Vất vả làm phim về nông thôn
“Cho đến nay, Việt Nam chưa có trường quay khiến việc làm phim, đặc biệt là phim về đề tài nông thôn rất vất vả chọn bối cảnh, vì cấu trúc làng xóm đã thay đổi nhiều. Từng làm phim Bí thư tỉnh ủy, khi nhận kịch bản cùng về đề tài, tôi yên tâm là bối cảnh còn nguyên, nhưng sau đó sợ hết hồn bởi những gì đã quay vài ba năm trước bị mất hết. Đình làng từng xuất hiện trên phim đã bê tông hóa sau cuộc trùng tu di sản tốn hàng chục tỷ đồng”.
 |
NSƯT Trần Quốc Trọng - đạo diễn không ít phim truyền hình về đề tài nông thôn như Hương đất, Bí thư tỉnh ủy, Bão qua làng... và mới nhất là Gia phả của đất - chia sẻ.
Nhà nơi này, ngõ nơi khác
| Mỗi vùng đất có số phận như đời người, có gia phả riêng. Gia phả của một vùng đất có vinh quang, u tối hay đớn hèn, tủi nhục đều do những con người ở vùng đất đó viết lên. Theo dòng chảy đó, số phận của con người cũng thay đổi... Phim Gia phả của đất lên sóng vào 20h40 các ngày thứ 4, 5, 6 hằng tuần trên kênh VTV1, từ ngày 24.3. |
Với Gia phả của đất, phục dựng bối cảnh làng quê Bắc Bộ điển hình những năm 1970, theo đạo diễn Quốc Trọng: “Để cho đủ cảnh nông thôn mới và cũ, chúng tôi phải quay tại 4 tỉnh, thành phố, nhưng 60% được quay tại xã Thanh Bình, Ý Yên, Nam Định, nơi có bối cảnh nhà cửa, đường làng, ngõ xóm khá nguyên vẹn. Tìm được bối cảnh như vậy là điều rất hạnh phúc của anh em làm phim, dù quá trình thực hiện rất vất vả. Làm phim về làng quê chưa bao giờ nhàn nhã. Ngoài bối cảnh nhà cửa, ngõ xóm, đoàn phim còn lo lắng về vấn đề nông vụ. Hiện nay, máy gặt đi một lượt là hết cánh đồng, nếu quay cảnh đồng lúa chín có khi đến... 3 vụ lúa chưa quay xong; rồi khó khăn lắm mới thuyết phục nhân dân vào vai quần chúng, ra đồng giữa trời nắng chang chang...”.
Cùng với sự phát triển của đất nước, làng quê Việt Nam cũng thay đổi từng ngày, “đô thị hóa nông thôn” đang diễn ra mạnh mẽ ở nhiều nơi. Điều này dẫn tới lo ngại đến lúc không thể tìm ra bối cảnh thuần làng quê Việt để đưa vào phim ảnh. “Anh em làm phim chỉ biết còn chỗ nào mừng chỗ ấy. Trong lúc quay, đoàn phim cố gắng nói với nhân dân rằng hãy giữ đường làng ngõ xóm, nhưng người làm nghề thì nói thế, không ở đấy thì không hiểu, họ phải dành dụm cả đời để xây được nhà. Nếu xây nhà gạch theo kiến trúc cũ vẫn giữ nét duyên quê, nhưng chưa ai quan tâm đến điều ấy... Những người làm phim đều thèm khát phim trường để chủ động về tạo hình. Còn xuống bối cảnh thực tế, có gì làm theo đó. Nhiều khi bối cảnh trong nhà quay ở nơi này, còn ngõ quay ở nơi khác, sau đó ghép lại với nhau. Đương nhiên, làm như vậy mất thời gian hơn, nhiều khi đau đầu để nghĩ cách xử lý ảnh, nếu không khéo sẽ mất tính hấp dẫn, sinh động của khuôn hình” - đạo diễn Quốc Trọng chia sẻ.
 Đạo diễn Trần Quốc Trọng trao đổi với diễn viên về cảnh quay trong phim Gia phả của đất |
Thách thức cả nhà làm phim và khán giả
Có lẽ vì vậy, tần suất phim truyền hình về đề tài nông thôn khá ít, phim ra mắt gần nhất cũng đã cách đây 2 năm, dù nhiều bộ phim để lại ấn tượng, giúp người xem tiếp cận được các vấn đề của làng quê Việt Nam đương đại. Đạo diễn, NSƯT Đỗ Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm sản xuất phim truyền hình (VFC), Đài Truyền hình Việt Nam chia sẻ: Bên cạnh phim truyền hình về đề tài thành thị, VFC vẫn dành đất riêng cho phim đề tài nông thôn. Nhưng đã lâu VFC mới có cơ hội giới thiệu phim đề tài này.
Chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Hoàng Minh Tường, Gia phả của đất là bức tranh đầy màu sắc về nông thôn Bắc Bộ trải dài từ cuối những năm 1970. Trong giai đoạn phát triển từ thời bao cấp sang đổi mới, một mảnh đất thuần nông đã phải chứng kiến nhiều câu chuyện, đau thương có, nực cười cũng có. Những nông dân thuần phác, vô tư, nhiệt tình bị lợi dụng bởi chính sự tha hóa, biến chất của kẻ tham vọng tiền, quyền... Đạo diễn đã khắc họa những nhân vật điển hình: Người trung thực, luôn đấu tranh và chịu nhiều thiệt thòi cho gia đình để quyết tâm nhổ tận gốc sự yếu kém đã bám rễ trên mảnh đất quê hương; người thì giáo điều; kẻ hám thành tích, luôn tìm cách đầu cơ trục lợi... Nhưng các nhân vật này đa chiều, không có người xấu hoàn toàn hay người tốt toàn diện. Theo thời gian dài, các vấn đề của làng quê cứ thế diễn ra, viết nên những trang gia phả của riêng vùng quê đó.
Với phim như Gia phả của đất, không phải đạo diễn, diễn viên nào cũng nhiệt tình tham gia, bởi “4K”: đề tài khô; kịch bản, làm phim khó; đội ngũ làm phim khổ; khi phát sóng rất kén khán giả. NSƯT Đỗ Thanh Hải cho biết: So với các bộ phim đề tài khác vừa thực hiện, kể cả những phim đầu tư lớn, với 35 - 36 tập thường chỉ quay khoảng 3 - 4 tháng, nhưng riêng Gia phả của đất mất 9 tháng quay phim, tổng thời gian sản xuất mất gần 2 năm. Gia phả của đất cũng có thể xem như một thách thức với khán giả, khi hiện nay có quá nhiều chương trình truyền hình thực tế tính giải trí cao. Tuy nhiên, NSƯT Thanh Hải cũng thừa nhận: Những bộ phim như vậy mang dấu ấn đậm nét của Việt Nam, phản ánh hơi thở đời sống, những vấn đề của con người trải qua năm tháng, biến cố của đất nước; góp phần tạo nên thương hiệu, giá trị riêng của dòng phim Việt.