảm số dư ít nhất hai người; các đơn vị bầu cử đại biểu HĐND nào được bầu ba đại biểu trở xuống thì đơn vị bầu cử đó phải có số dư là hai người. Các đơn vị bầu cử đại biểu HĐND nào được bầu từ bốn đại HĐND trở lên thì cần phải bảo đảm số dư tối thiểu là ba người.
Trong trường hợp khuyết người ứng cử đại biểu QH vì lý do bất khả kháng thì Hội đồng Bầu cử Quốc gia xem xét, quyết định. Đối với trường hợp khuyết người ứng cử đại biểu HĐND tại các đơn vị bầu cử vì lý do bất khả kháng, không thể tiếp tục ứng cử được thì Ủy ban bầu cử thống nhất với Ban thường trực Ủy ban MTTQ cùng cấp báo cáo với Ủy ban bầu cử cấp trên trực tiếp và quyết định theo một trong các hình thức: Bổ sung người có số phiếu tín nhiệm cao nhất và đạt từ 50% số phiếu tín nhiệm trở lên trong số những người còn lại trong danh sách những người ứng cử được xem xét tại Hội nghị Hiệp thương lần thứ ba khi số dư người ứng cử ở đơn vị bầu cử đó không bảo đảm theo quy định; trong danh sách hiệp thương lần thứ ba còn có người ứng cử đạt trên 50% số phiếu tín nhiệm trở lên. Thời gian để bổ sung vào các đơn vị bầu cử nói trên phải còn ít nhất là hai ngày tính đến trước khi Ủy ban bầu cử niêm yết danh sách chính thức những người ứng cử; hoặc quyết định giảm số đại biểu được bầu ở đơn vị bầu cử để bảo đảm số dư theo quy định.
Do đó, Hội nghị Hiệp thương lần thứ ba cần đặc biệt quan tâm đến số dư ứng cử viên tại các đơn vị bầu cử.