Có bột mới gột nên hồ

Lê Thư 13/11/2015 08:18

Theo kế hoạch, đến năm học 2018 - 2019, Chương trình giáo dục phổ thông và bộ sách giáo khoa mới sẽ được áp dụng theo hình thức cuốn chiếu, bắt đầu từ các khối lớp 1, lớp 6 và lớp 10. Có người ví quá trình này giống như đẩy cỗ xe ngàn cân đi lên con dốc gập ghềnh. Thành quả đầy hứa hẹn nhưng để đạt được không dễ dàng.

Điều kiện cần và đủ

 PGS. TS. Đỗ Ngọc Thống, Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học, Bộ GD - ĐT: “Hạn chế lớn nhất của chương trình giáo dục phổ thông hiện nay là phương pháp đào tạo, tiếp cận tri thức. Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể mới cố gắng thay đổi điều này. Tuy nhiên, từ định hướng đến thực tiễn bao giờ cũng có khoảng cách rất lớn do tác động của nhiều yếu tố khác nhau. Bộ GD - ĐT sẽ tiếp tục lắng nghe, tiếp thu ý kiến để bổ sung, hoàn thiện chương trình một cách khoa học, phù hợp”.

Hội thảo Giáo dục phổ thông tổng thể - Từ tầm nhìn đến hiện thực tổ chức vừa qua, đa số ý kiến đồng tình với tinh thần đổi mới mà Dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể nêu ra, nhưng còn băn khoăn về tính khả thi. TS. Phạm Thị Ly, Giám đốc Chương trình Nghiên cứu - Viện Đào tạo Quốc tế, ĐHQG TP Hồ Chí Minh đề cập đến những điều kiện cần và đủ để công cuộc đổi mới trở thành hiện thực: “Điều kiện cần là quan điểm nhất quán trong toàn bộ chương trình mà trước hết là chuyển từ nền giáo dục cung cấp kiến thức thành nền giáo dục phát triển năng lực. Còn điều kiện đủ bao gồm nhiều yếu tố, trong đó có hai vấn đề thiết yếu nhất và trong tầm tay của Bộ GD - ĐT là giáo viên và thiết chế quản lý”.

Chủ tịch Hội Tâm lý Giáo dục học Việt Nam, NGƯT. TS. Nguyễn Tùng Lâm đặt câu hỏi: Bài toán điều kiện còn chưa có đáp án thì chuyện đổi mới phải thực hiện làm sao? “Từ trước đến nay, chúng ta khẳng định chất lượng giáo dục nằm ngay trong nhà trường nhưng lại chưa chỉ ra vai trò quan trọng của người hiệu trưởng trong việc phát triển đội ngũ giáo viên và nhiệm vụ quản lý giáo dục. Không ít hiệu trưởng các trường công lập coi việc bồi dưỡng đội ngũ giáo viên là của cấp trên mà không chủ động. Nếu cứ để tình trạng này, việc đào tạo đội ngũ giáo viên để thực hiện công cuộc đổi mới sẽ rất khó khăn”.

Theo nhiều nhà nghiên cứu, chương trình giáo dục phổ thông tổng thể cần đưa ra những cơ chế cần thiết, cụ thể, rõ ràng hơn. TS. Phạm Thị Ly cho rằng: “Dự thảo đã nói lên đổi mới căn bản ở các trường phổ thông, trong đó có cơ chế quản lý theo hướng dân chủ hóa, xã hội hóa, nhà trường được tự chủ, được giám sát và chịu trách nhiệm giải trình. Tuy vậy, dự thảo không giải thích những cụm từ đó thực chất có nghĩa gì và cũng không nói rõ bằng cách nào thực hiện được. Lưu ý rằng mục tiêu của xã hội hóa là để toàn xã hội được thụ hưởng tốt hơn chứ không phải trút gánh nặng tài chính từ nơi này sang nơi khác”.

Tiếp thu và sáng tạo

Một trong những nội dung quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể là đổi mới sách giáo khoa, theo đó, lượng kiến thức sẽ được cắt giảm, điều chỉnh. PGS. TS. Trần Đức Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và hỗ trợ giáo dục vì sự phát triển bền vững, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội nêu quan điểm: “Tôi rất băn khoăn việc lấy thay sách giáo khoa làm bước đi đầu trong chương trình đổi mới. Chương trình mới còn chưa thống nhất thì liệu xây dựng bộ sách giáo khoa có bảo đảm theo được định hướng của chương trình hay không? Tôi cho rằng, việc thay đổi phương pháp giảng dạy, cách thức quản lý cần được đẩy trước một bước nhằm giúp cho việc xây dựng sách giáo khoa trở nên dễ dàng, phù hợp hơn”. Còn theo anh Nguyễn Quang Thạch, người sáng lập chương trình Sách hóa nông thôn Việt Nam: “Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể chú ý đào tạo năng lực cho học sinh nhưng đào tạo bằng cách nào và lồng ghép như thế nào thì chưa thấy đề cập. Chẳng hạn, một trong những yếu tố gắn với năng lực tự học đó là việc đọc sách thì các môn học theo chương trình mới phải góp phần kích thích người học đọc sách, gợi ý các đầu sách nối dài gắn với từng môn và nhà trường có phải đầu tư thêm cho hệ thống thư viện cung cấp sách… Những công việc cụ thể như vậy, theo tôi cũng cần phải được nêu ra trong chương trình mới này”. Anh Thạch cũng đề xuất Dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể cần bổ sung giáo dục năng lực hội nhập quốc tế, bao gồm đào tạo ngoại ngữ và kiến thức hội nhập phục vụ cho xu hướng phát triển mới của đất nước.

Đã có 18 năm nghiên cứu về giáo dục, Giám đốc Hãng phim Sơn An Nguyễn Huy Cường coi việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông tổng thể giống như một trận đánh, phải đầu tư rất nhiều thời gian, tài lực mới thấy kết quả. “Nếu làm theo cách phổ thông hoặc cách thử và sai theo kiểu cứ làm, nếu sai, sửa tiếp là một điều không mong muốn. Cho nên, chúng ta phải thỏa mãn cùng một lúc nhiều yêu cầu: Khẩn trương - Chuẩn xác - Khoa học - Hiệu quả cao”.

Lê Thư