Sẵn sàng đối mặt với hồ sơ gai góc

Bước đầu của tiến trình phức tạp, kéo dài

Ngày 8.12 vừa qua, tại La Habana, đại diện hai nước đã tiến hành cuộc họp đầu tiên mang tính chất trao đổi thông tin về các tài sản của Mỹ bị Cuba tịch biên sau khi Cách mạng nước này thành công năm 1959, cũng như về những thiệt hại vật chất mà chính sách cấm vận của Mỹ gây ra cho Cuba.

Tại cuộc đàm phán, Mỹ đã yêu cầu một khoản bồi thường trị giá 7 - 8 tỷ USD cho gần 6.000 cá nhân và doanh nghiệp Mỹ có tài sản bị tịch thu trước đây. Năm 1960, Washington quyết định ngừng hạn ngạch nhập khẩu đường mía từ Cuba, khi đó đang ở mức 700.000 tấn/năm, gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế Cuba. Để trả đũa, La Habana đã thông qua Luật 851 quy định quốc hữu hóa cưỡng bức mọi tài sản của Mỹ tại Cuba.

Về phần mình, Chính phủ Cuba cũng yêu cầu được đền bù cho những thiệt hại mà La Habana phải gánh chịu do lệnh cấm vận kinh tế kéo dài hơn nửa thế kỷ của Mỹ gây ra, với giá trị ước tính là 833,755 tỷ USD quy theo giá trị biến động vàng, hay tương đương 121,182 tỷ USD theo tỷ giá hồi năm 1996, thời điểm Cuba ban hành Luật Tái khẳng định phẩm giá và chủ quyền Cuba. Văn bản luật này của Cuba được ban hành sau khi Mỹ thông qua Luật Helms - Burton nhằm luật hóa cuộc bao vây cấm vận của Mỹ, bao gồm quy định việc xóa bỏ cấm vận của Mỹ chỉ được tiến hành khi Cuba đã đền bù mọi tổn thất các tài sản của pháp nhân Mỹ bị tịch biên trước đó. Đáp lại, Luật Tái khẳng định Phẩm giá và Chủ quyền Cuba quy định việc đền bù này chỉ được thương lượng cùng với việc đền bù từ phía Mỹ về những thiệt hại do cuộc bao vây cấm vận trên gây ra. Con số 121 tỷ USD nói trên sau đó được các tòa án tại Cuba thông qua hồi năm 2000.   

Bên cạnh đó, truyền thông Cuba cho biết, yêu cầu từ phía Cuba còn bao gồm 181 tỷ USD cho “các ảnh hưởng về con người” do lệnh cấm vận gây ra, đưa tổng cộng con số đòi bồi thường lên đến hơn 300 tỷ USD.

Phát biểu sau cuộc gặp, cả hai bên cho biết cuộc trao đổi diễn ra trong bầu không khí “chuyên nghiệp và tôn trọng lẫn nhau”. Mỹ và Cuba đã đưa ra những kiến nghị bồi thường của mình song hai bên chưa bước vào giai đoạn đàm phán thực chất. Hai bên nhất trí tổ chức một cuộc gặp thứ 2 vào 3 tháng tới.

Ngay trước khi khởi động cuộc đàm phán mới nhất này, Chủ tịch Cuba Raul Castro đã khuyến cáo đây sẽ là một tiến trình “phức tạp và kéo dài”. Về phần mình, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ John Kirby  nhận định, cuộc gặp là bước đầu tiên của một tiến trình được kỳ vọng là “dài hơi và phức tạp”. Tuy nhiên, Washington coi việc tìm kiếm giải pháp cho các khúc mắc tồn tại giữa hai nước là một ưu tiên của tiến trình bình thường hóa.

Những chuyển động có ý nghĩa

Sau gần 7 tháng thương lượng với 4 vòng đàm phán, tiến trình bình thường hóa quan hệ Mỹ - Cuba đã đạt được bước tiến mang dấu mốc lịch sử với việc hai nước nhất trí mở lại đại sứ quán vào ngày 20.7. Trước đó, Mỹ đã dỡ bỏ rào cản lớn nhất trên con đường khôi phục quan hệ song phương khi đưa Cuba ra khỏi Danh sách các nước bảo trợ khủng bố. Hồi đầu tháng 4, Washington và La Habana cũng đã lần đầu tiên tổ chức đối thoại về nhân quyền. Hiện chính quyền Tổng thống Obama đã dỡ bỏ một số hạn chế về thương mại và du lịch với Cuba.

Hai bên đã thành lập Ủy ban song phương bàn về các vấn đề cấp bách nhất và đã ký được hiệp định đầu tiên về môi trường, bao gồm: bảo vệ biển và bờ biển, bảo vệ hệ sinh thái, nhất là các loài sinh vật đang bị đe dọa hoặc gặp nguy hiểm tới môi trường sống, biến đổi khí hậu, giảm nguy cơ thảm họa và ô nhiễm môi trường biển. Hiện tại, hai nước đang thương lượng các thỏa thuận về bưu chính và hàng không dân dụng.

Đầu tháng 11 vừa qua, giới chức hai nước đã tiến hành các cuộc thảo luận về cách thức hợp tác để ngăn chặn nạn buôn lậu và tội phạm có tổ chức. Hai bên đã nhất trí thảo luận các nỗ lực hợp tác chung nhằm tăng cường an ninh mạng và chống chủ nghĩa khủng bố, nạn buôn ma túy, buôn người cũng như rửa tiền, buôn lậu cùng các dạng tội phạm xuyên quốc gia khác.

Trong một diễn biến mới nhất, ngày 9.12, nhà chức trách Cuba đã giao trả cho phía Mỹ tên tội phạm Shawn Wegmann, đối tượng đã bỏ trốn sang Cuba khi chịu quản thúc tại gia trong quá trình truy tố tại Mỹ với cáo buộc đánh cắp, sử dụng súng trái phép. Đây là tên tội phạm trốn chạy đầu tiên được Cuba trao trả lại Mỹ kể từ khi nguyên thủ hai nước tuyên bố tái thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 17.12.2014.

Các nhà phân tích cho rằng, cuộc họp đầu tiên giữa hai nước nhằm thảo luận về các kiến nghị bồi thường thiệt hại kinh tế, một trong những nội dung gai góc nhất của lộ trình, đã cho thấy quyết tâm chính trị của cả Mỹ và Cuba trong việc đẩy nhanh tiến trình bình thường hóa quan hệ giữa hai nước. Sự kiện này cũng đem lại hy vọng cho thế giới khi bất chấp sự chênh lệch về sức mạnh, hai quốc gia vẫn có thể giải quyết những mâu thuẫn đầy phức tạp và mang tính lịch sử qua con đường đối thoại hòa bình, trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng chủ quyền của nhau.

Thành An